مقدمه
در دنیای امروز، مؤسسات و سازمان‌ها برای اطمینان از دست‌یابی به اهداف یا حرکت در مسیر درست برای رسیدن به آن‌ها به بررسی و ارزیابی عملکرد خود نیاز دارند. در این میان، مؤسسات و سازمان‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌ها، با توجه به اهداف و ماهیت سازمان، جهت ارزیابی توانمندی‌های خود، برون‌دادها و تولیدات علمی خود را بررسی می‌کنند [1]. یکی از ملاک‌های ارزیابی توان علمی دانشگاه‌ها تعداد مقالات نمایه‌شده اعضای هیئت‌علمی و پژوهشگران آن در پایگاه‌های استنادی جهان است. از‌آنجا‌که آثار منتشرشده در این پایگاه‌های اطلاعاتی و نمایه‌های استنادی به دلیل رعایت استانداردهای علمی و اصول نشر بین‌المللی، از کیفیت علمی بالایی برخوردار هستند، نمایه‌شدن آثار اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها ممکن است به‌عنوان عاملی مهم و دقیق در ارزیابی آن دانشگاه مدنظر قرار گیرد [2].
علم‌سنجی، یکی از رایج‌ترین شیوه‌های سنجش علم است [3]. درحقیقت، علم‌سنجی به‌عنوان یکی از روش‌های آماری و اندازه‌گیری، برخاسته از علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و حوزه‌ای میان‌رشته‌ای‌ است که دارای تئوری‌ها، اجزا، قوانین، سطوح و شاخص‌هاست. از این روش برای اندازه‌گیری کمّی علوم در سطوح ملی و بین‌المللی و برای مؤسسات دولتی و خصوصی استفاده می‌شود. اسکوپوس علاوه بر چکیده مقالات، دارای فهرست منابع هر مقاله نیز بوده و بدین‌ترتیب امکان محاسبه تعداد استنادات به هر مقاله را فراهم می‌کند. ازاین‌رو می‌توان دریافت تاکنون چندبار سایر مقالات به هر مقاله این مجموعه استناد کرده‌اند که این خود شاخصی برای تعیین کیفیت مقاله می‌شود. با استفاده از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس، علاوه بر شناسایی، جست‌وجو و دسترسی به مقالات کیفی از مهم‌ترین مجلات و ناشران معتبر، می‌توان فعال‌ترین نویسندگان، سازمان‌ها و مراکز تحقیقاتی و مجلات هسته در هر حوزه موضوعی را تعیین و رتبه‌بندی کرد.
نقشه علمی، بازنمونی فضایی از چگونگی پیوند رشته‌ها، حوزه‌ها، متخصصان و مقاله‌های آن‌ها به وجود می‌آورد [4]. ﭼﺎپ ﻣﻘﺎﻻت در ﻣﺠﻼﺗﻲ ﻛﻪ توسط ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻧﻤﺎﻳﻪﺳﺎزی ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺟﻬﺎن، ﻧﻤﺎﻳﻪ می‌شوند یکی از اصلی‌ترین راه‌های ﻣﻄﺮح ﻛﺮدن ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺟﻬﺖ ﭼﺎپ ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﻲ در ﺳﻄﺢ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻت، در ﭘﺎﻳﮕﺎه وب‌آو‌ساینس، اسکوپوس ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﺘﻨﺎدﺳﺎزی ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی اﻳﻦ ﻣﺠﻼت در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ مشخص ﻣﻲﺷﻮد [5]. امروزه، برخلاف شرایط گذشته، تولید علم و مقالات علمی، بیش‌ازپیش نیازمند همکاری و هم‌فکری است. درزمینه پژوهش و تولید علم نیز بیش از هر زمان دیگری به کار گروهی وابسته هستیم. به بیان دیگر، رابطه نزدیکی میان همکاری و تولید علم وجود دارد [6] و بنا به تعبیر گاروی ارتباط، پایه نظر و عمل در فعالیت علم است [7]. تولید اطلاعات علمی در قالب‌های گوناگون انجام می‌شود که برجسته‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها، انتشارات علمی است [8]. پیشرفت‌های علوم و فناوری، دیگر محدود به پیشرفت علمی یک کشور تنها نیست و تأکید بسیاری از مجلات علمی در حال حاضر بر همکاری و هم‌تألیفی است که هردوی آن‌ها در حال حاضر دارای یک روند افزایشی هستند [9] تعامل میان متخصصان حوزه‌های علمی مدت‌هاست که ضروری شده است. اکثر مراحل فرایند پژوهش به فعالیت‌های ارتباطی نسبتاً زیادی از قبیل گفت‌وگوی متخصصان با یکدیگر، نوشتن و مطالعه مقالات و نامه‌ها وابسته است. نه‌تنها متخصصان نتایج پژوهش و اطلاعات را با یکدیگر مبادله می‌کنند، بلکه نتایج پژوهش را به‌صورت مشترک تولید می‌کنند. با نگاه به افزایش چشم‌گیر مقالات هم‌تألیفی بین متخصصان و نیز در میان مؤسسات پژوهشی، هر فردی ممکن است به این نتیجه برسد که همکاری شرط لازم در علم مدرن و عصر حاضر است [10]. به دلیل ماهیت رشته‌های مختلف و تفاوت آن‌ها با یکدیگر، میزان مشارکت و همکاری‌های علمی در حوزه‌های گوناگون، متفاوت است. در برخی رشته‌ها ضرورت وجود امکانات آزمایشگاهی، مواد اولیه و نیروی انسانی برای پیشبرد کارها و پیشرفت و توسعه طرح‌های تحقیقاتی به حدی است که برای این منظور، دانشمندان بی‌شماری برای انجام پژوهش‌های خود به فراسوی مرزهای کشور خود سفر می‌کنند تا از امکانات و کمک دیگر دانشمندان استفاده‌کنند [11].
نشر علم‌سنجی دانشگاه‌های تیپ 2 که از نظر تعداد بیشتر از دانشگاه‌های تیپ 1 و 3 هستند، همواره مورد توجه بوده است. با توجه به بالا بودن تعداد این دانشگاه‌ها، 5 دانشگاه علوم‌پزشکی قزوین، سمنان، همدان، زنجان و گلستان به‌صورت تصادفی انتخاب شدند و در مقام مقایسه با دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی قرار گرفتند. دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با 21 گروه آموزشی پزشکی و غیرپزشکی و 8 مرکز تحقیقاتی، از دانشگاه‌های بزرگ و مطرح در زمینه تحقیقات علمی است و قطب توان‌بخشی کشور محسوب می‌شود. این دانشگاه دارای غنی‌ترین منابع توان‌بخشی کشور است و کتابخانه مرکزی این دانشگاه به‌عنوان کتابخانه مرجع توان‌بخشی شبانه‌روزی کشور به شمار می‌آید. هدف از انجام این پژوهش بازنمونی فضایی از چگونگی پیوند رشته‌ها، حوزه‌ها، متخصصان و مقاله‌های دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و بررسی تولیدات علمی این دانشگاه در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس در مقایسه با سایر دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تیپ 2 بود. 
پیشینه
پژوهش‌های ترسیم علم در دنیا از دهه 1970 مورد توجه گارفیلد، بنیان‌گذار مؤسسه آی‌اس‌آی و سایر پژوهشگران قرار گرفت. اسمال، اولین‌بار در سال 1973 روش هم‌استنادی را به‌عنوان روشی برای ترسیم ساختار علم مطرح کرد و به‌عنوان پژوهشگر پیشتاز درزمینه ترسیم نقشه‌های علمی با استفاده از این روش، آثار فراوانی را منتشر کرد [13 ،12]. پیشینه‌های پژوهش درزمینه ترسیم نقشه‌های علمی موضوعی نشان می‌دهند این حوزه در ایران بسیار نوپاست و اولین پیشینه در این زمینه به ترسیم نقشه علمی نانوتکنولوژی در ایران با استفاده از روش متن‌کاوی و هم‌رخدادی واژگان در سال 1387 برمی‌گردد [14].
غفاری و همکاران در پژوهش خود با عنوان «بررسی وضعیت شاخص اچ کل اعضای هیئت‌علمی دانشکده‌های فنی، مهندسی و علوم پایه دانشگاه صنعتی اصفهان در پایگاه اسکوپوس» به این نتیجه رسیدند که بیشترین اچ ایندکس 10 مربوط به اعضای هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان است. شاخص اچ ایندکس اعضای هیئت‌علمی این دانشگاه به تفکیک مرتبه علمی متعلق به  استادان، دانشیاران و استادیاران است. همچنین بیشترین مقدار متوسط شاخص اچ به رشته شیمی و کمترین مقدار آن به رشته حمل و نقل تعلق دارد [15].
گیتی و همکاران درپژوهشی با نام «بررسی قانون باروری پدیدآور (لوتکا و برادفورد)» درمورد تولیدات علمی پدیدآورندگان دانشگاه علوم‌پزشکی همدان بر‌اساس پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس به این نتیجه رسیدند که در دانشگاه علوم‌پزشکی همدان تولید مدارک علمی و انتشار آن در پایگاه‌های معتبر علمی رو به افزایش است. این تعداد از 8 در سال 2004 به 237 در سال 2013رسیده ‌است که رشدی بیش از 29 برابری را نشان می‌دهد. 16 مجله هسته وجود دارند که تولیدات علمی پژوهشگران دانشگاه را چاپ می‌کنند در انتشار این مدارک از قانون لوتکا پیروی می‌کنند. 4986 نویسنده با ضریب مشارکت 0/707 که رقم خوبی برای مشارکت است، در این نشریات فعال‌ بوده‌اند. میانگین تعداد نویسندگان در هر مقاله 4/55 بود. بیشترین همکاری در داخل با دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه آزاد بوده ‌است. بیشترین همکاری با خارج ایالات متحده 39 مورد، انگلستان 29مورد و استرالیا 24 مورد ب‌وده است [16].
میرحسینی و همکاران در پژوهش خود با عنوان «بررسی وضعیت برون‌دادهای پژوهشی اعضای هیئت‌علمی دانشکده‌های داروسازی تهران براساس شاخص اچ»، با روش پژوهش پیمایشی ارزیابی و علم‌سنجی به بررسی برون‌داد علمی 107 نفر از تمامی استادان، دانشیاران و استادیاران تمام‌وقت 3 دانشکده داروسازی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران (65 نفر)، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی (31 نفر) و دانشگاه آزاد اسلامی (11 نفر)، که حداقل یک مقاله نمایه‌شده در یکی از دو پایگاه استنادی اسکوپوس و وبگاه علوم داشته باشند پرداختند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد در هر سه دانشکده داروسازی، گروه تخصصی «سم‌شناسی و داروشناسی» بالاترین شاخص هرش را به خود اختصاص داده است. در جامعه مورد پژوهش در دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، میزان شاخص هرش استادیاران 4، شاخص هرش دانشیاران 2 و بالاترین میزان شاخص اچ در استادان برابر با 6 بود. در میان استادیاران و دانشیاران جامعه پژوهش در دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی شاخص اچ برابر 2 و در میان استادان شاخص اچ برابر 6 و 9 بود. بالاترین شاخص اچ در میان جامعه پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی نیز 2 بود. درمجموع، متوسط شاخص اچ اعضای پژوهش این 3 دانشکده داروسازی برابر 3/76 شد [17].
یانگ‌پینگ و چیانگ‌هو به بررسی میزان تولیدات علمی نویسندگان حوزه مدیریت زنجیره تأمین در فاصله سال‌های 1989 تا 2009 در پایگاه استنادی علوم اجتماعی پرداختند. آن‌ها در این مقاله به‌منظور تعیین درجه اطمینان قانون لوتکا درمورد تولیدات نویسندگان در این حوزه، از روش مشابه با مقاله قبلی استفاده کردند. نتایج توزیع تولیدات نویسندگان در این تحقیق، نشان می‌دهد بیشتر پیشینه‌های مربوط به مدیریت زنجیره توزیع توسط یک نویسنده تولید می‌شود و مربوط به کشور ایالات متحده است. البته کشورهایی همچون انگلستان، کانادا، تایوان و هلند هم این پتانسیل را دارند که در آینده پیشینه‌های بیشتری را تولید کنند [18].
روش بررسی
این پژوهش، یک پژوهش پیمایشی توصیفی، از نوع کاربردی است و برای انجام آن از شاخص‌های کتاب‌سنجی جهت بررسی تولیدات علمی و از مصورسازی اطلاعات و ترسیم نقشه‌های علمی ازطریق تحلیل هم‌رخدادی واژگان جهت بررسی موضوعات و همکاری‌های علمی استفاده شد. از میان دانشگاه‌های‌ تیپ 2 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به‌صورت تصادفی 5 دانشگاه انتخاب شده و با دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی مقایسه شدند. جامعه آماری، کلیه مدارک تولیدشده توسط پژوهشگران این دانشگاه‌ها بود که در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس نمایه شده بودند. به‌منظور بازیابی مدارک، با استفاده از جست‌وجوی سازمانی در صفحه جست‌وجوی پایگاه، آدرس دانشگاه‌ها مجزا و به‌صورت زیر جست‌وجو شدند:
دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، دانشگاه علوم پزشکی گلستان، دانشگاه علوم پزشکی سمنان.
اطلاعات علم‌سنجی سایر دانشگاه‌ها علاوه بر پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس از سامانه علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی نوپا استخراج شد. در پایگاه اسکوپوس کلیه وابستگی‌های سازمانی دانشگاه‌ها، یکدست شده است، بنابراین از سایر شیوه‌های نگارش نام دانشگاه صرف‌نظر شد. پس از بازیابی مدارک، از نتایج بازیابی‌شده خروجی تهیه شد. جهت پیش‌پردازش داده‌ها و تعیین ماتریس هم‌رخدادی واژگان و همچنین تهیه فایل‌های خروجی شبکه از نرم‌افزار Bib excel، برای نگاشت و ترسیم نقشه‌های علمی از کلیدواژه مدارک از نرم‌افزار VOSviewer و برای ترسیم نقشه همکاری علمی کشورها و نویسندگان از نرم‌افزار Pajek استفاده شد. نرم‌افزار VOSviewer که با هدف تسهیل تجزیه و تحلیل‌های کتاب‌سنجی به وجود آمده است، در ایجاد نقشه‌های نویسندگان یا نشریات براساس داده‌های هم‌استنادی یا ایجاد نقشه کلیدواژه‌ها براساس داده‌های هم‌رخدادی به کار می‌رود [3].
یافته‌ها
با توجه به بررسی‌های انجام‌شده در ارتباط با دانشگاه‌های مورد مطالعه در پایگاه اطلاع‌رسانی اسکوپوس و سامانه علم‌سنجی دانشگاه‌ها در سامانه نوپا، اطلاعات زیر به دست آمد: 
به دلیل تمرکز بر دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، ابتدا اطلاعات علم‌سنجی این دانشگاه به اختصار ارائه می‌شود. درمجموع، 3726 مدرک در این پایگاه از 1380 نویسنده منتشر شده است. در تصویر شماره 1، نمودار روند رشد مدارک منتشرشده در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی نمایش داده شده است.

مطابق این نمودار، تولید مدارک در این نشریه روندی افزایشی داشته است. اولین مدرک این نشریه در سال 1977 در پایگاه اسکوپوس منتشر شده و در فاصله 22 سال هیچ مدرکی از این نشریه در این پایگاه منتشر نشده است. انتشار مدرک از سال 1999 مجدداً آغاز شده و روندی صعودی داشته است، یعنی از یک مقاله در سال 1977 به 409 مقاله در سال 2020 رسیده که نسبت به تعداد مقالات در سال‌های قبل افزایش بیشتری داشته است.
مطابق تصویر شماره 2، از میان 3538 مدرک مورد بررسی، 3109 مقاله علمی‌پژوهشی، 248 مقاله مروری، 70 نامه، 40 مقاله کنفرانس و سایر مدارک در اشکال دیگر منتشر شده است.

1165 مدرک به‌صورت آزاد در پایگاه قابل‌دسترسی هستند.
بیشترین تعداد مدارک چاپ‌شده مربوط به موضوع پزشکی با تعداد 2804 مدرک است. بیشترین مدرک چاپ‌شده در این پایگاه، مقالات هستند. مجله Iranian Rehabilitation Journal با نشر 324 مدرک در صدر نشریات هسته این پایگاه قرار دارد. برترین سازمان‌های همکار با این دانشگاه، دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تهران (701)، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی (544) و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران (462) هستند.
از مجموع 3538 مدرک، 3109 مدرک به زبان انگلیسی، 200 مدرک به زبان فارسی، 13 مدرک به زبان عربی، 4 مدرک به زبان فرانسه و 2 مدرک به زبان ایتالیایی بودند. از نظر تعداد نویسندگان، درمجموع 1380 نویسنده وجود داشت که به‌طور متوسط، میانگین تعداد نویسندگان هر مقاله 6 نویسنده بود. با‌این‌حال، 60 مقاله به‌صورت تک‌نویسنده انتشار یافته و بالاترین تعداد نویسنده مربوط به مقاله‌ای با 49 نویسنده بود، اما مقالات دارای 5 نویسنده دارای بیشترین فراوانی بودند (542 مقاله).
مطابق جدول شماره 1، در زمینه نشر مدارک مرتبط با این دانشگاه، 15 مجله برتر معرفی شده‌اند.


بیشترین مدارک مربوط به مجله Iranian Rehabilitation Journal با 324 مدرک و سایت‌اسکور 0/7 است. سایر مجلات با تعداد مدارک منتشرشده و امتیاز استنادی در مراتب پایین‌تر ذکر شده‌اند. درمورد نویسندگان برتر این دانشگاه، دکتر حسین نجم‌آبادی با داشتن 311 مدرک و شاخص اچ 41 در صدر نویسندگان این دانشگاه قرار دارد و دکتر حمیدرضا خانکه، دکترکیمیا کهریزی، دکتر حمیدرضا خرم خورشیدی، دکتر مهیار صلواتی و .... در مراتب پایین‌تر قرار دارند.
جهت بررسی موضوعات، کلیدواژه‌های مقالات تحلیل شدند. تحلیل داده‌ها نشان داد درمجموع، 3133 مقاله دارای 12455 کلیدواژه بودند که متوسط کلیدواژه هر مقاله 7 کلیدواژه بوده است. برای مشخص شدن وضعیت موضوعات مورد توجه در مقالات، نقشه چگالی براساس کلیدواژه‌های مقالات تهیه شد که در تصویر شماره 3 نمایش داده شده است.

طیف رنگ‌های نمایش داده‌شده در این تصویر نشان‌دهنده اهمیت و چگالی بیشتر این کلمات و موضوعات هستند. رنگ قرمز نشان‌دهنده بالاترین میزان چگالی و فراوانی مقالات در آن موضوع است و رنگ زرد در درجه دوم از نظر شدت چگالی قرار دارد. با استفاده از نمای چگالی امکان مشاهده موضوعات و نواحی مهم یک نقشه وجود دارد. همان‌طور که در تصویر مشخص است کلیدواژه‌های، ژنتیک و کیفیت زندگی جزء کلیدواژه‌های دارای بیشترین فراوانی هستند.
در ادامه، جهت بررسی همکاری علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با سایر کشورها، شبکه همکاری‌های علمی کشورها با استفاده از نرم‌افزار Pajek ترسیم شد. تصویر شماره 4 نقشه همکاری‌های علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با سایر کشورها را نمایش می‌دهد.

در شبکه هم‌تألیفی کشورها، هر گره نمایانگر یک کشور و ارتباط و پیوندهای بین آن‌ها نمایانگر همکاری علمی آن کشورهاست. اندازه دایره‌ها نشان‌دهنده تعداد مقالات آن کشور و ضخامت پیوندها نشان‌دهنده تعداد همکاری‌های بین دو کشور است. از نظر همکاری علمی با سایر کشورها در تولید مقالات، 3538 مدرک حاصل همکاری ایران با 129 کشور است. بر این اساس، بیشترین حجم همکاری علمی دانشگاه با کشور ایالات متحده با 340 مدرک مشترک بوده است و بعد از آن همکاری با انگلستان و سوئد به ترتیب با انتشار 196 و 190 مدرک مشترک در مراتب بعدی قرار دارند. 
برای مشخص شدن وضعیت نویسندگان، نقشه چگالی براساس نام نویسندگان تهیه شد که در تصویر شماره 5 نمایش داده شده است.

میزان فضایی که نام هر پژوهشگر در این نقشه به خود اختصاص داده متناسب با برون‌داد علمی وی است و همچنین موقعیت قرارگیری ایشان در نقشه نشان‌دهنده میزان همکاری با پژوهشگران دیگر است. محققان فعال از نظر تعداد مقالات و میزان ارتباط با سایر محققان در محدوده پرچگال شبکه وزن‌دهی‌شده قرار گرفته‌اند. مطابق تصویر شماره 5، بیشترین تعداد استناد 374 مورد و کمترین تعداد استناد، یک مورد بوده است. مقالات به‌طور میانگین، 6 استناد دریافت کرده‌اند. در تولید مقالات، حسین نجم‌آبادی بیشترین برون‌داد علمی را با تعداد 268 مدرک در میان سایر پژوهشگران به خود اختصاص داده است. از نظر وضعیت استناد، از مجموع 3133 مقاله مورد بررسی، بیشترین استناد (2344) مربوط به مقاله زیر است:
Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 Diseases and Injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017
در جدول شماره 2، دانشگاه‌ها براساس تعداد مدارک منتشرشده در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس مرتب شده‌اند.


دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در مرحله بعد از دانشگاه علوم‌پزشکی همدان قرار دارد. براساس سال آغاز به کار در پایگاه اسکوپوس، این دانشگاه در سال 1977 نسبت به سایر دانشگاه‌ها در مرتبه بالاتری قرار دارد. کلیه دانشگاه‌ها بعد از دانشگاه مبدأ، بیشترین ارتباط علمی را با دانشگاه علوم‌پزشکی تهران دارند. همچنین بیشترین ارتباط علمی بین‌المللی با کشور ایالات متحده است. بیشترین نوع مدارک، مقالات هستند که به زبان انگلیسی منتشر شده‌اند.
تصویر شماره 6 نشان‌دهنده رشد صعودی 6 دانشگاه تیپ 2 در انتشار مقالات است که دانشگاه علوم‌پزشکی همدان بیشترین مقالات را در سال‌های اخیر داشته است و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی زنجان و علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در مرحله بعد قرار دارند.

در جدول شماره 3 دانشگاه‌ها برمبنای تعداد استنادات مرتب شده‌اند.


علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در مرتبه سوم استنادات بعد از دانشگاه علوم‌پزشکی همدان و گلستان قرار دارد و دارای رتبه 23 کشوری است. این دانشگاه در مقایسه با سایر دانشگاه‌های تیپ 2 روندی صعودی در انتشار مقالات دارد. نسبت مقاله به هیئت‌علمی در این دانشگاه 2/61 است. از نظر میزان انتشار مقالات، استناد و اچ‌ایندکس در مرتبه سوم بعد از دانشگاه‌های گلستان و همدان قرار دارد. از نظر خوداستنادی، دانشگاه‌های همدان و سمنان در مرتبه اول و دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعیی در مرتبه بعدی قرار دارد. این دانشگاه از نظر میزان انتشار مقالات بین‌المللی و همکاری‌های بین‌المللی نسبت به دانشگاه‌های دیگر وضعیت بسیار مناسبی دارد. همچنین از نظر مقالاتِ 10 درصد برترِ سایت‌اسکور، جایگاه بالاتری نسبت به سایر دانشگاه‌های مورد مقایسه دارد. 
تصویر شماره 7 نشان‌دهنده شاخص اچ بین 6 دانشگاه تیپ 2 است که به ترتیب بیشترین شاخص اچ مربوط به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی گلستان (77)، علوم‌پزشکی همدان (72)، علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و علوم‌پزشکی زنجان (62) بوده است. 

بحث
بهترین شاخص برای ارزیابی دانشگاه‌ها برون‌دادی است که در قالب کمّی، به‌صورت مدارک علمی در نشریات منتشر می‌شود [4].
نتایج نشان می‌دهند تولیدات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در مقایسه با سایر دانشگاه‌های علوم‌پزشکی همتراز خود از لحاظ کمّی رشد چشم‌گیری داشته است. دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی دارای رتبه 23 کشوری است. این دانشگاه در انتشار مقالات در مقایسه با سایر دانشگاه‌های تیپ 2 دارای روندی صعودی است. نسبت مقاله به هیئت‌علمی در این دانشگاه میزان بسیار قابل‌قبول و خوبی (2/61) است. از نظر میزان انتشار مقالات، استناد و اچ‌ایندکس در مرتبه سوم بعد از دانشگاه‌های گلستان و همدان قرار دارد. از نظر میزان انتشار مقالات بین‌المللی و همکاری‌های بین‌المللی نسبت به دانشگاه‌های دیگر وضعیت بسیار مناسبی دارد. همچنین از نظر مقالاتِ 10 درصد برترِ سایت‌اسکور، جایگاه بالاتری نسبت به سایر دانشگاه‌های مورد مقایسه دارد. درمجموع، 3538 مدرک در این پایگاه از 1380 نویسنده منتشر شده است. اولین مدرک این دانشگاه در سال 1977 در پایگاه اسکوپوس منتشر شده و در فاصله 22 سال هیچ مدرکی منتشر نشده است. از سال 1999 انتشار مدارک مجدداً آغاز شده و تا سال 2021 روندی صعودی داشته است که این یافته‌ها با پژوهش ولی‌نژادی و همکاران هم‌خوانی دارد [19]. از میان 3538 مدرک مورد بررسی، 3109 مقاله علمی‌پژوهشی، 248 مقاله مروری، 70 نامه، 40 مقاله کنفرانس و سایر مدارک در اشکال دیگر منتشر شده است و مشابه پژوهش ریاحی اصل و همکاران بیشترین نوع مدرک نمایه‌شده، مقاله مجله بوده است [20]. حدود 1165 مدرک به‌صورت آزاد در پایگاه قابل‌دسترسی هستند. بیشترین تعداد مدارک چاپ‌شده مربوط به موضوع پزشکی با تعداد 2804 مدرک است. بیشترین مدرک چاپ‌شده در این پایگاه، مقالات هستند. مجله Iranian Rehabilitation Journal با نشر 324 مدرک در صدر نشریات هسته این دانشگاه قرار دارد. دانشگاه علوم‌پزشکی تهران (701)، دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی (544) و دانشگاه علوم‌پزشکی ایران (462) در صدر سازمان‌های همکار قرار دارند. از مجموع 3538 مدرک، 3109 مدرک به زبان انگلیسی، 200 مدرک به زبان فارسی، 13 مدرک به زبان عربی، 4 مدرک به زبان فرانسه و 2 مدرک به زبان ایتالیایی است. از نظر تعداد نویسندگان، درمجموع مقالات، 1380 نویسنده داشتند که به‌طور متوسط، میانگین تعداد نویسندگان هر مقاله 6 نویسنده بوده است. با‌این‌حال 60 مقاله به‌صورت تک‌نویسنده انتشار یافته و بالاترین تعداد نویسنده مربوط به مقاله‌ای با 49 نویسنده بوده است، اما مقالات دارای 5 نویسنده دارای بیشترین فراوانی بوده‌اند (542 مقاله). در مقاله انارکی و همکاران نیز تأکید بر افزایش تعداد نویسندگان و مشارکت آن‌ها در نشر پژوهش‌های علمی است [21]. بیشترین مدارک، مربوط به مجله Iranian Rehabilitation Journal با 324 مدرک و سایت‌اسکور 0/7 است. بخشی از این رشد و توسعه ناشی از توسعه تحصیلات تکمیلی در سال‌های اخیر در دانشگاه‌هاست و بخش دیگر به فعالیت بیشتر اعضای هیئت‌علمی در راستای ارتقا برمی‌گردد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی در دانشگاه در این زمینه بسیار مؤثر بوده است. ریاحی اصل و همکاران نیز در پژوهش خود، بر میزان همکاری علمی جامعه پژوهش با پژوهشگران ملی و بین‌المللی تأکید دارند. همچنین اعلام می‌کنند که پژوهشگران کانادایی و دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، بیشترین سهم را در همکاری علمی خارج از کشور و خارج از دانشگاه با جامعه پژوهش داشته‌اند [20]. دکتر حسین نجم‌آبادی با داشتن 311 مدرک و شاخص اچ 41، در صدر نویسندگان این دانشگاه قرار دارد. این نتیجه با نتایج پژوهش غفاری و همکاران در بررسی شاخص اچ اعضای هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان هم‌خوانی دارد [15]. کلیدواژه‌های ژنتیک و کیفیت زندگی جزء کلیدواژه‌های دارای بیشترین فراوانی هستند. از نظر همکاری علمی با سایر کشورها در تولید مقالات، 3538 مدرک حاصل همکاری ایران با 129 کشور است. بر این اساس، بیشترین حجم همکاری علمی دانشگاه با کشور ایالات متحده با 340 مدرک مشترک بوده است و بعد از آن همکاری با انگلستان و سوئد قرار دارند که این مطلب مؤید نتایج پژوهش بهاری‌موفق و همکاران است [16]. دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در مقایسه با دانشگاه‌های علوم‌پزشکی گلستان، علوم‌پزشکی قزوین، علوم‌پزشکی سمنان، علوم‌پزشکی همدان و علوم‌پزشکی زنجان از جایگاه خوبی برخوردار است و در انتشار مقالات بعد از دانشگاه‌های علوم‌پزشکی همدان، علوم‌پزشکی زنجان و علوم‌پزشکی سمنان قرار گرفته ودر رتبه‌بندی شاخص اچ بعد از دانشگاه‌های علوم‌پزشکی گلستان و علوم‌پزشکی همدان قرار دارد. 
نتیجه‌گیری
به‌طور کلی از نظر نوع مدرک، تعداد مقالات علمی‌پژوهشی این دانشگاه‌ها افزایش یافته است. از نظر توزیع موضوعی تولیدات علمی دانشگاه، بیشترین کلیدواژه و سهم بیشتر حوزه موضوعی مربوط به ژنتیک، فیزیوتراپی، اندام مصنوعی و روان‌پزشکی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نویسندگان دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در سال‌های اخیر گرایش بالایی به همکاری علمی در سطح داخلی و خارجی دارند. به گفته روبی‌تیل و گودین [22] و زاکرمن و همکاران [23] بین همکاری علمی و تولید مقاله همبستگی بسیار قوی وجود دارد. گروه ژنتیک بیشترین همکاری علمی را داشتند که نتایج پژوهش غفاری و همکاران را تأیید می‌کند. آن‌ها در نتایج خود اعلام کردند که گروه شیمی بیشترین فعالیت و همکاری را داشته‌اند [ص اچ 41، در صدر نویسندگان این دانشگاه قرار دارد. این نتیجه با نتایج پژوهش غفاری و همکاران در بررسی شاخص اچ اعضای هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان هم‌خوانی دارد [15]. این دانشگاه نسبت به دانشگاه‌هایی که در مراتب پایین‌تر هستند شرایط بسیار مناسبی دارد و برای بالا بردن سطح علمی دانشگاه در مقایسه با سایر دانشگاه‌هایی که در مراتب بالاتر هستند، نیاز به تلاش و برنامه‌ریزی و همکاری بیشتری است. 
پیشنهاد می‌شود جهت ارتقای فعالیت‌های علمی‌پژوهشی، بهینه کردن فرایند تحقیق و تولید مدارک در سطح بین‌المللی وچاپ و انتشار مقالات علمی در پایگاه‌های معتبر، از اعضای هیئت‌علمی و محققین و دانشجویان این دانشگاه، حمایت‌های مادی و معنوی صورت گیرد و برای همکاری علمی میان پژوهشگران این دانشگاه با سایر مراکز و مؤسسات علمی در داخل و به‌ویژه در خارج از کشور تسهیلات لازم ایجاد شود.
علاوه‌بر‌این، پیشنهاد می‌شود پژوهش حاضر در چند سال آینده دوباره تکرار شود تا نتایج با هم مقایسه شوند و به این ترتیب اطلاعات کامل‌تری از چگونگی رشد تولیدات علمی دانشگاه‌ها به دست آید و از بررسی کلی آن‌ها بتوان راهکارهای عملی بهتری برای توسعه تولیدات علمی ایرانیان در سطح بین‌المللی به دست آورد. همچنین با تحلیل نقاط قوت و ضعف آن‌ها می‌توان به رفع نقاط ضعف و استحکام نقاط قوت پرداخت و از این طریق الگویی برای حرکت سریع در تولید علمی دانشگاه‌ها به دست آورد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی اصول اخلاقی در این پژوهش رعایت شده است.

حامی مالی
این مقاله از طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده است.

مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: مرضیه گلچین؛ روش‌شناسی: مرضیه گلچین و منصوره فیض‌آبادی؛ اعتبارسنجی: مرضیه گلچین؛ تحلیل، تحقیق و بررسی: مرضیه گلچین و آناهیتا گیتی؛ منابع: مرضیه گلچین و زهرا فرجی؛ نگارش پیش‌نویس: مرضیه گلچین و عاطفه زارعی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: مرضیه گلچین؛ نظارت: مرضیه گلچین. 

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از منصوره فیض‌آبادی و آناهیتا گیتی که در نگارش این مقاله همکاری کرده‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنیم. 

References
1.Keramatfar A, Rafiee K. [Evaluation of scientific outputs of Royan Institute (Persian)]. Caspian Journal of Scientometrics. 2016; 3(1):36-44. [DOI:10.22088/acadpub.BUMS.3.1.36]
2.Sabouri A, Poursasan N. [Science production in 2005 (Persian)]. Rahyaft. 2006; 16(37):49-52. [Link]
3.Van Eck NJ, Waltman L. Software survey: VOSviewer, a computer program for bibliometric mapping. Scientometrics. 2010; 84(2):523-38. [DOI:10.1007/s11192-009-0146-3] [PMID] [PMCID]
4.Zarei A, Fasihi I, Karami S, Soltanian A, Giti A. [Scientific productivity researchers in Hamadan University of Medical Sciences based on Bradford law in web of sciences database from start to 2016 (Persian)]. Pajouhan Scientific Journal. 2017; 15(3):36-42. [DOI:10.21859/psj-15036]
5.Merat S, Khatibzadeh S, Mesgarpour B, Malekzadeh R. A survey of the current status of web-based databases indexing Iranian Journals. Archives of Iranian Medicine. 2009; 12(3):271-8. [Link]
6.Rahimi M, Fattahi R. [Scientific collaboration and information production: A glance at concepts and current models of co-authorship (Persian)]. Librarianship and Information Organization Studies, 2007; 18(3):235-48. [Link]
7.Davarpanah M. [Information need and information behavior (Persian)]. Tehran: Dabizesh; 2007. [Link]
8.Lucio-Arias D, Leydesdorff L. Main-path analysis and path-dependent transitions in HistCite™-based historiograms. Journal of the American Society for Information Science and Technology. 2008; 59(12):1948-62. [DOI:10.1002/asi.20903]
9.Cho CC, Hu MW, Liu MC. Improvements in productivity based on co-authorship: A case study of published articles in China. Scientometrics. 2010; 85(2):463-70. [DOI:10.1007/s11192-010-0263-z]
10.Melin G, Persson O. Studying research collaboration using co-authorships. Scientometrics. 1996; 36(3):363-77. [DOI:10.1007/BF02129600]
11.Hayati Z, Didgah F. [A Comparative Study of Iranian researchers tendancy in different subject areas to group participation and collaboration from 1998 to 2007 (Persian)]. Iranian Journal of Information Processing & Management Quarterly. 2010; 25(3):413-30. [Link]
12.Small H. Macro-level changes in the structure of co-citation clusters: 1983-1989. Scientometrics. 1993; 26(1):5-20. [DOI:10.1007/BF02016789]
13.Small H. Maps of science as interdisciplinary discourse: Co-citation contexts and the role of analogy. Scientometrics. 2010; 83(3):835-49. [DOI:10.1007/s11192-009-0121-z]
14.Mohammadi E. [Knowledge mapping of the Iranian nanoscience and technology: A text mining approach. Netherlands: Springer; 2012. [Link]
15.Ghaffari S, Mahdieh S. [Study of scientific outputs of faculty members of Isfahan University of Technology based on index in Scopus citation database (Persian)]. Paper presented at: Sixth National Conference on New Research in the Field of Humanities and Social Studies. 10 September 2020; Tehran, Iran. [Link]
16.Baharimoghadam Z, Giti Y, Hamidi A. [Investigating Lutc’s Law and Bradford’s of scientific productivity among researchers at Hamadan University of Medical Sciences based on Scopus databases (Persian)]. Hamedan: Hamedan University of Medical Sciences, Vice President of Research and Technology; 2015. [Link]
17.Mirhosseini Z, Jalili BM. [Investigation of the research output of faculty members of Tehran Pharmacy Colleges according to H-Index factor (Persian)]. Journal of Epistemology (Library and Information Science and information Technology). 2010; 2(7):85-100. [Link]
18.Van Eck NJ, Waltman L. Manual for VOSviewer version 1.6. 15. Leiden: Centre for Science Technology Studies of Leiden University; 2020. [Link]
19.Valinejadi A, Vakili Mofrad H, Amiri MR, Hafez MR, Bouraghi H. [Scientific products of authors at Hamadan University of Medical Sciences in Web of Science (WOS) and Scopus databases (Persian)]. Health Information Mnagment. 2012; 8(6):824-34. [Link]
20.Riahi Asl J, Sharafi A. [Scientific outputs of the medical sciences faculty members of the Shahed University in Scopus citation database (2000-2011) (Persian)]. Scientometrics Research Journal. 2015; 1(2):15-30. [DOI:10.22070/RSCI.2016.380]
21.Nemati-Anaraki L, Razmgir M, Moradzadeh M. Scientific impact of Iran University of Medical Sciences researchers in ResearchGate, Google Scholar, and Scopus: An altmetrics study. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2020; 34:142. [DOI:10.47176/mjiri.34.142] [PMID] [PMCID]
22.Robitaille JP, Godin B. Evaluation of governments’ scientific output: A bibliometric profile of Canada. Science and Public Policy. 2002; 29(1):59-68. [DOI:10.3152/147154302781781119]
23.Zuckerman H. Nobel laureates in science: Patterns of productivity, collaboration, and authorship. American Sociological Review. 1967; 32(3):391-403. [DOI:10.2307/2091086] [PMID]