مقدمه
باتوجه‌به اهمیت نقش زبان‌آموزی در رشد شناختی کودکان و اینکه بخش عمده یادگیری‌های کودکان از طریق زبان و به کمک مهارت‌های زبانی انجام می‌شود، پژوهش در زمینه ارزیابی مهارت‌های زبانی کودکان در دوران رشد و دسترسی به هنجارسنی و ماهیت اختلال‌ زبانی و علت‌شناسی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 
به‌طورکلی دانش زبانی در 5 بخش معناشناختی، صرفی، نحوی، واج‌شناسی و کاربردشناسی و در دو سطح درک و بیان و به‌صورت آزمون‌های رسمی و غیررسمی، قابل ارزیابی و تجزیه‌وتحلیل است [1]. سطوح مختلف زبانی به‌رغم وجود هم‌پوشانی با سایر توانمندی‌های زبانی-‌شناختی، هریک رشد خاص خود را دارند [2، 3]. دانش زبانی انسان که ظرفیت و امکان درک و تولید تعداد بی‌شماری جمله جدید را به کودک می‌دهد، مخزنی از مجموعه ثابتی از جمله‌هایی نیست که در موقعیت‌های مختلف درک و به‌کار گرفته و حفظ شده باشند، بلکه دانشی است از مجموعه قواعد و شبکه‌های مختلفی که به کودک اجازه درک و تولید تعداد نامحدودی جمله متفاوت با استفاده از کلمه‌های محدود را می‌دهد [1، 4]. این ویژگی همان زایایی زبان است که چامسکی از آن نام برده است [5]. کودک سالم در شرایط محیطی غنی زبانی در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌تواند به مجموعه قواعد دانش زبانی محیط خود تسلط یابد که به‌رغم تفاوت‌های فردی، به‌راحتی و بدون تلاش خاصی از راه درک و تولید قواعد زبان مادری خود می‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند [2، 6].
در عین حال اختلالات گفتار و زبان و مشکلات ارتباطی شایع‌ترین اختلالات در دوران حساس رشد کودکی در زبان‌های مختلف گزارش شده است که می‌تواند فرایند رشد طبیعی و سرعت گفتار و زبان کودک را دچار چالش کند. مطالعات نشان می‌دهند که شیوع اختلالات زبانی دوران رشد از 5 تا 12 درصد در کودکان تا سن 7 سالگی متغیر است [7].
 براساس گزارش‌ها در بین کودکان 5 تا 14 ساله ایرانی، 13/2 درصد دچار اختلالات گفتار و زبان هستند [8]. همچنین برومفیلد و داد گزارش کردند که از بین کودکان 2-6 ساله مراجعه‌کننده به مراکز گفتاردرمانی، 16/9 درصد کودکان مبتلا به اختلال زبان بیانی و 20/4 درصد آن‌ها دارای اختلال زبان درکی می‌باشند [9]. عموماً کودکان دارای اختلال زبانی گروه ناهمگنی را تشکیل می‌دهند. به‌عبارت‌دیگر کودکان ممکن است در همه یا برخی از بخش‌های زبان دچار مشکل باشند و یا ازنظر شدت، علت‌شناسی، ویژگی‌های زبانی و تظاهرات بالینی تفاوت‌هایی را با یکدیگر داشته باشند که این امر فرایند ارزیابی زبان را دشوار و چالش‌برانگیز می‌کند و ممکن است در فرایند توان‌بخشی زودهنگام اختلال ایجاد کند [10].
واتکینز معتقد است اختلال ویژه زبانی اختلالی است که می‌توان آن را تأخیر در یادگیری مهارت‌های زبانی به‌رغم عملکردهای طبیعی هوشی، اجتماعی، عاطفی و شنوایی دانست [11]. بیشاپ نیز معتقد است اختلال ویژه‌ زبانی را می‌توان صورتی «خالص» از اختلال‌های زبانی رشدی دانست که در آن تنها یادگیری و کار برد زبان در دوران رشد دچار مشکل می‌شود [12]. وی در سال 2017 اصطلاح اختلال تکاملی یا رشدی زبان را برای اختلال ویژه زبانی مطرح کرده است.
در پنجمین ویرایش از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی از اصطلاح اختلال رشدی زبان استفاده نشده است، اما 2 نوع اختلال زبانی مطرح شده است که زمینه مشابهی را پوشش می‌دهند: اختلال زبان بیانی و اختلال زبانی بیانی-‌درکی. 
مجموعه معیارهای مطرح‌شده برای این نوع اختلال‌ها به این شرح است که نمرات کسب‌شده در آزمون‌های استاندارد زبان بیانی پایین‌تر از امتیاز هوشبهر غیرکلامی و رشد زبان درکی کودک است. اختلال زبانی ممکن است به‌صورت محدودیت در کاربرد واژگان، خطا در کاربرد زمان فعل، مشکل در بازیابی کلمات یا تولید جملات متناسب با موقعیت و پیچیدگی یا طول گفته متناسب با سن و دوران رشد کودک مورد نظر باشد. عموماً مشکلات زبان بیانی دوران رشد می‌تواند در موفقیت تحصیلی، شغلی آینده یا ارتباط اجتماعی کودک بدون وجود اختلال‌های رشدی-‌عصب شناختی تأثیرگذار باشد [13].
ارائه تعریف واحد و جامعی از اختلال‌های زبانی دوران رشد کار دشواری است، به‌همین سبب متخصصان مختلف بالینی بر پایه دانش و زمینه کاری خود تعاریف گوناگونی را برای اختلال‌های زبانی دوران رشد کودکان ارائه کرده‌اند.
براساس تعاریف پیش‌گفت و بسیاری از تعاریف دیگر، مبنای تشخیص اختلال رشدی زبان تمایز بین هوشبهر کلامی و غیرکلامی است که از طریق آزمون‌های رفتاری هنجار و کاربرد زبان در بافت طبیعی و حذف سایر علت‌های شناخته‌شده امکان‌پذیر است [14].
تامبلین و همکاران [15] معیار جداسازی برای تشخیص اختلال رشدی زبان را حدود 1/25 انحراف‌معیار پایین‌تر از سطح طبیعی عملکرد زبانی می‌دانند، اما ازنظر لئونارد برای تشخیص اختلال رشدی زبان عملکرد کودک باید حداقل در دو آزمایه زبانی استاندارد 1/5 انحراف‌معیار پایین‌تر از حد طبیعی باشد و هوشبهر غیرکلامی بالای 85 باشد [2].
نتایج پژوهش‌ها در زبان انگلیسی نشان داده است که مشکلات زبانی کودکان دارای اختلال رشدی زبان در دوران رشد ممکن است بیشتر در سطح «تکواژشناختی» زبان باشد [12]، اما این اصل را هم نباید از یاد برد که زبان‌های مختلف در سطوح مختلف دستوری دارای تفاوت‌های زیادی هستند. بنابراین، نوع اختلال زبانی کودکان در دوران رشد در زبان‌های مختلف متناسب با ویژگی‌های ساخت دستوری همان زبان خواهد بود [16, 17]. علاوه‌براین، ادعای محدود کردن مشکل کودکان دارای اختلال ویژه زبان به تک‌واژه‌های دستوری که در بعضی از پژوهش‌های پیشین و بعضی زبان‌ها گزارش شده بود [18]، در پژوهش نیلی‌پور و همکاران [19] درباره کودکان فارسی‌زبان تأیید نشده است و ارزیابی‌های بالینی نشان داده است که اختلال‌های زبانی دوران رشد عموماً در سایر سطوح زبان نیز می‌تواند وجود داشته باشد [20, 21, 22].
اگرچه شواهد بارز تشخیصی در کودکان انگلیسی‌زبان مبتلا به اختلال رشدی زبان شامل مشکلاتی در تطابق و زمان فعل، تکرار ناکلمه‌ها و تکرار جمله است. باوجوداین، ناهمگنی قابل‌توجهی در بین افراد مبتلا به اختلال رشدی زبان مشاهده شده است که تشخیص ماهیت زیربنایی این اختلال را مشکل کرده است [2]. فریدمن و نووگرادزینسکی [23] براساس سطوح زبانی دچار اختلال، 4 زیرمجموعه متفاوت زبانی یعنی نحوی، واج‌شناختی، واژگانی و کاربردشناختی را برای اختلال رشدی زبان پیشنهاد کرده‌اند. افراد مبتلا به اختلال رشدی زبان از نوع نحوی، در درک پرسش‌واژه‌‌ها مشکل دارند، درحالی‌که بخش واژگانی یا کاربردشناختی این تکلیف را با موفقیت انجام می‌دهند. بنابراین، باتوجه‌به سطح زبانی آسیب‌دیده در کودک مبتلا به اختلال رشدی زبان، هر کودک به ارزیابی و درمان مختص نیاز دارد؛ بنابراین برای تشخیص و ارزیابی درست اختلال‌های رشدی زبان به بررسی دامنه وسیعی از توانایی‌ها نیاز داریم.
 سازمان بهداشت جهانی 6 معیار را برای تشخیص اختلال رشدی زبان بیان کرده است: نمره پایین‌تر از سن عقلی مورد نظر درآزمون استاندارد زبانی، هوشبهر غیرکلامی طبیعی، نداشتن مشکل شنوایی، اختلال در تولید صحیح گفتار بدون داشتن ناهنجاری‌های عملکردی یا ساختاری در اندام‌های گفتار، نداشتن علائم مشکل در تعاملات اجتماعی دو جانبه و عدم تشخیص اختلالات طیف اُتیسم یا هر مشکل عصب‌شناختی دیگری که تأخیر زبانی را تبیین کند. بنابراین، لازم است برای هر زبان و گروه سنی آزمون جامع معیار جهت سنجش سطوح مختلف زبان وجود داشته باشد که ضمن بررسی رشد زبانی کودک، توانایی تشخیص نوع و شدت اختلال زبانی موجود در گروه سنی زبان کودک را نیز داشته باشد [2].
کمبود آزمون‌های تخصصی هنجار در زبان‌های رایج کشور، متخصصان حوزه گفتار و زبان را بر آن داشته است که برای انجام بسیاری از فعالیت‌های پژوهشی یا بالینی، از تکالیف محقق‌ساخته استفاده کنند. در چنین شرایطی اگرچه وقت زیادی برای ساخت بسیاری از این تکالیف و آزمایه‌ها صرف می‌شود، اما به دلایل مختلف مانند محدود بودن بازه سنی و کوچک بودن حجم نمونه مورد مطالعه، پوشش ندادن کامل حوزه تخصصی موردنظر و عدم بررسی کامل ویژگی‌های روان‌سنجی آزمون (روایی و اعتبار)، قابلیت استفاده در سایر مطالعات را ندارند [8]. نمی‌توان اهمیت و نقش آزمون‌های موجود از یک سو و ارزیابی‌های غیررسمی را نادیده گرفت، اما تکیه کامل و بیش از اندازه بر این گونه ارزیابی‌ها که عموماً درمانگر وابسته و مستلزم درجات بسیار بالای مهارت و تجربه بالینی هستند، می‌تواند در قضاوت‌های بالینی و تشخیص میزان اثربخشی توان‌بخشی تأثیرگذار باشد [24].
با اینکه در گذشته آزمون‌‌های رشدی متنوعی در زبان فارسی برای ارزیابی سطوح مختلف زبان در گروه‌های سنی مختلف تهیه شده است [25-34]، در بین آزمون‌های رشدی که تاکنون در زبان فارسی تدوین شده است، جای آزمونی که سطوح مختلف زبانی (واج‌شناسی، صرف‌ونحو و معناشناسی) را برای بازه سنی وسیعی (3 تا 7 سال) از دوران زبان‌آموزی پوشش دهد، خالی بود. از سوی دیگر نمونه‌گیری بسیاری از این آزمون‌های موجود محدود به 1 یا 2 شهر بوده است و نمونه گویایی از جمعیت کودکان فارسی‌زبان مورد ارزیابی قرار نگرفته است. درضمن ارزیابی شاخص‌های کیفیت گفتار درکنار زیرآزمون‌های رسمی ارزیابی سطوح زبان، می‌تواند مکمل خوبی برای ارزیابی مهارت‌های زبانی کودکان باشد که در بسیاری از آزمون‌های موجود در زبان فارسی یا مطرح نشده است یا هنجار گروه‌های سنی مختلف برای شاخص‌های مذکور ارائه نشده است.
 سازه اولیه این آزمون در سال‌های 1380و 1384 در 2 مطالعه بالینی در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تدوین شد [18] و گزارش کارآیی بالینی آن برای ارزیابی و تشخیص افتراقی اختلال‌های زبانی دوران رشد کودکان در مقایسه با کودکان همتای سنی خود به‌عنوان گروه کنترل پیش از این گزارش شده است [16، 17]. نتایج 2 مطالعه پیشین نشان داد کودکان دارای اختلال‌های رشدی زبان در تمام سطوح زبانی و شاخص‌های کیفیت گفتار مانند طول گفته و تعداد واژگان محتوایی و دستوری در مقایسه با همتایان سنی خود تفاوت نشان می‌دهند و حتی سرعت پردازش اطلاعات شنیداری و بینایی آن‌ها در مقایسه با کودکان همتای سنی خود کندتر است [19].
هدف از پژوهش حاضر، تدوین و هنجاریابی آزمون رشدی زبان فارسی، برای ترسیم نیمرخ زبانی کودکان 3 تا 7 ساله فارسی زبان دارای رشد عادی است تا به کمک هنجارهای زبانی، بتوان فاصله سن زبانی با سن تقویمی کودک و درنتیجه وجود اختلال را تعیین و در صورت وجود اختلال‌ زبانی، سطح زبانی دارای اختلال (واج‌شناسی، صرف و نحو) و شدت آن را نیز مشخص کند. در این پژوهش، علاوه‌بر تعیین اعتبار و روایی آزمون و آزمایه‌های مختلف آن، کارآیی آن در تشخیص اختلال رشدی زبان نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

روش‌ها
پژوهش حاضر از نوع ابزارسازی بود که در آن به دو جنبه تدوین و هنجاریابی آزمون رشدی زبان پرداخته شد. مرحله نخست مربوط به تدوین سازه آزمون و پالایش ‌گویه‌ها بود. در مرحله دوم بررسی روایی و اعتبار آزمون انجام شد و در مرحله سوم نیز هنجاریابی و کارآیی بالینی آزمون بررسی شد.
آزمودنی‌های این پژوهش در ابتدا از بین کودکان طبیعی فارسی زبان در محدوده سنی 3 تا 8 سال انتخاب شدند. در مرحله پایلوت کودکان 3 تا 8 سال مورد بررسی قرار گرفتند، اما به‌دلیل عدم حساسیت تشخیصی آزمون برای گروه سنی 8 سال، در مراحل بعدی پژوهش این گروه سنی از نمونه حذف شدند و فقط گروه سنی 3 تا 7 سال مورد بررسی قرار گرفت. ازآنجاکه در این پژوهش قصد داشتیم نمونه‌گیری از شهرهای مختلف فارسی زبان ایران صورت بگیرد و نمونه‌گیری محدود به استان تهران نباشد، 5 استان خراسان، مازندران، اصفهان، شیراز و تهران که امکان جلب همکاری آن‌ها فراهم بود، برای نمونه‌گیری انتخاب شدند. برای انتخاب کودکان طبیعی درا بتدا پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و رشدی کودک تکمیل می‌شد. این پرسش‌نامه که اطلاعات آن از والدین کودک یا فرد مطلع دیگر کسب می‌شد شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی و خانوادگی کودک بود. 
در این پرسش‌نامه وضعیت رشد حسی-حرکتی، رشد کلامی و هوش کودک بررسی می‌شد و وجود اختلالاتی مانند کم‌شنوایی نیز مورد بررسی قرار می‌گرفت. درصورتی‌که کودک ازنظر رشد روانی-حرکتی و رشد کلامی مشکلی نداشت و خانواده نیز رضایت خود را برای شرکت در پژوهش اعلام می‌کردند، کودک وارد نمونه پژوهش می‌شد و ارزیابی‌های زبانی به‌وسیله آسیب‌شناس گفتار و زبان برای وی انجام می‌شد. سپس نمونه‌گیری پژوهش برای کودکان دارای اختلال رشدی زبان به‌صورت نمونه‌گیری دردسترس و در شهر تهران انجام شد که فقط کودکانی وارد این مرحله از پژوهش شدند که به‌وسیله آسیب‌شناس گفتار و زبانی که در حیطه اختلال رشدی زبان تخصص داشت، معرفی شدند. به‌دلیل محدودیت زمانی و معیارهای ورود برای این کودکان (برخورداری از هوش طبیعی، بینایی و شنوایی سالم، عدم نقص توجه و هرگونه مشکل روان‌پزشکی، نبود مشکلات آموزشی و خانوادگی) در این مرحله تنها نمونه‌گیری از 13 کودک با تشخیص اختلال رشدی زبانی موفقیت‌آمیز بود.

مرحله اول
سازه نخست آزمون با الهام از آزمون رشدی گاپنیک و پارادیس [35] و سایر آزمون‌های رشدی زبان و همچنین باتوجه‌به مشخصات فرهنگی و ساختاری زبان فارسی طراحی شد. این نسخه با 9 آزمایه، 180 گویه و دو داستان تصویری تدوین و بر روی 200 کودک فارسی‌زبان 3 تا 8 ساله تهرانی اجرا شد. در این مرحله برای تصمیم‌گیری درباره حفظ و یا حذف هر آزمایه یا گویه ‌آزمون در سازه نخست آزمون سعی شد حدود 75 گویه اضافه وجود داشته باشد تا بتوان در پالایش نهایی گویه‌هایی را که از ضریب تمیز و حساسیت تشخیصی کافی برخوردار نیستند، حذف کرد. 
برای پالایش گویه‌ها در این مرحله، حساسیت و ویژگی و روند تحولی گویه‌ها بررسی شد و باتوجه‌به نتایج به‌دست‌آمده و نظر کارشناسان تعداد گویه‌ها از 180 گویه به 105 گویه تقلیل پیدا کرد و آزمایه «تک‌واژ جمع» که در زبان فارسی از حساسیت تشخیصی برخودار نبود، حذف و خرده‌آزمون «تعریف واژگان» که در سایر آزمون‌های رشدی استفاده شده بود، به مجموعه ارزیابی‌ها اضافه شد. ازآنجاکه روایی آزمون نیز از اهمیت بالایی برخوردار بود، در تصمیم‌گیری برای حفظ یا تغییر هر گویه علاوه بر مختصات روان‌سنجی (ضریب دشواری، ضریب تمیز و نقش آیتم در اعتبار)، از نظرات یک گروه خبره گفتاردرمانی (6 آسیب‌شناس گفتار و زبان با سابقه حداقل 10 سال کار تخصصی با کودکان دارای اختلال رشدی زبان که 4 نفر دارای تحصیلات فوق‌لیسانس و 5 نفر دارای تحصیلات دکتری بودند) نیز استفاده شد. در این مرحله ملاک‌های تحلیل و انتخاب گویه‌ها شامل نقش گویه در اعتبار، ضریب تمیز بالای 30 درصد و ضروری بودن وجود گویه مورد نظر در آزمایه به منظور حفظ روایی آزمون بود.

مرحله دوم
در مرحله دوم نسخه پالایش‌شده آزمون، به‌صورت پایلوت بر روی 200 کودک فارسی‌زبان 3 تا 7 ساله از جامعه نمونه (5 استان تهران، خراسان، اصفهان، فارس و مازندران) اجرا شد، حجم نمونه کودکان این مرحله از استان‌های 5 گانه به‌صورت 10 نفر برحسب 6 ماه و برای هر گروه سنی و به تعداد مساوی دختر و پسر انتخاب شدند.
 نتایج به‌دست‌آمده (براساس ضریب دشواری، ضریب تمیز و نقش آیتم دراعتبار)، گویه‌ها و آزمایه‌ها پالایش شدند. نتایج نشان داد آزمایه‌ها برای گروه‌های سنی مختلف از روند تحولی برخوردار است. به‌عبارتی حساسیت و ویژگی و روند تحولی گویه‌ها بررسی شد و باتوجه‌به نتایج به‌دست‌آمده ازآنجاکه روایی آزمون نیز از اهمیت بالایی برخوردار بود، در تصمیم‌گیری برای حفظ یا تغییر هر گویه علاوه‌بر مختصات روان‌سنجی (ضریب دشواری، ضریب تمیز و نقش آیتم در اعتبار)، از نظرات یک گروه خبره گفتاردرمانی (6 آسیب‌شناس گفتار و زبان با سابقه حداقل 10 سال کار تخصصی با کودکان دارای اختلال رشدی زبان که 4 نفر دارای تحصیلات فوق‌لیسانس و 2 نفر دارای تحصیلات دکتری بودند) نیز استفاده شد. در این مرحله ملاک‌های تحلیل و انتخاب گویه‌ها شامل نقش گویه در اعتبار، ضریب تمیز بالای 30 درصدو ضروری بودن وجود گویه مورد نظر در آزمایه به منظور حفظ روایی آزمون بود. پس از انتخاب نهایی گویه‌های مناسب، گویه‌ها براساس ضریب دشواری از ساده به دشوار تنظیم و مرتب شدند. همان‌طورکه گفته شد گروه سنی 8 سال در مراحل بعدی پژوهش به‌دلیل عدم برخورداری حساسیت تشخیصی از نمونه بعدی آزمون حذف شد. سازه نسخه‌های مختلف آزمون (آزمایه‌های آزمون‌ها و تعداد گویه‌ها) در جدول شماره 1 به تفصیل آورده شده است:


برای بررسی روایی صوری و محتوایی آزمون از نظرات 8 متخصص (6 گفتاردرمانی و 2 زبان‌شناس) استفاده شد. برای بررسی روایی سازه از ماتریس همبستگی و تحلیل عاملی تأییدی و برای اعتبار آن از آلفای کرونباخ استفاده شد. 
برای محاسبه روایی محتوایی به آراء و نظرات متخصصان گفتاردرمانی و زبان‌شناسی مسلط به زبان فارسی رجوع شد و برای افزایش روایی بعد از پایلوت اول و گردآوری نظر متخصصان، آزمایه جمع از آزمون، حذف شد و آزمایه تعریف واژه افزوده شد و سپس براساس مدل لاوشه برای آزمایه‌ها و گویه‌های آزمون نسبت روایی محتوایی محاسبه شد. 
برای بررسی روایی صوری این آزمون مصـاحبه‌ای با 8 نفر از کارشناسان زبان‌شناس و آسیب‌شناس گفتار و زبان انجام شد. بدین صورت که از افراد گروه کارشناس خواسته شد نظر خود را در مورد گویه‌های آزمون، در مورد میزان دشواری، تناسب و ابهام گویه‌ها، ادغام و یا نیاز به حذف گویـه‌هـا اعلام نظر کنند. سپس گویه‌ها باتوجه‌به نظر متخصصان اصلاح ‌شد و این روند تا جایی پیش رفت که درک گویـه‌هـا بـرای گروه هدف ساده شد و تغییر جدیدی پیشنهاد نشد.
نسخه نهایی آزمون پس از پالایش گویه‌ها و حذف گروه سنی 7 تا 8 سال (به‌دلیل عدم برخورداری حساسیت تشخیصی این آزمون برای این گروه سنی )، شامل 105 گویه و 9 آزمایه و 2 داستان تصویری (برای نمونه‌های گفتار پیوسته) به دست آمد.

مرحله سوم
در مرحله سوم در پایان روند اجرای سازه نهایی، آزمون برای هنجاریابی آزمون رشدی زبان در 1200 کودک فارسی زبان گروه‌های سنی 3 تا 7 سال در 5 استان منتخب به‌وسیله آسیب‌شناسان گفتار و زبان منتخب اجرا شد. در مرحله هنجاریابی این آزمون و شیوه اجرای آن درکارگاه آموزشی به 20 نفر از همکاران آسیب‌شناس گفتار و زبان مدعو از تهران و شهرستان‌ها برای ارزیابی کودکان سالم 3 تا 7 سال معرفی و آموزش داده شد. در این مرحله برای انتخاب نمونه از روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای در 5 استان منتخب عمدتاً فارسی زبان کشور انتخاب شدند و باتوجه‌به حجم جمعیت در هر استان تعدادی دبستان و مهدکودک دخترانه و پسرانه انتخاب شدند و بعد از استخراج نمونه‌ها، آزمون به کمک همکاران منتخب آموزش‌دیده در کودکان گروه‌های سنی به شرحی که ازنظر جمعیتی بر روی 1200 کودک به تعداد مساوی دختر و پسر (هر گروه سنی 6 ماهه 30 دختر و 30 پسر) اجرا شد. معیارهای ورود کودکان در گروه های سنی مورد بررسی در هر 3 مرحله این پژوهش به شرح زیر بود: 
براساس پرسش‌نامه بالینی کلیه مشخصات مشخصات فردی شامل سن تقویمی 3 تا 7 سال، کسب نمره بالای 80 در آزمون هوش، عدم وجود اختلال در دستگاه شنوایی، بینایی، عصب‌شناختی، عدم مصرف داروهای افزایش سطح توجه و تمرکز از قبیل ریتالین و ریسپریدون عدم وجود هر گونه سابقه تشنج و بیماری‌های مغز و اعصاب (در پرونده پزشکی کودک).
 پس از اجرای آزمون نتایج آزمایه‌ها و نتایج تحلیل‌شده نمونه‌های گفتار توصیفی وارد نسخه 20 نرم‌افزار SPSS شد و پس از تحلیل نتایج، جداول هنجاری برای هر گروه سنی محاسبه و تهیه شد. نمرات آزمایه‌های ‌آزمون‌ با میانگین 10 و انحراف‌معیار 3 و نمرات ترکیبی و نمره کلی آزمون با میانگین 100 و انحراف‌معیار 15 استاندارد شدند و جداول هنجاری برای گروه‌های سنی 3 تا 3سال و 5 ماه، 3 سال و 6 ماه تا 3 سال و 11 ماه، 4 سال تا 4 سال و 5 ماه، 4 سال و 6 ماه تا 4 سال و 11 ماه،5 سال تا 5 سال و 11 ماه و 6 سال تا 6 سال و 11 ماه ارائه شده است. برای تعیین حوزه زبانی دچار اختلال، نمرات استاندارد ترکیبی برای حوزه‌های نحوی، معنایی، واجی و صرفی نیز به دست آمده است. 
در مرحله بعد برای بررسی روایی تشخیصی آزمون، 13 کودک دارای اختلال رشدی زبان که براساس پرسش‌نامه و نظر آسیب‌شناس گفتاروزبان دارای اختلال رشدی زبانی تشخیص داده شده بودند و براساس پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و پرونده پزشکی‌شان اختلال هوشی، عصب‌شناختی و روان‌پزشکی و حسی–حرکتی نداشتند با نسخه آزمون هنجاریابی‌شده مورد ارزیابی قرار گرفتند تا وجود میزان اختلال زبانی براساس نتایج آزمون در ارزیابی مهارت‌های زبانی و شاخص‌های کیفیت گفتار در این گروه نیز بررسی شود.
در بخش تکمیلی سازه آزمون نتایج تحلیل 2 داستان‌ تصویری ارائه‌شده به آزمودنی‌ها به‌صورت جداگانه تحلیل شد. هر تصویر بیانگر یک داستان پیوسته بود که کودک به‌‌طور پیوسته از آغاز تا پایان تعریف کرده بود. برای تحلیل نمونه‌های گفتار توصیفی، ابتدا نمونه‌های گفتار توصیفی ضبط‌شده هر کودک در برگه‌های مربوطه نسخه‌برداری شد. سپس شاخص‌های کیفیت گفتار شامل تعداد کل واژگان، میزان روانی گفتار، غنای واژگانی، تعداد گفته، میانگین طول گفته براساس دستورالعمل محاسبه و ثبت شد. برای محاسبه شاخص‌های کیفیت گفتار، مدت زمان گفتار برحسب ثانیه محاسبه و سپس تعداد کلمه‌های هریک از نمونه‌های گفتار شمارش شد. تعداد واژه‌ها در این محاسبه به تفکیک شامل واژه‌های محتوایی (قاموسی) و تعداد واژه‌های دستوری را (آنچه غیر از اسم، صفت، فعل و قید است) از تعداد کل واژه‌ها کسر شد. عدد حاصل تعداد واژه‌های محتوایی گفتار می‌باشد. در شمارش تعداد واژه‌ها برای محاسبه سرعت گفتار، واژه‌های مرکب مانند «غذا خوردن» و یا «معاینه کردن» که از دو واژه معنا‌دار تشکیل شده‌اند، دو واژه حساب شد. 

یافته‌ها
در مرحله نخست یعنی مرحله انطباق آزمون (پایلوت اول) آزمایه‌های درک تک‌واژ جمع و درک شنیداری به‌دلیل نداشتن روند حساسیت تحولی و ناهماهنگی با ویژگی‌های زبانی از طرف متخصصان مبنی بر عدم وجود اشکال در کودکان فارسی‌زبان دارای اختلال رشدی زبانی از آزمایه‌ها حذف شد، اما به‌دلیل نیاز به بررسی حوزه معنایی، آزمایه تعریف واژگانی که در بعضی آزمون‌ها به‌ویژه در نسخه فارسی آزمون رشد زبانی به ‌کار رفته، افزوده شد. در فرایند پالایش حدود 65 گویه غیرحساس حذف و 10 گویه تغییر داده شد. علاوه‌براین، بررسی نتایج پایلوت نشان داد آزمون برای کودکان 7 تا 8 ساله که از حساسیت تشخیصی و روند تحولی برخوردار نیست، از سازه آزمون حذف شد.
در مرحله پایلوت دوم، نیز آزمون برای گروه سنی 7 تا 8 سال روند تحولی نداشت، بنابراین این گروه سنی از مطالعه حذف شد و به‌دلیل عدم وجود تفاوت معنادار بین گروه‌های سنی 5:5-5 با 5:11-5:6 و 6:5- 6 با 6:11- 6:6 یافته‌های این دو گروه سنی ادغام شد و تبدیل به گروهای سنی 5 تا 5:11 و 6 تا 6:11 شد. نتایج روایی محتوایی نسخه نهایی آزمون با نظر 8 متخصص زبان‌شناس و آسیب‌شناس گفتار و زبان 0/78 و اعتبار آزمون با محاسبه آلفای کرونباخ 0/76 به دست آمد. نتایج ضریب اعتبار ‌آزمایه‌ها و نمره کل آزمون‌ به تفکیک گروه سنی در جدول شماره 2 ارائه شده است:


علاوه‌براین، همبستگی بین آزمایه‌های آزمون و نمره کلی آزمون در حد قابل قبولی بود که نتایج آن در جدول شماره 3 ارائه شده است: 


در جدول شماره 3 نتایج آماری ضریب همبستگی آزمایه‌های سازه آزمون برای گروه‌های سنی 3 تا 7 سال با سطح معناداری 0/01 گزارش شده است. همان‌طورکه مشاهده می‌شود بین بخش‌های مختلف آزمون همبستگی مناسبی وجود دارد.
روند تحولی آزمایه قضاوت دستوری نیز در تصویر شماره 1 نشان داده شده است.

این روند تحولی شاهدی است از روایی سازه آزمون، زیرا در تمام گروه‌های سنی قابل مشاهده است.
همچنین محاسبات آماری نشان داد روایی سازه آزمون از نظر تحلیل عاملی نیز تأیید شده است. نتایج تحلیل عاملی در جدول شماره 4 آمده است.


براساس نتایج میانگین، شاخص‌های کیفیت گفتار برای گروه‌های سنی مختلف در جدول شماره 5 آمده است.


باتوجه‌به نرمال بودن نمرات آزمون و همچنین ملاک تشخیص 1/5 انحراف‌معیار تأخیر نسبت به همتایان طبیعی جهت تشخیص اختلال زبان، نقطه برش آزمایه‌های‌آزمون‌ (با انحراف‌معیار 3 و میانگین 10) 5 و کمتر و نقطه برش نمره کل (با انحراف‌معیار 15 و میانگین 100) 77 و کمتر است. نتایج نشان داد خطای اندازه‌گیری در آزمایه‌های ‌آزمون حدود 1/5 و در نمره کل حدود 7/50 است (جدول شماره 5). باتوجه‌به نتایج لازم است ارزیاب بعد از اجرای آزمون و به‌دست آوردن نمره آن جهت تشخیص میزان اختلال کودک، باید میزان خطای معیار اندازه‌گیری را در قضاوت بالینی نظر بگیرد. برای مثال در گروه سنی 3 تا 3/5 ساله‌ها، میزان خطای معیار در تکلیف تمیز شنیداری 1/47 است؛ یعنی این میزان خطا در تشخیص اختلال قابل چشم پوشی است. میزان خطای معیار اندازه‌گیری دقیق مربوط به هریک از آزمایه‌ها و برای هر گروه سنی در جدول شماره 5 ارائه شده است.
نتایج بررسی صوری آزمون نشان داد، آزمون از روایی صوری مناسبی برخوردار است. روایی محتوایی آزمون 0/78 و پایایی آزمون با محاسبه آلفای کرونباخ 0/76 به دست آمده است. بررسی روایی تشخیصی آزمون نیز نشان داد کودکان دارای اختلال ارزیابی‌شده در 2 یا بیش از 2 آزمایه ‌آزمون نمره 6 یا کمتر گرفته‌اند. یعنی بیش از 1/5 انحراف‌معیار نسبت به همتایان سنی خود دچار تأخیر هستند. بنابراین روایی تشخیصی آزمون نیز تأیید شد.
 همان‌طورکه در جدول شماره 6 مشاهده می‌شود اگر ملاک تشخیص آسیب رشدی زبان داشتن بیش از 1/25 انحراف‌معیار از هنجار یا نمره استاندارد 6 در آزمایه‌ها باشد، از 13 مورد بررسی‌شده در 12 مورد بیش از 1 آزمایه (2 یا تعداد بیشتری) نمره استاندارد 6 یا کمتر را کسب کرده‌اند.


تنها در یک مورد (آزمودنی شماره دوم در جدول شماره 6) اختلاف در یک خرده‌آزمون مشاهده شده است. 
نمونه‌های گفتاری توصیفی نیز از هر 1200 کودک ارزیابی‌شده در این آزمون به کمک 2 تصویر داستانی جمع‌آوری و تحلیل شد. نتایج تحلیل نمونه‌های گفتار نشان می‌دهد از بین شاخص‌های کیفیت گفتار روانی کلامی و میانگین طول ‌گفته، بهترین روند تحولی در بین گروه‌های سنی مختلف است. نتایج در جدول شماره 7 مشاهده می‌شود.


یافته‌های بخش تکمیلی یعنی تحلیل نمونه‌های گفتار پیوسته به‌صورت میانگین برای گروه‌های سنی مختلف در جدول شماره 7 ارائه شده است که از آن می‌توان برای تعیین سن زبانی آزمودنی‌ها استفاده کرد.
همان‌طورکه در جدول شماره 7 مشاهده می‌شود شاخص‌های کیفیت گفتار در گروه‌های سنی مختلف از 3 ساله تا 7 ساله روند افزایشی داشته است. درمانگران و مربیان می‌توانند بعد از گرفتن نمونه گفتار توصیفی و ارزیابی شاخص‌های کیفیت یادشده در جدول شماره 7، از این جدول برای تعیین سن زبانی مراجعان خود استفاده کنند و میزان تأخیر زبانی آن‌ها را باتوجه‌به سن تقویمی و میانگین شاخص مربوطه در همتایان سنی محاسبه کنند.

بحث 
ارزیابی‌های زبانی دوران رشد نیازمند ابزار استاندارد است، باتوجه‌به تفاوت ویژگی‌های آوایی-واجی، صرفی-نحوی، معنایی و کاربردشناختی متفاوت زبان‌ها و لزوم تدوین ابزارهای زبانی جامع و کارآمد هدف از پژوهش حاضر، طراحی آزمون رشدی زبان فارسی بود که پس از 3 مرحله نسخه نهایی آزمون با 105 گویه و 9 آزمایه برای گروه های سنی 3 تا 7 سال به دست آمد.
در این آزمون باتوجه‌به تنوع اختلالات زبانی دوران رشد و آسیب‌پذیری سطوح مختلف زبان، از آزمایه‌های جداگانه‌ای جهت ارزیابی سطوح زبانی واج‌شناسی، صرف، نحو، و معناشناسی استفاده شده است. به کمک این آزمایه‌ها می‌توان توانایی‌های زبانی و هنجارزبانی کودکان درگروه‌های سنی 3 تا 7 سال را سنجید. 
برای انطباق و هنجاریابی آزمون، شرایط و یا ویژگی‌های متعددی مطرح است که این ویژگی‌ها را می‌توان به‌عنوان 4 اصـل خلاصه کرد. اگر این 4 ویژگی در تدوین آزمون لحاظ شده باشـد، می‌توان گفت که آزمـون برای ارزیابی توانمندی‌های زبانی-شناختی جمعیت هدف مناسـب و قابـل قبـول اسـت. ایـن ویژگی‌هـا عبـارت‌اند از روایـی صوری، روایی محتوایی، روایی سازه و اعتبـار آزمون. [36]. باتوجه‌به یافته‌های این پژوهش 4 ویژگی مزبور در تدوین این آزمون رعایت شده است. برای بررسی روایی صوری این آزمون مصـاحبه‌ای با تعدادی از کارشناسان زبان‌شناس و آسیب‌شناس گفتار و زبان انجام شد. بعد از نظرسنجی از افراد هدف، گویه‌ها باتوجه‌به نظر متخصصان اصلاح شد و در پایلوت اولیه اصلاحات نهایی مربوط به روایی صوری با نظر کارشناسان اعمال شد. 
نتایج بررسی روایی صوری آزمون نشان داد این آزمون از روایی صوری مناسبی برخوردار است. در این پژوهش برای محاسبه روایی محتوایی به آراء و نظرات متخصصان گفتاردرمانی و زبان‌شناسی مسلط به زبان فارسی رجوع شد و برای افزایش روایی بعد از پایلوت اول و گردآوری نظر متخصصان یک آزمایه آزمون غیرحساس حذف و یک آزمایه جدید افزوده شد و سپس براساس مدل لاوشه برای آزمایه‌ها و گویه‌های آزمون نسبت روایی محتوایی محاسبه شد. نتایج روایی محتوایی آزمون 0/78 و اعتبار آزمون با محاسبه آلفای کرونباخ 0/76 به دست آمد. همچنین در این پژوهش برای بررسی روایی سازه، با محاسبه ماتریس همبستگی آزمایه‌ها، همبستگی بین بخش‌های مختلف آزمون محاسبه شد. در ضمن با تحلیل عاملی تأییدی نیز روایی سازه مورد بررسی قرار گرفت و نمودار عملکرد گروه‌های سنی مختلف در آزمایه‌ها نیز جهت بررسی روند تحولی مورد تحلیل قرار گرفت. همبستگی بین آزمایه‌های آزمون و نمره کلی آزمون در حد قابل قبولی بود که نتایج آن در جدول شماره 3 آمده است. 
یافته‌های تحلیل عاملی نشان داد آزمایه‌های این آزمون در مجموع 0/832 درصد واریانس کـل را تبیـین می‌کنند. بنابراین، از روایـی سازه و اعتبار نظری رضایت‌بخشی برخوردار است. روایی سازه آزمون ازنظر تحلیل عاملی نیز تأیید شده است. نتایج تحلیل عاملی در جدول شماره 5 آمده است. روند تحولی آزمایه‌ها که در تمام آزمایه‌ها قابل مشاهده بود، شاهد دیگری از روایی سازه این آزمون بود.
علاوه‌براین برای بررسی روایی تشخیصی، این آزمون بر روی 13 کودک دارای اختلال رشدی زبانی اجرا شد و نتایج نشان داد همه آن‌ها در دو آزمایه یا بیشتر، حدود 1/25 انحراف‌معیار یا بیشتر تأخیر داشتند (براساس معیار تشخیص تامبلین و همکاران [15]. یافته‌های حاصل از بررسی کودکان دارای اختلال ویژه زبانی با آزمون رشدی زبان، با مشاهدات و بررسی‌های قبلی [15، 37] همسو است. 
شناسایی کودکان خردسال با اخـتلال رشدی زبانی و تعیین حوزه زبانی دارای اختلال و میزان تأخیر آن‌ها نسبت به همتایان طبیعی، با هدف تشخیص و برنامه‌ریزی درمانی از مســائل مــورد توجــه آسیب‌شناسان گفتار و زبان می‌باشد. این آزمون باتوجه‌به همین هدف طراحی و اعتبارسنجی شد و این امکان را فراهم خواهد کرد تا اختلالات رشدی زبان در سطوح مختلف زبان بررسی و براساس هنجارهای سنی مورد مقایسه قرار گیرد. آزمون حاضر ازنظر سطوح زبانی نسبت به سایر آزمون‌های موجود در زبان فارسی [25] از جامعیت بیشتری برخوردار است و از سوی دیگر ازنظر ویژگی‌های روان‌سنجی از بسیاری از آن‌ها از دقت بالاتری برخوردار است [26] یافته‌های این پژوهش که حاصل اجرای آن بر روی کودکان دارای اختلال رشدی زبان (با عنوان سابق اختلال ویژه زبانی بود حکایت از آسیب‌پذیری تمام سطوح زبان در این کودکان داشت که نتایج این بخش با مطالعات نیلی‌پور و همکاران و احدی و همکاران [17، 19] مبنی بر اختلال در حوزه‌های مختلف زبانی همسو بود.
بررسی کودکان دارای اختلال رشدی زبانی نشان داد کودکان مراجعه‌‌کننده و ارزیابی‌شده در 2 یا بیش از 2 آزمایه، بیش از 1/5 انحراف‌معیار در مقایسه با همتایان سنی خود دچار تأخیر هستند که این یافته تأییدی بر مدل تشخیصی تامبلین و همکاران [15] است و حتی می‌توان در تشخیص کودکان فارسی زبان از همین مدل تشخیصی استفاده کرد که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بتوان کودکان دارای اختلال رشدی زبان را شناسایی کرد. یکی از آزمایه‌هایی که کودکان دارای اختلال رشدی زبان در آن دچار مشکل بودند، آزمایه مربوط به صرف زمان فعل بود که این نتیجه با نتایج مطالعات پیشین نیز همسو است [12].
 یافته‌های این پژوهش نشان داد آزمایه‌های نسخه نهایی آزمون رشدی زبان که براساس ساختار زبان فارسی و فرهنگ ایرانی طراحی و روان‌سجی شده است، در همه آزمایه‌ها از درجه حساسیت تشخیصی کافی و تحولی برای گروه های 3 تا 7 سال برخوردار است. نتایج این پژوهش منجر به معرفی، ابزار بالینی روا و پایایی همراه با جداول هنجار سنی برای شناسایی کودکان مبتلا به اختلال رشدی زبانی شد که این جداول هنجار برای هر گروه سنی علاوه بر امکان بررسی شدت اختلال‌ زبانی و مقایسه فاصله زبانی کودک مبتلا به اختلال رشدی زبان با گروه همتای سنی خود، می‌تواند به‌عنوان معیاری برای تعیین «سن زبانی» کودک استفاده شود.
علاوه‌براین، به کمک هنجارهای زبانی به‌دست‌آمده از هر گروه سنی می‌توان در مورد عوامل مؤثر و مداخله‌گر درکودکان دارای اختلال رشدی زبان و علت‌‌شناسی اختلال‌های رشدی زبان و حتی برای بررسی کارآیی و میزان اثربخشی شیوه‌های توان‌بخشی در کودکان دارای اختلال زبانی استفاده کرد. 
نمونه‌های گفتاری توصیفی نیز که به کمک 2 تصویر داستانی جمع‌آوری و تحلیل شده بود، نشان داده است از بین شاخص‌های کیفیت گفتار روانی کلامی و میانگین طول ‌گفته، بهترین روند تحولی را در بین گروه‌های سنی مختلف نشان داده‌اند و می‌توانند به عنوان بهترین شاخص‌های کیفیت گفتار مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرند.
براساس تحقیقات صورت‌گرفته نقص بارز تشخیص داده‌شده در کودکان دارای اختلال رشدی زبان (عنوان قبلی آسیب ویژه زبانی) شامل مشکلاتی در تطابق و زمان فعل، تکرار ناکلمه‌ها و تکرار جمله است؛ البته ناهمگنی قابل توجهی در بین افراد مبتلا به اختلال رشدی زبان مشاهده شده است که تشخیص ماهیت زیربنایی این گونه اختلال‌ها را مشکل کرده است. بیرد [2] براساس اجزاء آسیب‌دیده، 4 زیر مجموعه متفاوت یعنی نحوی، واج‌شناختی، واژگانی و کاربردشناختی را برای اختلال‌های رشدی زبان پیشنهاد کرده‌اند. افراد دارای آسیب ویژه زبانی از نوع نحوی در درک پرسش‌های پرسش‌واژه‌ای مشکل دارند، درحالی‌که در آسیب واژگانی یا کاربردشناختی این تکلیف با موفقیت انجام می‌شود. بنابراین نیاز به ارزیابی و درمان‌های متفاوت دارند و برای تشخیص و ارزیابی کامل اختلال رشدی زبان به بررسی دامنه وسیعی از توانایی‌ها نیاز است. در طراحی این آزمون سعی شد تصویر کاملی از توانمندی‌های زبانی کودکان از تمام سطوح رشدی زبان ارائه شود، اما در این آزمون بخش مربوط به درک سؤالات با ادات استفهام وجود نداشت که یکی از دلایل عدم افزودن این بخش، طولانی شدن آزمون بود و دلیل دیگر شواهد کم در زبان‌های دیگر برای تأیید این موضوع بود.
یکی از محدودیت‌های مطالعه حاضر در این آزمون تعداد کم کودکان دارای اختلال رشدی زبان و عدم بررسی متغیرهای زمینه‌ای اثرگذار بر عملکرد زبانی این قبیل کودکان مانند وضعیت اقتصادی، اجتماعی خانواده می‌باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده، از این آزمون برای سنجش ارتباط متغیرهای زمینه‌ای با عملکرد کودک و همچنین بررسی تعداد بالای کودکان با اختلال رشدی زبان استفاده شود تا تصویر بالینی روشن‌تری از کودکان دارای اختلال رشدی زبان ارائه شود. از سوی دیگر پیشنهاد می‌شود نسخه غربالگری این آزمون برای غربالگری کودکان فارسی زبان در سنین پیش‌دبستانی مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه‌گیری 
باتوجه‌به یافته‌هـای پـژوهش حاضـر، این آزمون می‌تواند در ارزیابی توانایی‌های زبانی کودکـان 3 تا 7 سال به‌عنوان هنجاری برای هر گروه سنی و همچنین تشخیص کودکان دارای اختلال رشدی زبان به کار رود. هـمچنـین، باتوجه‌به نتایج بـا ترسیم نیمرخ آزمون رشدی زبان فارسی، می‌توان نقاط ضعف و قوت هر کـودک را باتوجه‌به سن تقویمی او شناســایی کــرد. از هنجارهای سنی به‌دست‌آمده از این آزمون می‌توان برای تعیین سن زبانی هر گروه سنی استفاده کرد. در آخر آزمون رشدی زبان به‌عنوان ابزار مناسبی برای سـنجش میزان فاصله سن زبانی کودکان با هنجار سن تقویمی به‌عنوان یک ابزار تشخیصی هنگام ورود به مدرسه معرفی می‌شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
ضمن اطلاع‌رسانی اهداف پژوهش به مسئولان مدارس و مهدکودک‌ها و به والدین کودکان، به آن‌ها اطمینان داده شد که داده‌های به دست آمده از ارزیابی های زبانی آن‌ها محرمانه خواهد ماند و شرکت فرزند آن‌ها متضمن هیچ گونه ضرر و زیان نیست و در هرمرحله از پژوهش در صورتی که تمایل به ادامه همکاری نداشتند می‌توانند از شرکت در این پژوهش خودداری کنند. ضمن توجه به حالات روانی و خستگی کودکان، تلاش شد تا شأن و حقوق انسانی آن‌ها در خلال پژوهش رعایت شود.

حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی ستاد توسعه علوم و فناور‌های شناختی به طرح پژوهشی پیشنهادی رضا نیلی‌پور تدوین شده است .

مشارکت نویسندگان
 تحلیل و بررسی‌ داده‌ها: احدی و پورشهباز؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: نیلی پور و احدی؛ مفهوم‌سازی، روش‌شناسی و بحث و نتیجه‌گیری: همه نویسندگان.

تعارض منافع
بنا بر اظهار نویسندگان در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد. 

تشکر و قدردانی
از تمامی گفتار درمانگران و زبان‌شناسانی که در گردآوری داده‌ها و تجزیه‌و‌تحلیل نمونه‌های گفتار توصیفی این پژوهش یاری کردند و والدین و دانش‌آموزانی که در این پژوهش شرکت کردند، تقدیر و تشکر می‌شود. 

References
1.Paul P. Language disorders from infancy through adolescence: Assessment & intervention. Amsterdam: Elsevier Health Sciences; 2007. [Link]
2.Baird G. Assessment and investigation of children with developmental language disorder. In: Bishop DVM, Tomblin JB, Norbury C, editors. Understanding developmental language disorders: From theory to practice. Oxfordshire: Taylor & Francis; 2008. [Link]
3.Hoff E. Language development. Belmont, CA: Wadsworth Cengage Learning; 2009. [Link]
4.Freedheim DK, Weiner IB. Handbook of psychology: Volume 1, History Of Psychology. New Jersey: John Wiley & Sons; 2021. [Link]
5.Treiman R, Clifton C, Meyer AS, Wurm LH. Language comprehension and production. Handbook of psychology. Hoboken: John Wiley & Sons Inc; 2003. [DOI:10.1002/0471264385.wei0419]
6.Bates EA, Dale PS, Thal D. Individual differences and their implications for theories of language development. In: Fletcher P, MacWhinney B, editors. The handbook of child language. Hoboken: Blackwell Publishing Ltd; 2019. [DOI:10.1111/b.9780631203124.1996.00005.x]
7.Wiefferink K, van Beugen C, Wegener Sleeswijk B, Gerrits E. Children with language delay referred to Dutch speech and hearing centres: Caseload characteristics. International Journal of Language & Communication Disorders. 2020; 55(4):573-82. [DOI:10.1111/1460-6984.12540] [PMID] [PMCID]
8.Mohamadi R, Ahmadi A, Kazemi MD, Minaei A, Damarchi Z. Development of the Persian syntax comprehension test. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology. 2019; 124:9-22. [DOI:10.1016/j.ijporl.2019.05.032] [PMID]
9.Broomfield J, Dodd B. Children with speech and language disability: Caseload characteristics. International Journal of Language & Communication Disorders. 2004; 39(3):303-24. [DOI:10.1080/13682820310001625589] [PMID]
10.Conti-Ramsden G, Durkin K. Language development and assessment in the preschool period. Neuropsychology Review. 2012; 22(4):384-401. [PMID]
11.Bishop D. Specific language impairment in children. Watkins RV , Rice ML, editors. Baltimore, MD: Brookes Publishing; 1994. Applied Psycholinguistics, 16(3):343-7. [Link]
12.Bishop D., Bright P, James C, Bishop S, Van Der Lely H. Grammatical SLI:A distinct subtype of developmental language impairement? Applied Psycholinguistics. 2000; 21(2):159-81.[DOI:10.1017/S0142716400002010]
13.American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Washington, DC: American Psychiatric Association; 2013. [Link]
14.Ahadi H. [Specific language impairment: From theory to treatment (Persian)]. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies; 2020. [Link]
15.Tomblin JB, Records NL, Zhang X. A system for the diagnosis of specific language impairment in kindergarten children. Journal of Speech and Hearing Research. 1996; 39(6):1284-94. [DOI:10.1044/jshr.3906.1284] [PMID]
16.Radmehr G, Mazaheri R, Sanjari MA, Halabchi F, Mansournia MA. [Comparison of activation pattern of selected trunk muscles during over ground and treadmill walking (Persian)]. Modern Rehabilitation Journal. 2012; 6(4):8-14. [Link]
17.Ahadi H, Nilipour R, Roshan B, Ashayeri H. Verb inflection in bilinguals with specific language damages. Audiology. 2012; 1(45):63-9. [Link]
18.Polite EJ, Leonard LB. Finite verb morphology and phonological length in the speech of children with specific language impairment. Clincal Linguistics and Phonetics. 2006; 20(10):751-60. [DOI:10.1080/02699200500363658] [PMID]
19.Nilipour R, Karimi Javan G, Ghoreishi ZS. [Predictors of quality of speech and slow information processing in Persian children with Special Language Impairment (SLI) (Persian)]. Journal of Exceptional Children. 2015; 15(2):67-78. [Link]
20.Ahadi H. [Comparison of word definition skills between children with specific language impairment and normal children in bilinguals (Persian)]. Journal of Modern Rehabilitation. 2016; 9(5):150-60. [Link]
21.Ahadi H, Loriya A, Maleki T. [Comparison of word definition skills between bilingual children with special language impairments and normal children (Persian]. Language and Linguistics. 2014; 9(17):27-47. [Link]
22.Ahadi H. [Pragmatic and grammatical properties in language impairment: A window onto domain specificity (Persian)]. Language Related Research. 2016; 7(4):1-20. [Link]
23.Friedmann N, Novogrodsky R. Subtypes of SLI: SySLI, PhoSLI, LeSLI, and PraSLI. In: Gavarró MJFE, editor. Language acquisition and development: Cambridge: Cambridge Scholars Press; 2008. [Link]
24.Shipley KG, McAfee JG. Assessment in speech-language pathology: A resource manual. San Diego: Plural Publishing; 2019. [Link]
25.Sheibani F, Ghoreishi ZS, Nilipour R, Pourshahbaz A, Mohammad Zamani S. Validity and reliability of a language development scale for Persian-speaking children aged 2-6 years. Iranian Journal of Medical Sciences. 2020; 45(4):259-68. [PMID]
26.Hasanzadeh S, Minaei A. [Adaptation and standardization of the Test of TOLD-P: 3 for Farsi - speaking children of Tehran.(Persian)]. Journal of Research on Exception Children. 2002; 1(2):119-34. [Link]
27.Kazemi Y, Nematzadeh S, Hajian T, Heidari M, DaneshpajouhT, Mirmoeini A. [The validity and reliability coefficient of Persian translated McArthur-Bates communicative development inventory (Prsian)]. Journal of Research in Rehabilitation Sciences. 2008; 4(1):45-51. [Link]
28.Jafari Z, Ashayeri H, Malayeri S, Alaedini F. [Translation, reliability and validity of the Newsha Hearing, Language and Speech Development Scale among children in Iran (Persian)]. Payesh (Health Monitor) 2009; 8 (3):271-8. [Link]
29.Hasanati F, Agharasouli Z, Mahmoudi Bakhtiyari B, Kamali M. [Sentence repetition test for measurement of grammatical development in Farsi speaking children (Persian)]. Bimonthly Audiology. 2011; 20(1):73-81. [Link]
30.Jafari S, Aghrasouli Z, Modaresi Y, Kamali M. Developing a story retelling test for the assessment of language structure in Persian-speaking children. Auditory and Vestibular Research Journal. 2017; 21(3):51-61. [Link]
31.Mohamadi R, Rafiee Alavije M, Minayi A, Modaresi Y, Kazemi Dastjerdi M, Ghaderi M. Generation and content validation of a Persian syntax comprehension test. Psychology of Language and Communication. 2015; 19(3):222-36. [DOI:10.1515/plc-2015-0013]
32.Haresabadi F, Ebadi A, Shirazi TS, Dastjerdi Kazemi M. Design and validation of a photographic expressive Persian grammar test for children aged 4-6 years. Child Language Teaching and Therapy. 2016; 32(2):193–204. [DOI:10.1177/0265659015595445]
33.Jalilevand N, Kamali M, Modarresi Y, Kazemi Y. The Persian developmental sentence scoring as a clinical measure of morphosyntax in children. Medical Journal of Islamic Repubic of Iran 2016; 30:435. [PMID]
34.Beytollahi S, Soleymani Z, Jalaie S. The development of a new test for consecutive assessment of narrative skills in Iranian school-age children. Iranian Journal of Medical Sciences. 2020; 45(6):425-33. [PMID]
35.Newmeyer FJ. Genetic dysphasia and linguistic theory. Journal of Neurolinguistics. 1997; 10(2-3):47-73. [DOI:10.1016/S0911-6044(97)00002-X]
36.Carlson NR, Buskist W, Heth CD, Schmaltz R. Psychology: The science of behaviour (4th Canadian Ed.). Toronto: Pearson Education Canada; 2009. [Link]
37.Hewitt LE. Children with specific language impairment. Laurence B. Leonard. Cambridge, MA: MIT Press, 1998. Pp. 339. Cambridge: Cambridge University Press; 2002. [Link]