مقدمه
اختلاف طول در اندام تحتانی یا آنیزوملیا تفاوت طول قابلتوجه 2 اندام است. طبق آمار 27 درصد بزرگسالان دارای اختلاف بیش از میلیمتر در طول اندام تحتانی هستند [1، 2]. اختلاف طول اندام تحتانی در 2 دسته کوتاهی ساختاری (کوتاهی ساختارهای استخوانی) و کوتاهی عملکردی (ناشی از ناهماهنگی در مکانیسم اندام های تحتانی) شناخته میشوند. افراد دارای اختلاف طول ساختاری اندام تحتانی، براساس میزان کوتاهی، به 3 دسته خفیف (اختلاف طول کمتر از 30 میلیمتر)، دسته معتدل (بین 30 تا 60 میلیمتر) و دسته شدید (بیش از 60 میلیمتر) تقسیم میشوند [3]. از دیدگاه موزلی اختلاف طول کمتر از 20 میلیمتر در دسته خفیف قرار میگیرد [4].
اختلاف طول در اندام تحتانی یکی از شایعترین مشکلات اسکلتیعضلانی است که تأثیر بسزایی بر راه رفتن دارد. از تغییرات شایع در پارامترهای کینماتیکی گیت که در اثر اختلاف طول اندامها ممکن است ایجاد شود، میتوان به افزایش سوپینیشن، کاهش یا از بین رفتن راکر اول، برخورد قدام پا در تماس اولیه، جست زدن، کاهش دورسی فلکشن مچ، کاهش فلکشن زانو، کاهش فلکشن و ابداکشن هیپ، افزایش انحراف پلویک در پای کوتاهتر و افزایش پرونیشن پا، افزایش دورسی فلکشن مچ، افزایش فلکشن زانو، افزایش فلکشن و اداکشن هیپ در پای بلندتر اشاره کرد [2، 5-9]. اختلال راه رفتن بهعنوان کلید استقلال عملکردی، همهساله هزینههای درمانی زیادی را به کشورها تحمیل میکند. بهصورتیکه تنها هزینههای درمانی در آمریکا به بیش از 100 میلیارد دلار در سال میرسد [10].
باتوجهبه اینکه مستندات بررسی تأثیر بلندمدت اختلاف طول خفیف اندامهای تحتانی بسیار کم است، اعمال مداخلات محتاطانه انجام میشود [11]. مداخلات پزشکی جبران کوتاهی خفیف اندامهای تحتانی باتوجهبه 2 فاکتور میزان اختلاف طول و شدت علائم با 2 شکل ارتوزی و جراحی اعمال میشوند [12].
مداخلات ارتوزی معمولاً در اختلاف طولهای ساختاری تا 50 میلیمتر کاربرد دارند [13-15]. مداخلات ارتوزی شامل کفی، لیفت پاشنه، تغییر در ارتفاع زیرهکفش و اسپلینت است [14، 16، 17]. عمدتاً کفی و لیفت پاشنه بهعنوان مداخلاتی کمتهاجم، جهت جبران اختلاف طول ساختاری خفیف در اندامهای تحتانی پیشنهاد میشوند [14]. برخی از مطالعات نشان دادهاند استفاده از کفی و لیفت پاشنه باعث بهبود متغیرهای کینتیکی و کینماتیکی میشوند [2، 18]. درحالیکه برخی محققین تأثیر کفی را به میزان تطابقپذیری فرد و حرکات جبرانی ناآگاهانهاش مرتبط دانستهاند. ازاینرو در برخی از مطالعات نتیجهای در بهبود پارامترهای راه رفتن دیده نشده است [7، 18].
منز و همکاران در سال 2020 به بررسی تغییرات آنی متغیرهای کینماتیکی پس از اعمال مداخله کفی با اصلاح 50 درصدی پرداختند. آنها با تقسیم افراد به 2 گروه دارای اختلاف طول کمتر از 1 سانتیمتر و بیش از 1 سانتیمتر به بررسی میزان تغییرات حاصل از مداخله کفی ترموفورمینگ با اصلاح 50 درصد از میزان اختلاف طول پرداختند. نتایج حاصل از مطالعه آنها حاکی از بهبود معنادار در تقارن مفصلی پلویک در صفحه فرونتال و مچ در صفحه ساجیتال بود [2]. تیرتاشی و همکاران در سال 2022 با طراحی مطالعهای به بررسی تأثیر کفی از جنس پلیونیلاستات با اصلاح صددرصدی اختلاف طول، بر حداکثر زاویه تیلت قدامی و خارجی پلویک هردو سمت، ابداکشن هیپ 2 سمت و ابداکشن زانوی هر دو سمت و پلنتارفلکشن مچ پای کوتاهتر پرداختند. یافتههای آنها حاکی از تغییرات چشمگیر همه متغیرهای موردبررسی به غیر از حداکثر تیلت قدامی و جانبی در پای کوتاهتر در حالت استفاده از کفی اصلاحکننده در مقایسه با کفش عادی بود [19].
به نظر میرسد کفی پرکاربردترین مداخله درزمینه اصلاح اختلاف طول خفیف ساختاری در اندام تحتانی است. باتوجهبه بررسیهای انجامشده، مطالعهای درزمینه تأثیر کفی اختصاصی تراشیدهشده با دستگاه سیاِنسی بر متغیرهای مختلف راه رفتن در افراد دارای اختلاف طول ساختاری کمتر از 20 میلیمتر در اندام تحتانی در دسترس نیست [2، 18، 20]. برایناساس هدف از این مطالعه بررسی تأثیر کفی تراشیدهشده بر متغیرهای کینماتیکی راه رفتن در افراد دارای اختلاف طول ساختاری در اندام تحتانی کمتر از 20 میلیمتر است.
روشها
این پژوهش، یک مطالعه شبهتجربی بود که در سال 1403 انجامشد. جامعه پژوهش در این مطالعه، 15 فرد با میانگین سنی 23 سال (با انحرافمعیار 2/9) دارای اختلاف طول ساختاری خفیف از بدو تولد در اندام تحتانی بودند که با روش نمونهگیری غیراحتمالی دردسترس از میان افراد (سن 18تا 35 سال) مراجعهکننده به بیمارستانها و کلینیکهای توانبخشی زیرنظر دانشگاه توانبخشی و علوم بهزیستی انتخاب شدند. باتوجهبه معیارهای ورود به مطالعه، افراد مناسب توسط درمانگر مورد ارزیابی قرار گرفته و پس از امضای رضایتنامه شخصی وارد مطالعه شدند. با درنظرگیری ضریب اطمینان 95 درصد و توان آزمونی 80 درصد و همچنین واریانس 25/3 و دقت 3/7 در حرکات پلویک در صفحه فرونتال در فاز استانس [20]، 15 فرد دارای اختلاف طول ساختاری خفیف از بدو تولد در اندام تحتانی وارد مطالعه شدند.
معیارهای ورود: اختلاف طول ساختاری خفیف در اندام تحتانی (کمتر از 2 سانتی متر) [2] و توانایی راه رفتن بیش از 30 متر بدون استفاده از عصا [21]. معیارهای خروج : استفاده از کفی و یا لیفت پاشنه در 3 ماه اخیر [21]، بیماریهای سیستماتیک مثل آرتریت روماتوئید [21]، مشکلات اسکلتیعضلانی و عصبی در اندام تحتانی [1] و سابقه آسیب اسکلتیعضلانی یا جراحی در اندام تحتانی [22].
برای ساخت کفی ابتدا میزان اختلاف طول در اندام تحتانی با استفاده از رادیوگرافی به دست آمد [23]. پس از اسکن پای فرد بر روی اسکنر پایاتک فناوران مدل 4452F40، در نرمافزار Rhino کفی موردنظر با اعمال 30 درصد لیفت جهت جبران اختلاف طول طراحی شد (
تصویر شماره 1).
همچنین از آزمودنیها خواسته شد روی صفحه فشاری بایستند تا اطلاعات استاتیک مورد نیاز ثبت شود. سپس از آزمودنیها خواسته شد تا جهت تطابق با محیط آزمایشگاه به مدت 10 دقیقه راه بروند. تأکید شد تا آزمودنیها با یک سرعت انتخابی، مسیر 6 متری را طیکنند. در مرکز مسیر صفحه فشاری Kistler و در محیط اطراف آن، 4 دوربین مادون قرمز MX T40-S و 6 دوربین مادون قرمز Vicon Vero (v2.2) قرار گرفت. 5 چرخه راه رفتن بدون استفاده از کفی ثبت شد. سپس از افراد خواسته شد تمام مراحل قبل را بار دیگر با کفی تراشیدهشده انجام دهند. تکرار آزمایش در صورت عدم قرارگیری صحیح اندام فرد بر روی صفحات فشاری درخواست میشد.
بعد از ثبت دادهها، اطلاعات مربوط به هر فرد در یک فایل جمعآوری شد و با استفاده از نرمافزار مایکروسافت اکسل و نرمافزار متلب، نمودارهای مربوطه کشیده شد. از نرمافزار SPSS نسخه 23 برای فراخوانی دادهها و توصیف و تحلیل آنها استفاده شد. پس از بررسی نرمالیتی دادهها، از آزمون تی زوجی برای مقایسه نتایج حاصل از راه رفتن با و بدون کفی استفاده شد. برای متغیرهای غیرنرمال از آزمون ولیکاکسون زوجی استفادهشد. در تمام آزمون، سطح معنیداری آماری بهصورت 0/05>p در نظر گرفته شد.
یافتهها
15 فرد (6 زن و 9 مرد) دارای اختلاف طول ساختاری خفیف در این مطالعه شرکت کردند. در این مطالعه متوسط سن افراد 23 سال و میانگین شاخص توده بدنی 22/29 کیلوگرم بر مترمربع و میانگین اختلاف طول ساختاری اندام تحتانی 1/29 براساس تصویر رادیوگرافی بود.
مطابق با
جدول شماره 3 در فاز ایستایی میانگین دامنه حرکت زانوی پایکوتاهتر در صفحه فرونتال بهطور معناداری افزایش یافت (P=0/03).

میانگین دامنه حرکت مچ پایبلندتر در صفحه ساجیتال کاهش معناداری داشت (P=0/02) و میانگین دامنه حرکت مچ پایکوتاهتر در صفحه فرونتال افزایش معناداری پیداکرد(P<0/01). در فاز نوسان میانگین دامنه حرکت زانوی پایکوتاهتر در صفحه ساجیتال بهطور معناداری کاهش یافت (P=0/02) و میانگین دامنه حرکت مچ پای کوتاهتر در صفحه فرونتال بهطور معنادار افزایش پیداکرد (P<0/01). در بررسی میزان تغییرات حداکثر زاویه در فاز ایستایی، حداکثر زاویه اینورژن مچ هر دو پا بهطور معناداری افزایشیافت (P<0/01)، (P=0/01). حداکثر زاویه اورژن مچ پای بلندتر نیز افزایش معناداری داشت (P=0/04) و حداکثر زاویه چرخش داخلی مچ پایبلندتر، بهطور معناداری افزایش پیدا کرد (P=0/03).
بحث
هدف از این مطالعه بررسی تأثیر کفی تراشیده بر متغیرهای مختلف کینماتیکی راه رفتن در افراد دارای اختلاف طول ساختاری خفیف در اندام تحتانی بود. نتایج حاصل از مطالعه حاکی از تغییرات معنادار در برخی از متغیرهای کینماتیک، ازجمله در میانگین دامنه حرکت زانوی پایکوتاهتر در صفحه فرونتال، مچ پای کوتاهتر در صفحه فرونتال و پای بلندتر در صفحه ساجیتال در فاز ایستایی بود. در فاز نوسانی نیز تغییرات میانگین دامنه حرکت زانوی پای کوتاهتر در صفحه ساجیتال و مچ پای کوتاهتر در صفحه فرونتال معنادار بود. طبق یافتهها، متغیر حداکثر زاویه حرکت در فاز ایستایی و میزان تغییرات اینورژن هر دو سمت، اورژن پای بلندتر و چرخش داخلی پای بلندتر بلافاصله پس از پوشیدن کفی تغییر معناداری را تجربه کرد.
نتایج حاصل ازاین پژوهش میتواند تأییدی بر مطالعات گذشته مبنی بر تأثیر اختلاف طول خفیف در اندام تحتانی بر انحرافات راه رفتن باشد [2، 5]. همچنین تکمیلکننده یافتههای بنگرتر نیز هست که معتقد بود اختلاف طول ساختاری بین 20 تا 60 میلیمتر میتواند باعث انحرافات راه رفتن شود [24]. تغییراتی که مشاهده شد تأییدی بر یافته های رزنده مبنی بر وجود حرکات جبرانی در راه رفتن افراد دارای اختلاف طول در اندام تحتانی بود که پس از پوشیدن کفی حرکات جبرانی کاهش یافت [5].
یافتههای تیرتاشی و همکاران حاکی از تغییرات چشمگیر در حداکثر زاویه تیلت قدامی و خارجی پلویک پای بلندتر، ابداکشن هیپ دو سمت، ابداکشن زانوی هر دو سمت و پلنتارفلکشن مچ پای کوتاهتر در حالت استفاده از کفی اصلاحکننده کامل کوتاهی در مقایسه با کفش عادی بود [19]. یافتههای منز و همکاران نیز نشاندهنده بهبود معنادار تقارن مفصلی پلویک در صفحه فرونتال و مچ در صفحه ساجیتال پس از اصلاح 50 درصدی اختلاف طول بود. علت تفاوت در نتایج مطالعه ما و مطالعه منز و تیرتاشی میتواند ناشی از تفاوت در میزان اصلاح اختلاف طول باشد. احتمال دارد معنادار نشدن همه متغیرها به دلیل میزان اصلاح اختلاف طولی که اعمال شده باشد. به همین جهت پیشنهاد میشود این مطالعه با مقادیر مختلفی از اصلاح تکرار شود. این نتیجه همچنین ممکن است ناشی از کوتاه بودن زمان بررسی میزان تغییرات باشد. باتوجهبه این نکته که افراد از حرکات جبرانی مختلف و پیچیدهای که طی سالیان طولانی بهوجود آمده استفاده میکنند، امکان اصلاح آنها بهصورت آنی وجود ندارد و به بررسی بلندمدت تأثیر کفی بر این مکانیسمها نیاز است.

یکی از محدودیتهای مطالعه حاضر، عدم وجود گروه کنترل بود. به دلیل محدودیتهای زمانی و مالی در اجرای مطالعه، امکان اجرای پژوهش با گروه کنترل وجود نداشت. محدودیت دیگر این پژوهش، عدم بررسی تأثیرات بلندمدت استفاده از کفی در میان افراد شرکتکننده بود. این موضوع موجب شده است که نتوان درباره پایداری و ماندگاری نتایج بهدستآمده اظهار نظر قطعی کرد. این محدودیت نیز عمدتاً به دلیل ملاحظات عملی، نظیر مشکلات مالی و دشواری در پیگیری طولانیمدت شرکتکنندگان به وجود آمده است.
در همین راستا، پیشنهاد میشود در مطالعات آتی، پژوهشی با حجم نمونه بیشتر و با طراحی دقیقتر و در بازه زمانی طولانیتر شامل 2 گروه کنترل و آزمایش انجام گیرد تا امکان ارزیابی اثربخشی استفاده از کفی در بازههای زمانی طولانیتر فراهم شود. همچنین پیشنهاد میشود در مطالعات آتی، تأثیر مقادیر مختلفی از اصلاح اختلاف طول مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان به درک دقیقتری از رابطه بین میزان اصلاح و پاسخهای بیومکانیکی ناشی از آن دست یافت.
انجام چنین تحقیقاتی میتواند اعتبار بیرونی نتایج را افزایش داده و زمینه را برای کاربردهای بالینی گستردهتر مهیا کند. افزونبراین توصیه میشود در تحقیقات آینده، متغیرهای کینتیکی، مانند نیروهای عکسالعمل زمین، گشتاور مفاصل و الگوهای حرکتی نیز مورد بررسی قرار گیرند؛ چراکه این متغیرها میتوانند اطلاعات دقیقتر و کاملتری در خصوص نحوه تأثیر کفی بر عملکرد بیومکانیکی افراد ارائه داده و درک جامعتری از نتایج پژوهش فراهم آورند.
نتیجهگیری
یافتههای این مطالعه نشان داد استفاده از کفی تراشیده میتواند به بهبود برخی از حرکات جبرانی ایجادشده در اثر اختلاف طول اندام تحتانی کمک کند. بهطور مشخص کفی تراشیدهشده با ایجاد بهبود در برخی از متغیرهای کینماتیک نظیر میانگین دامنه حرکت زانوی پایکوتاهتر در صفحه فرونتال، مچ پای کوتاهتر در صفحه فرونتال و پای بلندتر در صفحه ساجیتال حین فاز ایستایی و نیز میانگین دامنه حرکت زانوی پای کوتاهتر در صفحه ساجیتال و میانگین دامنه حرکت مچ پای کوتاهتر در صفحه فرونتال حین فاز نوسانی، میتواند موجب کاهش عوارض ناشی از این ناهماهنگی ساختاری شود و عملکرد حرکتی افراد را بهبود بخشد. باتوجهبه نتایج بهدستآمده، میتوان مداخله کفی تراشیده را بهعنوان یک راهکار مؤثر و غیرتهاجمی برای مدیریت اختلاف طول ساختاری خفیف در اندامهای تحتانی پیشنهاد کرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی باکداخلاق IR.USWR.REC.1403.054 مورد تصویب قرار گرفت . تمامی شرکتکنندگان در مطالعه حاضر فرم رضایت کتبی را امضا کردند و از روند اجرای مطالعه آگاهی کامل داشتند. همچنین هر زمان که تمایل به شرکت در ادامه مطالعه را نداشتند، میتوانستند از مطالعه خارج شوند. در ضمن تمام اطلاعات شرکتکنندگان در مطالعه بهصورت محرمانه باقیماند.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایاننامه کارشناسی ارشد امید امیدی در گروه ارتوز و پروتز دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی است و هیچگونه کمک مالی از سازمانیهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی: روشنک بقایی رودسری، امید امیدی و ژاله حیدری؛ تحقیق و بررسی، منابع و تأمین مالی: امید امیدی؛ روششناسی، تحلیل دادهها، نگارش پیشنویس و ویراستاری و نهاییسازی: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.