جلد 25 - ویژه نامه
دوره، ، فصل و سال، مسلسل |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hassanati F, Nobakht Z, Ghorbanpour Z, Amiri Arimi S, Saatchi M, Shirinbayan P et al . The Impact of COVID-19 on Mental Health of Children and Adolescents With Developmental Disabilities: A Scoping Review. jrehab 2024; 25 (S3) :540-575
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-3439-fa.html
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-3439-fa.html
حسناتی فاطمه، نوبخت زهرا، قربانپور زهرا، امیری آریمی سمیه، ساعتچی محمد، شیرین بیان پیمانه و همکاران.. تأثیر همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی: یک مرور حوزه‌ای. مجله توانبخشی. 1403; 25 (S3) :540-575
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-3439-fa.html
فاطمه حسناتی1 
، زهرا نوبخت2 ، زهرا قربانپور2 ، سمیه امیری آریمی3 ، محمد ساعتچی4 ، پیمانه شیرین بیان5 ، فرین سلیمانی*6
، زهرا نوبخت2 ، زهرا قربانپور2 ، سمیه امیری آریمی3 ، محمد ساعتچی4 ، پیمانه شیرین بیان5 ، فرین سلیمانی*6
1- گروه آموزشی گفتاردرمانی، مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
2- گروه آموزشی کاردرمانی، مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
3- گروه آموزشی فیزیوتراپی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی لرستان، خرم‌آباد، ایران.
4- گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران
5- مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
6- مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران. ،Fa.soleimani@uswr.ac.ir
2- گروه آموزشی کاردرمانی، مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
3- گروه آموزشی فیزیوتراپی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی لرستان، خرم‌آباد، ایران.
4- گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران
5- مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
6- مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران. ،
واژه‌های کلیدی: نوجوان، اختلال توجه و بیش‌فعالی، اختلال طیف اوتیسم، کودکان، کووید-19، ناتوانی‌های رشدی، سلامت روان
متن کامل [PDF 7443 kb]
(466 دریافت)
| چکیده (HTML) (5044 مشاهده)
مشخصات مقالات واردشده به مطالعه
جداول شماره 1، 2 و 3 مشخصات 40 مقاله انتخابی را نشان می‌دهد [5, 7, 8, 9, 12-47].
تعداد شرکت‌کنندگان با اختلالات مختلف در کل مطالعات 14212 بود که با در نظر گرفتن گروه کنترل این تعداد به 15279 نفر می‌رسید.
15 درصد از مقالات در سال 2020، 60 درصد در سال 2021 و 10 درصد از مقالات در سال 2022 چاپ شده‌اند. بیشتر این مقالات مربوط به ایالات متحده آمریکا (25 درصد) و ایتالیا (15 درصد) بود. توزیع جغرافیایی مقالات چاپ‌شده در هر قاره در تصویر شماره 2 آورده شده است.
نتایج بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با و بدون اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی
نتایج بررسی 40 مقاله نشان داد 22/5 درصد مطالعات، مربوط به بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با و بدون ADHD در دوران همه‌گیری کووید-19 بود (جدول شماره 1). براساس نتایج بیشتر مطالعات، شیوع مشکلات رفتاری در دوران کووید-19 در مقایسه با قبل از دوران همه‌گیری کووید-19 به‌طور معنی‌داری افزایش یافته بود [9، 12، 14، 15]. یک مطالعه طولی گزارش کرد که تغییرات معنی‌داری در این دوران برای همه بخش‌های سلامت روان به‌جز بیش‌فعالی در این گروه از کودکان دیده شد [5] (جدول شماره 1). یک مطالعه گزارش کرد که تغییری در وضعیت هیجانی در گروه اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی در مقایسه با گروه کنترل مشاهده نشد [7]. ازسوی‌دیگر، مطالعات کمی گزارش کردند که دوسوم از این افراد بدتر شدن رفتار را در این دوران تجربه نکردند [8] و یا تغییرات مثبتی در رفتارشان نشان دادند [9].
دورسکی و همکاران، مطالعه‌ای طولی در بهار، تابستان و پاییز سال 2020 انجام دادند. این مطالعه الگوی بی‌ثباتی از چگونگی تطابق افراد در طی دوران کووید-19 را نشان داد [13] (جدول شماره 1). در این مطالعات شیوع مشکلات اضطراب متوسط تا شدید 14/1 درصد [15] تا 9/81 درصد [14] و اضطراب خفیف 18/1 درصد [14] در گروه اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی گزارش شد. همچنین تفاوت معنی‌داری بین گروه اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی و کنترل در میزان اضطراب به دست آمد (0/004=P). مطالعات نشان دادند اضطراب می‌تواند بر خواب (0/001=P) و عملکرد اجرایی (0/001=P) تأثیر بگذارد [14]. به‌علاوه، شیوع تغییرات روند خواب از 15/4 درصد تا 77/5 درصد متغیر بود [14، 15]. ازسوی‌دیگر، شیوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی، علائم مخالفت 73/7 درصد، 66/8 درصد و 38/6 درصد به دست آمد [15]. دیگر مطالعات نشان دادند کاهش زمان خواب و افزایش غذاهای فراوری‌شده همبستگی مثبتی با بیش‌فعالی و نشانه‌های اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی دارد (P<0/01) [15]، اما کاهش زمان تمرین همبستگی منفی با بیش‌فعالی دارد (P<0/05) [15]. همچنین افزایش مدت‌زمان تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدئویی همبستگی مثبتی با عدم توجه (P<0/05) دارد [15]. برخی فاکتورهای پیش‌بینی‌کننده رفتارهای ADHD، شامل خلق کلی ([0/11، 0/23] ،CI 95%؛ 0/17=B)، وضعیت خلق والدین ([0/06، 0/20] ،CI 95%؛0/13=B) و مدت‌زمان مطالعه کودکان ([0/15-، 0/02-] ،CI 95%؛ 0/09-=B) گزارش شد [12]. توانایی تطابق هیجانات این کودکان نیز پیش‌بینی‌کننده نشانه سلامت روان کلی این کودکان بود [5].
نتایج بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با و بدون اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی
همان‌طورکه در جدول شماره 2 نشان داده می‌شود، 15 مطالعه بروندادهای سلامت روان را در بین کودکان و نوجوانان با و بدون ASD در دوران همه‌گیری کووید-19 را بررسی کردند.
برخی مطالعات سطوح بالاتری از وضعیت هیجانات و نشانه‌های اتیستیک در کودکان با ASD را در مقایسه با قبل از دوران همه‌گیری نشان دادند [17، 18، 27]. یک مطالعه نشان داد میزان تغییرات منفی مرتبط با تغییرات در روتین کودکان بیش از 3 برابر است [18].
مطالعات دیگری نشان دادند تغییرات خلق منفی در مقایسه با تغییرات مثبت بیشتر است [18، 22، 24]؛ بااین‌حال مطالعه دیگری کاهش یا عدم تغییر در نمره پرخاشگری در طی دوران همه‌گیری را نشان داد. باوجوداین، تغییرات معنی‌دار نبود (0/30=P) [19]. یکی دیگر از علائم سلامت روان در این کودکان اضطراب بود که شیوع بین 12 درصد تا 22 درصد داشت [26] که تفاوت معنی‌داری بین ASD و گروه کنترل وجود داشت (P<0/05) [17، 21]. شیوع مشکلات خواب بین 19 درصد تا 24 درصد متغیر بود [26]. یافته‌های مقالات موردبررسی نشان داد مشکلات رفتاری با تغییرات در روتین‌ها (P<0/01 و 0/446=r)، پسرفت در مهارت‌ها (P<0/01 و 0/750=r) و استرس‌های والدین (P<0/05 و 0/375=r) مرتبط است [23]. در برخی مطالعات نمره استرس در زمان قرنطینه بالاتر بود که مرتبط با نمره شدت ASD (P<0/01) و سن (0/013=P) است [17، 20]. به‌علاوه نمره استرس تفاوت معنی‌داری بین ASD و گروه کنترل (P<0/05) نشان داد [17]. در مطالعه‌ای واسا و همکاران فاکتورهای خطر برای افزایش مشکلات سلامت روان را گزارش کردند [26] که در جدول شماره 2 قابل‌مشاهده است.
نتایج بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با دیگر ناتوانی‌های رشدی
شرکت‌کنندگان در 40 درصد از مطالعات موردبررسی از گروه‌های مختلف با ناتوانی‌های رشدی بودند. نتایج سلامت روان این گروه از کودکان ازجمله کودکان با LD، ناتوانی‌های ذهنی، سندروم‌های ژنتیکی، آسیب شنوایی، سندوم ایکس شکننده CP، ASD، ADHD و اختلالاتی از این قبیل در جدول شماره 3 نشان داده شده است.
چندین مطالعه جنبه‌های متفاوتی از تغییرات هیجانی و رفتاری را در گروه‌های مختلف نشان دادند، بنابراین دستیابی به یک یافته واحد مشکل است. شیوع مشکلات خواب در محدوده بین 18/6 تا 69/3 درصد متغیر بود [33, 34, 36, 39, 42]. والدین تغییرات بزرگ در به‌هم‌ریختگی خواب کودکان در دوران همه‌گیری کووید-19 گزارش کردند (0/003=P) [36]. بهزیستن این کودکان به‌طور معنی‌داری در این دوران کاهش یافت (B=−5/05 ،%95 CI، [−6/63 ، −3/47]) [36]. دو مطالعه گزارش کردند که بهزیستن کلی این کودکان متأثر از کووید-19 بود که در محدوده بین 58/5 [42] تا 76/9 درصد [39] بود. به‌علاوه، شیوع تغییرات روتین روزانه از 69 درصد تا 76/9 درصد [41] و هیجانات منفی از 42 درصد تا 60/61 درصد گزارش شده است [32, 33, 42].
گولر و همکاران، فاکتورهای مرتبط با مشکلات هیجانی و رفتاری در کودکان با ناتوانی‌های ذهنی، اختلالات یادگیری و اختلالات ارتباطی را بررسی کردند [33]. این فاکتورها در جدول شماره 3 نشان داده شده است.
مطالعه‌ای دیگر گزارش کرد تغییرات خلق منفی مرتبط با افزایش حرکات غیرمعمول تکراری قبلی و بروز حرکات تکراری جدید در کودکان با شرایط مزمن، LD، ASD و شرایط چندگانه است [34]. مطالعه‌ای گزارش کرد که مشکلات اضطرابی و اختلالات نافذ رشد در کودکان 1/5 تا 5 ساله با مشکلات هیجانی رفتاری به‌طور معنی‌داری دیده شده است. همچنین مشکلات اضطراب در گروه کودکان با اختلالات رشدی عصبی گزارش شد [31]. مطالعه‌ای دیگر درمورد کودکان با مشکلات ذهنی گزارش کرد که سن با موقعیت روانی فرد ارتباط منفی دارد. همچنین مطالعات نشان دادند دختر بودن و نشانه‌های افسردگی، پیش‌بینی‌کننده مشکلات روانی هستند [36]. برخی مطالعات نیز کاهش کیفیت خواب را عنوان کردند. دندی و همکاران فاکتورهای مرتبط با اختلالات خواب را بیان کردند [34] که در جدول شماره 3 آورده شده است.
بحث
مطالعه مرور حوزه‌ای حاضر درمورد تأثیر همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی است. یافته‌ها دلالت بر این دارد که کووید-19 و محدودیت‌های آن بر رفتارهای روانی افراد ADHD (ازجمله اضطراب، ناراحتی و بهزیستن)، تغییر در سبک زندگی (ازجمله تغذیه، ارتباطات، فعالیت بدنی، مدت‌زمان تماشای تلویزیون، استفاده از رسانه‌های اجتماعی، روتین‌های روزانه و استراتژی‌های تقابلی) و برخی از نشانه‌های خاص دیگر (ازجمله نقص توجه، بیش‌فعالی) تأثیر دارد [7, 9, 12, 15, 16]. این نتایج هم‌راستا با نتایج مطالعات بوبو و همکاران است [8]. علی‌رغم وجود این یافته‌ها، برخی مطالعات طولی الگوی ثابت وضعیت رفتاری و ذهنی در نوجوانان با ADHD در دوران کووید-19 گزارش نکردند [5, 13]. ازسوی‌دیگر، برخی مطالعات بدتر شدن رفتارها و فاکتورهای مرتبط در کودکان و نوجوانان با ADHD را گزارش کردند [5, 12-15]. به‌طورکلی، به نظر می‌رسد کودکان با ADHD تطابق ضعیف‌تری با موقعیت‌های استرس‌زا در مقایسه با قبل از کووید-19 را دارند. قرنطینه باعث کاهش روتین‌های روزانه شده است. به‌علاوه، این افراد از استراتژی‌های تقابلی ضعیف‌تری استفاده می‌کنند که بر رفتارهایشان تأثیر می‌گذارد، بنابراین نیاز به زمان بیشتری برای سازگاری با موقعیت‌ها دارند [7].
مرور حاضر وجود تغییرات در سلامت روان ازجمله افسردگی، رفتارهای اخلالگر، اضطراب و تحریک‌پذیری در کودکان و نوجوانان با ASD را نشان داد [18]. این نتایج هم‌راستا با مطالعه نارزیسی و همکاران است [47]. این محققین بیان کردند افراد ASD نسبت به ازهم‌گسیختگی روتین‌ها آسیب‌پذیر هستند، بنابراین والدین در مدیریت فعالیت‌های کودکشان با مشکل مواجه می‌شوند. مشکل در مدیریت روتین‌ها باعث استرس بیشتر برای والدین است. مطالعات نشان دادند ازهم‌گسیختگی روتین‌ها [24] و استرس والدین [23] پیش‌بینی‌کننده تغییرات خلق و مشکلات رفتاری است. علت دیگر برای افزایش رفتارهای غیرمعمول اوتیستیک در این کودکان قطع ناگهانی دسترسی به سرویس‌های درمانی در دوران کووید-19بود [18].
رفتارهای خاص در افراد اتیستیک ازجمله مشکلات حسی، تحریک‌پذیری و رفتارهای تکراری در این دوران شدیدتر شد [17, 21, 22]. وجود این رفتارها می‌تواند به‌عنوان یک مکانیسم جبرانی برای مشکلاتی مثل اضطراب باشد [17, 21, 24]. سن پایین‌تر پیش‌بینی‌کننده ظهور تغییرات خلق مثبت و کاهش مشکلات رفتاری است [22]. چون کودکان خردسال‌تر به‌طور طبیعی آگاهی کمتری به شرایط دارند. ازسوی‌دیگر ایجاد روتین‌های جدید برای کودکان کم‌سن‌تر راحت‌تر بوده و انعطاف‌پذیری بیشتری دارند [22]. به‌علاوه، کودکان ASD اطلاعات مربوط به کووید-19 را از طریق اخبار، رسانه‌های اجتماعی و شنیدن از افراد خانواده به دست می‌آورند. به دست آوردن اطلاعات صحیح و فهم اخبار برای این کودکان مشکل است، بنابراین ممکن است به برخی مشکلات روانی و اضطراب منجر شود [26]. درآمد پایین، افسردگی والدین و اضطراب نشانه‌های خطر دیگری برای افزایش مشکلات روانی در کودکان ASD هستند که هم‌راستا با یافته‌های مربوط به دیگر کودکان با ناتوانی‌های رشدی است [26، 48].
بروکس و همکاران گزارش کرد درآمد پایین مرتبط با افزایش بی‌توجهی و درآمد بالا مرتبط با افزایش نشانه‌های تقابلی در نوجوانان با ADHD است [5]. خانواده‌هایی با درآمد پایین ممکن است زودتر شغل خود را از دست بدهند که باعث افزایش افسردگی والدین و ایجاد حس نگرانی نشود که این امر خود باعث افزایش مشکلات روانی در کودکان می‌شود [20]. به‌علاوه، درآمد پایین خانواده مرتبط با مشکلات در دسترسی به سرویس‌های مراقبت سلامت است.
مرور مقالات مرتبط با کودکان با دیگر ناتوانی‌های رشدی عصبی نشان داد یک مطالعه شیوع بالاتر مشکلات هیجانی، رفتاری 64/1 و 77/1 درصد را در کودکان ASD و شیوع 51/5 و 61/2 درصد را در گروه کودکان با اختلالات ذهنی در دوران کووید-19 گزارش کرد [33]. مطالعات پیشین بسامد پایین‌تر مشکلات رفتاری هیجانی (در حدود 50 درصد) را در قبل از دوران کووید-19 گزارش کرده بودند که این امر نشان‌دهنده افزایش شیوع مشکلات رفتاری و هیجانی در این کودکان است [49]. براساس مطالعه گولر و همکاران اختلال در روتین خواب یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های اصلی برای مشکلات هیجانی و رفتاری است [33]. کیفیت پایین خواب، تأثیر منفی بر مشکلات هیجانی و رفتاری در کودکان با اختلالات عصبی رشدی می‌گذارد[50]. به‌علاوه، تعطیلی مدارس و محدودیت اجتماعی باعث تداخل روتین کودکان شده که به‌نوبه‌خود در کاهش کیفیت خواب [33، 34، 39]، تغذیه ضعیف، کاهش فعالیت بدنی و افزایش استفاده از تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری و رسانه‌های اجتماعی نقش دارد[39]. دلیل دیگر در ایجاد مشکلات سلامت روان، آموزش در خانه [42] و عدم دسترسی به متخصصین ازجمله تیم توانبخشی است [44].
نتیجه‌گیری
در این مرور حوزه‌ای یافته‌های اغلب مقالات بررسی‌شده نشان داد بیشتر کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی آسیبی در وضعیت سلامت روان خود به‌علت وجود محدودیت‌های دوران کووید-19 تجربه می‌کنند. تسهیل در دسترسی به سرویس‌های توانبخشی و آموزشی و آموزش به والدین برای مدیریت موقعیت‌های استرس‌زا ضروری است. به‌علاوه، نقش مسائل اقتصادی در مدیریت مشکلات سلامت روان و افزایش بهزیستی این افراد و مراقبین‌شان قابل‌تأمل است. دولت‌ها و سیاست‌گذاران بایستی به اثرات بلندمدت روانی پسا‌کرونا توجه کنند و حمایت‌های مداخله‌ای مناسب برای گروه‌های آسیب‌پذیر و خانواده‌هایشان فراهم آورند.
محدودیت‌ها
در این مطالعه مروری چندین خلأ در بین مقالات موجود به دست آمد؛ بیشتر مطالعات بر ASD و ADHD تمرکز داشتند. براین‌اساس پیشنهاد می‌شود مطالعات مخصوص کودکان با دیگر ناتوانی‌های رشدی به‌طور خاص انجام شود. به‌علاوه، بیشتر مطالعات مقطعی بودند، بنابراین انجام مطالعات طولی برای افزایش اطلاعات و مشخص کردن تأثیرات بلندمدت کووید-19 بر سلامت روان این گروه از کودکان ضروری است. برخی مطالعات گروه کنترل نداشتند، بنابراین اطمینان از اینکه تغییرات در وضعیت سلامت روان بستگی به ناتوانی‌های رشدی دارد یا خیر کاملاً واضح نیست. همچنین بیشتر مطالعات وضعیت سلامت روان گروه موردمطالعه را با قبل و بعد از شروع همه‌گیری کووید-19 مقایسه نکردند، بنابراین نیاز است مطالعات مقایسه‌ای در این مورد صورت گیرد. درنهایت اینکه این مطالعه مروری در بازه زمانی کوتاهی انجام شد که پیشنهاد می‌شود در بازه‌های زمانی بیشتر و طولانی‌تری بررسی شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مقاله مروری حاضر، نمونه انسانی یا حیوانی نداشت. بااین‌وجود، این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با کد IR.USWR.REC.1400.314 تأیید شده است.
حامی مالی
این مقاله از حمایت مالی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی برخوردار بوده است (شماره گرنت: 2781).
مشارکت نویسندگان
ایده‌پردازی اصلی: فرین سلیمان؛ مفهوم‌سازی و نگارش اولیه: فاطمه حسناتی، پیمانه شیرین بیان و سمیه امیری؛ روش‌شناسی: محمد ساعتچی؛ غربالگری و استخراج داده‌ها: زهرا قربانپور، زهرا نوبخت و فرین سلیمانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این مقاله از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی جهت حمایت مالی از این پروژه تشکر می‌نمایند.
متن کامل: (509 مشاهده)
مقدمه
شروع همه‌گیری کووید-19 باعث ایجاد استرس برای افراد در کل دنیا شد. افراد با انواع ناتوانی‌های جسمی، روانی، ذهنی و حسی نیز برخی از مشکلات سلامت روان را در این دوران تجربه کردند [1]. در میان این گروه افراد، کودکان و نوجوانان به حمایت کافی نیاز داشتند و نسبت به مشکلات روانی اجتماعی ناشی از همه‌گیری کووید-19 حساس‌تر بودند، زیرا آن‌ها در دوره حساس رشدی قرار داشتند [2]. به‌علاوه، تقریباً نیمی از مشکلات سلامت روان قبل از سن 14 سالگی ظهور می‌یابد [3]. ما و همکاران مطالعه‌ای مروری و فراتحلیل درمورد شیوع مشکلات سلامت روان در کودکان و نوجوانان انجام دادند و شیوع افسردگی 29 درصد، اضطراب 26 درصد، مشکلات خواب 44 درصد و اختلال استرسی پس از حادثه را 48 درصد گزارش کردند که کودکان و پسران در مقایسه با نوجوانان و دختران افسردگی و اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند [4].
درموردکودکان و نوجوانان با سابقه اختلالات سلامت روان مثل اختلالات طیف اوتیسم (ASD)، اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در دوران همه‌گیری، مشکلات سلامت روان بیشتری در مقایسه با قبل گزارش شده است [5]. همچنین مطالعه مروری دیگری نشان داد خانواده کودکان با اختلالات عصبی رشدی در دوران همه‌گیری کووید-19، مشکلاتی در مدیریت رفتارها و روتین‌های روزانه این کودکان در مقایسه با قبل از همه‌گیری داشتند [6]. ازسوی‌دیگر، مطالعات کمی درمورد کودکان داری اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی نشان دادند این کودکان در این دوران، ثبات یا پیشرفت در بهزیستی و سلامت روان خود داشتند [7, 8, 9].
براساس مطالعات انجام‌شده می‌توان نتیجه گرفت که بیشتر مطالعات موجود، درمورد سلامت روان کودکان و نوجوانان با رشد طبیعی بوده و اطلاعات کامل و جامعی درمورد کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی در دسترس نیست [10]. بنابراین مطالعه حاضر با هدف مروری حوزه‌ای بر مشکلات سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی مانند اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی و اختلال طیف اوتیسم و دیگر ناتوانی‌های رشدی ازجمله فلج مغزی (CP)، اختلالات یادگیری (LD) و سندورم داون در دوران همه‌گیری کووید-19 و مقایسه آن با قبل از این دوران و با کودکان با رشد طبیعی انجام شد.
روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع مرور حوزه‌ای است. سؤال اصلی این مطالعه این است که بروندادهای سلامت روان در کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی در دوران کووید-19 چگونه است. در این مطالعه، مقالات با استفاده از گایدلاین پریسمای مرتبط با مطالعات مروری (PRISMA-ScR) بررسی شدند [11]. در این مطالعه، مطالعات تجربی و مشاهده‌ای که در بازه زمانی اول ژانویه سال 2020 تا اول سپتامبر سال 2022 بوده و داوری انتخاب شدند.
سه پایگاه داده پابمد، آی‌اس‌آی و اسکوپوس برای جمع‌آوری مقالات استفاده شدند. کلماتی که جست‌وجو شدند بدین‌ترتیب است: “COVID-19”, “SARS-CoV-2”, “Mental Health”, “Intellectual Disability”, “DeveloPmental Disabilities”, “Learning Disabilities”, “NeurodeveloPmental Disorders”, “Autistic Disorder”, “Autism SPectrum Disorder”, “Attention DefiCIt Disorder with HyPeractivity”, “Cerebral Palsy”, Stuttering, “Language Disorders”, “Mental Retardation “, “Communication Disorders”, Dyslexia, ADHD, “Cognition Disorders”, Dyscalculia, and AgraPhia.
مقالات محدود به مقالات موجود در حیطه کودکان با ناتوانی‌های رشدی در بازه سنی صفر تا 18 سال بود. مقالاتی که از مقیاس‌های خودگزارشی یا گزارش والدین استفاده کردند و برای ارزیابی سلامت روان بودند انتخاب شدند. مطالعات موردی، دیدگاه‌ها، نامه به سردبیر، پیشنهادات، چکیده ارائه‌شده در کنفرانس‌ها، مطالعات مروری و کیفی شامل این بررسی نشدند. پس از بررسی پایگاه‌های اطلاعاتی داده‌ها، درمجموع 883 مقاله جمع‌آوری شد. پس از خارج کردن موارد تکراری (261=n)، 622 مقاله باقیمانده توسط دو محقق به‌صورت جداگانه در دو مرحله بررسی شد. در مرحله اول، عنوان و چکیده را بررسی کردند. در مرحله دوم، در صورت نیاز، مقاله کامل را موردبررسی قرار دادند. درنهایت، در مواردی که هنوز ابهام وجود داشت محقق سوم تصمیم‌گیری نهایی را انجام می‌داد.
یافته‌ها
جدول پریسما برای روند جست‌وجو و انتخاب مقالات در این مطالعه در تصویر شماره 1 نشان داده شده است.
شروع همه‌گیری کووید-19 باعث ایجاد استرس برای افراد در کل دنیا شد. افراد با انواع ناتوانی‌های جسمی، روانی، ذهنی و حسی نیز برخی از مشکلات سلامت روان را در این دوران تجربه کردند [1]. در میان این گروه افراد، کودکان و نوجوانان به حمایت کافی نیاز داشتند و نسبت به مشکلات روانی اجتماعی ناشی از همه‌گیری کووید-19 حساس‌تر بودند، زیرا آن‌ها در دوره حساس رشدی قرار داشتند [2]. به‌علاوه، تقریباً نیمی از مشکلات سلامت روان قبل از سن 14 سالگی ظهور می‌یابد [3]. ما و همکاران مطالعه‌ای مروری و فراتحلیل درمورد شیوع مشکلات سلامت روان در کودکان و نوجوانان انجام دادند و شیوع افسردگی 29 درصد، اضطراب 26 درصد، مشکلات خواب 44 درصد و اختلال استرسی پس از حادثه را 48 درصد گزارش کردند که کودکان و پسران در مقایسه با نوجوانان و دختران افسردگی و اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند [4].
درموردکودکان و نوجوانان با سابقه اختلالات سلامت روان مثل اختلالات طیف اوتیسم (ASD)، اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در دوران همه‌گیری، مشکلات سلامت روان بیشتری در مقایسه با قبل گزارش شده است [5]. همچنین مطالعه مروری دیگری نشان داد خانواده کودکان با اختلالات عصبی رشدی در دوران همه‌گیری کووید-19، مشکلاتی در مدیریت رفتارها و روتین‌های روزانه این کودکان در مقایسه با قبل از همه‌گیری داشتند [6]. ازسوی‌دیگر، مطالعات کمی درمورد کودکان داری اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی نشان دادند این کودکان در این دوران، ثبات یا پیشرفت در بهزیستی و سلامت روان خود داشتند [7, 8, 9].
براساس مطالعات انجام‌شده می‌توان نتیجه گرفت که بیشتر مطالعات موجود، درمورد سلامت روان کودکان و نوجوانان با رشد طبیعی بوده و اطلاعات کامل و جامعی درمورد کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی در دسترس نیست [10]. بنابراین مطالعه حاضر با هدف مروری حوزه‌ای بر مشکلات سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی مانند اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی و اختلال طیف اوتیسم و دیگر ناتوانی‌های رشدی ازجمله فلج مغزی (CP)، اختلالات یادگیری (LD) و سندورم داون در دوران همه‌گیری کووید-19 و مقایسه آن با قبل از این دوران و با کودکان با رشد طبیعی انجام شد.
روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع مرور حوزه‌ای است. سؤال اصلی این مطالعه این است که بروندادهای سلامت روان در کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی در دوران کووید-19 چگونه است. در این مطالعه، مقالات با استفاده از گایدلاین پریسمای مرتبط با مطالعات مروری (PRISMA-ScR) بررسی شدند [11]. در این مطالعه، مطالعات تجربی و مشاهده‌ای که در بازه زمانی اول ژانویه سال 2020 تا اول سپتامبر سال 2022 بوده و داوری انتخاب شدند.
سه پایگاه داده پابمد، آی‌اس‌آی و اسکوپوس برای جمع‌آوری مقالات استفاده شدند. کلماتی که جست‌وجو شدند بدین‌ترتیب است: “COVID-19”, “SARS-CoV-2”, “Mental Health”, “Intellectual Disability”, “DeveloPmental Disabilities”, “Learning Disabilities”, “NeurodeveloPmental Disorders”, “Autistic Disorder”, “Autism SPectrum Disorder”, “Attention DefiCIt Disorder with HyPeractivity”, “Cerebral Palsy”, Stuttering, “Language Disorders”, “Mental Retardation “, “Communication Disorders”, Dyslexia, ADHD, “Cognition Disorders”, Dyscalculia, and AgraPhia.
مقالات محدود به مقالات موجود در حیطه کودکان با ناتوانی‌های رشدی در بازه سنی صفر تا 18 سال بود. مقالاتی که از مقیاس‌های خودگزارشی یا گزارش والدین استفاده کردند و برای ارزیابی سلامت روان بودند انتخاب شدند. مطالعات موردی، دیدگاه‌ها، نامه به سردبیر، پیشنهادات، چکیده ارائه‌شده در کنفرانس‌ها، مطالعات مروری و کیفی شامل این بررسی نشدند. پس از بررسی پایگاه‌های اطلاعاتی داده‌ها، درمجموع 883 مقاله جمع‌آوری شد. پس از خارج کردن موارد تکراری (261=n)، 622 مقاله باقیمانده توسط دو محقق به‌صورت جداگانه در دو مرحله بررسی شد. در مرحله اول، عنوان و چکیده را بررسی کردند. در مرحله دوم، در صورت نیاز، مقاله کامل را موردبررسی قرار دادند. درنهایت، در مواردی که هنوز ابهام وجود داشت محقق سوم تصمیم‌گیری نهایی را انجام می‌داد.
یافته‌ها
جدول پریسما برای روند جست‌وجو و انتخاب مقالات در این مطالعه در تصویر شماره 1 نشان داده شده است.
مشخصات مقالات واردشده به مطالعه
جداول شماره 1، 2 و 3 مشخصات 40 مقاله انتخابی را نشان می‌دهد [5, 7, 8, 9, 12-47].
تعداد شرکت‌کنندگان با اختلالات مختلف در کل مطالعات 14212 بود که با در نظر گرفتن گروه کنترل این تعداد به 15279 نفر می‌رسید.
15 درصد از مقالات در سال 2020، 60 درصد در سال 2021 و 10 درصد از مقالات در سال 2022 چاپ شده‌اند. بیشتر این مقالات مربوط به ایالات متحده آمریکا (25 درصد) و ایتالیا (15 درصد) بود. توزیع جغرافیایی مقالات چاپ‌شده در هر قاره در تصویر شماره 2 آورده شده است.
نتایج بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با و بدون اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی
نتایج بررسی 40 مقاله نشان داد 22/5 درصد مطالعات، مربوط به بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با و بدون ADHD در دوران همه‌گیری کووید-19 بود (جدول شماره 1). براساس نتایج بیشتر مطالعات، شیوع مشکلات رفتاری در دوران کووید-19 در مقایسه با قبل از دوران همه‌گیری کووید-19 به‌طور معنی‌داری افزایش یافته بود [9، 12، 14، 15]. یک مطالعه طولی گزارش کرد که تغییرات معنی‌داری در این دوران برای همه بخش‌های سلامت روان به‌جز بیش‌فعالی در این گروه از کودکان دیده شد [5] (جدول شماره 1). یک مطالعه گزارش کرد که تغییری در وضعیت هیجانی در گروه اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی در مقایسه با گروه کنترل مشاهده نشد [7]. ازسوی‌دیگر، مطالعات کمی گزارش کردند که دوسوم از این افراد بدتر شدن رفتار را در این دوران تجربه نکردند [8] و یا تغییرات مثبتی در رفتارشان نشان دادند [9].
دورسکی و همکاران، مطالعه‌ای طولی در بهار، تابستان و پاییز سال 2020 انجام دادند. این مطالعه الگوی بی‌ثباتی از چگونگی تطابق افراد در طی دوران کووید-19 را نشان داد [13] (جدول شماره 1). در این مطالعات شیوع مشکلات اضطراب متوسط تا شدید 14/1 درصد [15] تا 9/81 درصد [14] و اضطراب خفیف 18/1 درصد [14] در گروه اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی گزارش شد. همچنین تفاوت معنی‌داری بین گروه اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی و کنترل در میزان اضطراب به دست آمد (0/004=P). مطالعات نشان دادند اضطراب می‌تواند بر خواب (0/001=P) و عملکرد اجرایی (0/001=P) تأثیر بگذارد [14]. به‌علاوه، شیوع تغییرات روند خواب از 15/4 درصد تا 77/5 درصد متغیر بود [14، 15]. ازسوی‌دیگر، شیوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی، علائم مخالفت 73/7 درصد، 66/8 درصد و 38/6 درصد به دست آمد [15]. دیگر مطالعات نشان دادند کاهش زمان خواب و افزایش غذاهای فراوری‌شده همبستگی مثبتی با بیش‌فعالی و نشانه‌های اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی دارد (P<0/01) [15]، اما کاهش زمان تمرین همبستگی منفی با بیش‌فعالی دارد (P<0/05) [15]. همچنین افزایش مدت‌زمان تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدئویی همبستگی مثبتی با عدم توجه (P<0/05) دارد [15]. برخی فاکتورهای پیش‌بینی‌کننده رفتارهای ADHD، شامل خلق کلی ([0/11، 0/23] ،CI 95%؛ 0/17=B)، وضعیت خلق والدین ([0/06، 0/20] ،CI 95%؛0/13=B) و مدت‌زمان مطالعه کودکان ([0/15-، 0/02-] ،CI 95%؛ 0/09-=B) گزارش شد [12]. توانایی تطابق هیجانات این کودکان نیز پیش‌بینی‌کننده نشانه سلامت روان کلی این کودکان بود [5].
نتایج بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با و بدون اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی
همان‌طورکه در جدول شماره 2 نشان داده می‌شود، 15 مطالعه بروندادهای سلامت روان را در بین کودکان و نوجوانان با و بدون ASD در دوران همه‌گیری کووید-19 را بررسی کردند.
برخی مطالعات سطوح بالاتری از وضعیت هیجانات و نشانه‌های اتیستیک در کودکان با ASD را در مقایسه با قبل از دوران همه‌گیری نشان دادند [17، 18، 27]. یک مطالعه نشان داد میزان تغییرات منفی مرتبط با تغییرات در روتین کودکان بیش از 3 برابر است [18].
مطالعات دیگری نشان دادند تغییرات خلق منفی در مقایسه با تغییرات مثبت بیشتر است [18، 22، 24]؛ بااین‌حال مطالعه دیگری کاهش یا عدم تغییر در نمره پرخاشگری در طی دوران همه‌گیری را نشان داد. باوجوداین، تغییرات معنی‌دار نبود (0/30=P) [19]. یکی دیگر از علائم سلامت روان در این کودکان اضطراب بود که شیوع بین 12 درصد تا 22 درصد داشت [26] که تفاوت معنی‌داری بین ASD و گروه کنترل وجود داشت (P<0/05) [17، 21]. شیوع مشکلات خواب بین 19 درصد تا 24 درصد متغیر بود [26]. یافته‌های مقالات موردبررسی نشان داد مشکلات رفتاری با تغییرات در روتین‌ها (P<0/01 و 0/446=r)، پسرفت در مهارت‌ها (P<0/01 و 0/750=r) و استرس‌های والدین (P<0/05 و 0/375=r) مرتبط است [23]. در برخی مطالعات نمره استرس در زمان قرنطینه بالاتر بود که مرتبط با نمره شدت ASD (P<0/01) و سن (0/013=P) است [17، 20]. به‌علاوه نمره استرس تفاوت معنی‌داری بین ASD و گروه کنترل (P<0/05) نشان داد [17]. در مطالعه‌ای واسا و همکاران فاکتورهای خطر برای افزایش مشکلات سلامت روان را گزارش کردند [26] که در جدول شماره 2 قابل‌مشاهده است.
نتایج بررسی سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان با دیگر ناتوانی‌های رشدی
شرکت‌کنندگان در 40 درصد از مطالعات موردبررسی از گروه‌های مختلف با ناتوانی‌های رشدی بودند. نتایج سلامت روان این گروه از کودکان ازجمله کودکان با LD، ناتوانی‌های ذهنی، سندروم‌های ژنتیکی، آسیب شنوایی، سندوم ایکس شکننده CP، ASD، ADHD و اختلالاتی از این قبیل در جدول شماره 3 نشان داده شده است.
چندین مطالعه جنبه‌های متفاوتی از تغییرات هیجانی و رفتاری را در گروه‌های مختلف نشان دادند، بنابراین دستیابی به یک یافته واحد مشکل است. شیوع مشکلات خواب در محدوده بین 18/6 تا 69/3 درصد متغیر بود [33, 34, 36, 39, 42]. والدین تغییرات بزرگ در به‌هم‌ریختگی خواب کودکان در دوران همه‌گیری کووید-19 گزارش کردند (0/003=P) [36]. بهزیستن این کودکان به‌طور معنی‌داری در این دوران کاهش یافت (B=−5/05 ،%95 CI، [−6/63 ، −3/47]) [36]. دو مطالعه گزارش کردند که بهزیستن کلی این کودکان متأثر از کووید-19 بود که در محدوده بین 58/5 [42] تا 76/9 درصد [39] بود. به‌علاوه، شیوع تغییرات روتین روزانه از 69 درصد تا 76/9 درصد [41] و هیجانات منفی از 42 درصد تا 60/61 درصد گزارش شده است [32, 33, 42].
گولر و همکاران، فاکتورهای مرتبط با مشکلات هیجانی و رفتاری در کودکان با ناتوانی‌های ذهنی، اختلالات یادگیری و اختلالات ارتباطی را بررسی کردند [33]. این فاکتورها در جدول شماره 3 نشان داده شده است.
مطالعه‌ای دیگر گزارش کرد تغییرات خلق منفی مرتبط با افزایش حرکات غیرمعمول تکراری قبلی و بروز حرکات تکراری جدید در کودکان با شرایط مزمن، LD، ASD و شرایط چندگانه است [34]. مطالعه‌ای گزارش کرد که مشکلات اضطرابی و اختلالات نافذ رشد در کودکان 1/5 تا 5 ساله با مشکلات هیجانی رفتاری به‌طور معنی‌داری دیده شده است. همچنین مشکلات اضطراب در گروه کودکان با اختلالات رشدی عصبی گزارش شد [31]. مطالعه‌ای دیگر درمورد کودکان با مشکلات ذهنی گزارش کرد که سن با موقعیت روانی فرد ارتباط منفی دارد. همچنین مطالعات نشان دادند دختر بودن و نشانه‌های افسردگی، پیش‌بینی‌کننده مشکلات روانی هستند [36]. برخی مطالعات نیز کاهش کیفیت خواب را عنوان کردند. دندی و همکاران فاکتورهای مرتبط با اختلالات خواب را بیان کردند [34] که در جدول شماره 3 آورده شده است.
بحث
مطالعه مرور حوزه‌ای حاضر درمورد تأثیر همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی است. یافته‌ها دلالت بر این دارد که کووید-19 و محدودیت‌های آن بر رفتارهای روانی افراد ADHD (ازجمله اضطراب، ناراحتی و بهزیستن)، تغییر در سبک زندگی (ازجمله تغذیه، ارتباطات، فعالیت بدنی، مدت‌زمان تماشای تلویزیون، استفاده از رسانه‌های اجتماعی، روتین‌های روزانه و استراتژی‌های تقابلی) و برخی از نشانه‌های خاص دیگر (ازجمله نقص توجه، بیش‌فعالی) تأثیر دارد [7, 9, 12, 15, 16]. این نتایج هم‌راستا با نتایج مطالعات بوبو و همکاران است [8]. علی‌رغم وجود این یافته‌ها، برخی مطالعات طولی الگوی ثابت وضعیت رفتاری و ذهنی در نوجوانان با ADHD در دوران کووید-19 گزارش نکردند [5, 13]. ازسوی‌دیگر، برخی مطالعات بدتر شدن رفتارها و فاکتورهای مرتبط در کودکان و نوجوانان با ADHD را گزارش کردند [5, 12-15]. به‌طورکلی، به نظر می‌رسد کودکان با ADHD تطابق ضعیف‌تری با موقعیت‌های استرس‌زا در مقایسه با قبل از کووید-19 را دارند. قرنطینه باعث کاهش روتین‌های روزانه شده است. به‌علاوه، این افراد از استراتژی‌های تقابلی ضعیف‌تری استفاده می‌کنند که بر رفتارهایشان تأثیر می‌گذارد، بنابراین نیاز به زمان بیشتری برای سازگاری با موقعیت‌ها دارند [7].
مرور حاضر وجود تغییرات در سلامت روان ازجمله افسردگی، رفتارهای اخلالگر، اضطراب و تحریک‌پذیری در کودکان و نوجوانان با ASD را نشان داد [18]. این نتایج هم‌راستا با مطالعه نارزیسی و همکاران است [47]. این محققین بیان کردند افراد ASD نسبت به ازهم‌گسیختگی روتین‌ها آسیب‌پذیر هستند، بنابراین والدین در مدیریت فعالیت‌های کودکشان با مشکل مواجه می‌شوند. مشکل در مدیریت روتین‌ها باعث استرس بیشتر برای والدین است. مطالعات نشان دادند ازهم‌گسیختگی روتین‌ها [24] و استرس والدین [23] پیش‌بینی‌کننده تغییرات خلق و مشکلات رفتاری است. علت دیگر برای افزایش رفتارهای غیرمعمول اوتیستیک در این کودکان قطع ناگهانی دسترسی به سرویس‌های درمانی در دوران کووید-19بود [18].
رفتارهای خاص در افراد اتیستیک ازجمله مشکلات حسی، تحریک‌پذیری و رفتارهای تکراری در این دوران شدیدتر شد [17, 21, 22]. وجود این رفتارها می‌تواند به‌عنوان یک مکانیسم جبرانی برای مشکلاتی مثل اضطراب باشد [17, 21, 24]. سن پایین‌تر پیش‌بینی‌کننده ظهور تغییرات خلق مثبت و کاهش مشکلات رفتاری است [22]. چون کودکان خردسال‌تر به‌طور طبیعی آگاهی کمتری به شرایط دارند. ازسوی‌دیگر ایجاد روتین‌های جدید برای کودکان کم‌سن‌تر راحت‌تر بوده و انعطاف‌پذیری بیشتری دارند [22]. به‌علاوه، کودکان ASD اطلاعات مربوط به کووید-19 را از طریق اخبار، رسانه‌های اجتماعی و شنیدن از افراد خانواده به دست می‌آورند. به دست آوردن اطلاعات صحیح و فهم اخبار برای این کودکان مشکل است، بنابراین ممکن است به برخی مشکلات روانی و اضطراب منجر شود [26]. درآمد پایین، افسردگی والدین و اضطراب نشانه‌های خطر دیگری برای افزایش مشکلات روانی در کودکان ASD هستند که هم‌راستا با یافته‌های مربوط به دیگر کودکان با ناتوانی‌های رشدی است [26، 48].
بروکس و همکاران گزارش کرد درآمد پایین مرتبط با افزایش بی‌توجهی و درآمد بالا مرتبط با افزایش نشانه‌های تقابلی در نوجوانان با ADHD است [5]. خانواده‌هایی با درآمد پایین ممکن است زودتر شغل خود را از دست بدهند که باعث افزایش افسردگی والدین و ایجاد حس نگرانی نشود که این امر خود باعث افزایش مشکلات روانی در کودکان می‌شود [20]. به‌علاوه، درآمد پایین خانواده مرتبط با مشکلات در دسترسی به سرویس‌های مراقبت سلامت است.
مرور مقالات مرتبط با کودکان با دیگر ناتوانی‌های رشدی عصبی نشان داد یک مطالعه شیوع بالاتر مشکلات هیجانی، رفتاری 64/1 و 77/1 درصد را در کودکان ASD و شیوع 51/5 و 61/2 درصد را در گروه کودکان با اختلالات ذهنی در دوران کووید-19 گزارش کرد [33]. مطالعات پیشین بسامد پایین‌تر مشکلات رفتاری هیجانی (در حدود 50 درصد) را در قبل از دوران کووید-19 گزارش کرده بودند که این امر نشان‌دهنده افزایش شیوع مشکلات رفتاری و هیجانی در این کودکان است [49]. براساس مطالعه گولر و همکاران اختلال در روتین خواب یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های اصلی برای مشکلات هیجانی و رفتاری است [33]. کیفیت پایین خواب، تأثیر منفی بر مشکلات هیجانی و رفتاری در کودکان با اختلالات عصبی رشدی می‌گذارد[50]. به‌علاوه، تعطیلی مدارس و محدودیت اجتماعی باعث تداخل روتین کودکان شده که به‌نوبه‌خود در کاهش کیفیت خواب [33، 34، 39]، تغذیه ضعیف، کاهش فعالیت بدنی و افزایش استفاده از تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری و رسانه‌های اجتماعی نقش دارد[39]. دلیل دیگر در ایجاد مشکلات سلامت روان، آموزش در خانه [42] و عدم دسترسی به متخصصین ازجمله تیم توانبخشی است [44].
نتیجه‌گیری
در این مرور حوزه‌ای یافته‌های اغلب مقالات بررسی‌شده نشان داد بیشتر کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی آسیبی در وضعیت سلامت روان خود به‌علت وجود محدودیت‌های دوران کووید-19 تجربه می‌کنند. تسهیل در دسترسی به سرویس‌های توانبخشی و آموزشی و آموزش به والدین برای مدیریت موقعیت‌های استرس‌زا ضروری است. به‌علاوه، نقش مسائل اقتصادی در مدیریت مشکلات سلامت روان و افزایش بهزیستی این افراد و مراقبین‌شان قابل‌تأمل است. دولت‌ها و سیاست‌گذاران بایستی به اثرات بلندمدت روانی پسا‌کرونا توجه کنند و حمایت‌های مداخله‌ای مناسب برای گروه‌های آسیب‌پذیر و خانواده‌هایشان فراهم آورند.
محدودیت‌ها
در این مطالعه مروری چندین خلأ در بین مقالات موجود به دست آمد؛ بیشتر مطالعات بر ASD و ADHD تمرکز داشتند. براین‌اساس پیشنهاد می‌شود مطالعات مخصوص کودکان با دیگر ناتوانی‌های رشدی به‌طور خاص انجام شود. به‌علاوه، بیشتر مطالعات مقطعی بودند، بنابراین انجام مطالعات طولی برای افزایش اطلاعات و مشخص کردن تأثیرات بلندمدت کووید-19 بر سلامت روان این گروه از کودکان ضروری است. برخی مطالعات گروه کنترل نداشتند، بنابراین اطمینان از اینکه تغییرات در وضعیت سلامت روان بستگی به ناتوانی‌های رشدی دارد یا خیر کاملاً واضح نیست. همچنین بیشتر مطالعات وضعیت سلامت روان گروه موردمطالعه را با قبل و بعد از شروع همه‌گیری کووید-19 مقایسه نکردند، بنابراین نیاز است مطالعات مقایسه‌ای در این مورد صورت گیرد. درنهایت اینکه این مطالعه مروری در بازه زمانی کوتاهی انجام شد که پیشنهاد می‌شود در بازه‌های زمانی بیشتر و طولانی‌تری بررسی شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مقاله مروری حاضر، نمونه انسانی یا حیوانی نداشت. بااین‌وجود، این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با کد IR.USWR.REC.1400.314 تأیید شده است.
حامی مالی
این مقاله از حمایت مالی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی برخوردار بوده است (شماره گرنت: 2781).
مشارکت نویسندگان
ایده‌پردازی اصلی: فرین سلیمان؛ مفهوم‌سازی و نگارش اولیه: فاطمه حسناتی، پیمانه شیرین بیان و سمیه امیری؛ روش‌شناسی: محمد ساعتچی؛ غربالگری و استخراج داده‌ها: زهرا قربانپور، زهرا نوبخت و فرین سلیمانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این مقاله از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی جهت حمایت مالی از این پروژه تشکر می‌نمایند.
Refrences
ضمیمه A:
سینتکس جست‌وجوی مرور حوزه‌ای « تأثیر همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی» در پابمد به شرح زیر است:
(“COVID-19” OR “SARS-CoV-2”) AND (“Mental Health”) AND (“Intellectual Disability” OR “Developmental Disabilities” OR “Learning Disabilities” OR “Neurodevelopmental Disorders” OR “Autistic Disorder” OR “autism spectrum disorder” OR “attention deficit disorder with hyperactivity” OR “Cerebral Palsy” OR Stuttering OR “Language Disorders” OR “Mental Retardation “OR “Communication Disorders” OR Dyslexia OR ADHD OR “Cognition Disorders” OR Dyscalculia OR Agraphia).
1.Doody O, Keenan PM. The reported effects of the COVID-19 Pandemic on PeoPle with intellectual disability and their carers: A scoPing review. Annals of Medicine. 2021; 53(1):786-804. [DOI:10.1080/07853890.2021.1922743]
2.Houtrow A, Harris D, Molinero A, Levin-Decanini T, Robichaud C. Children with disabilities in the United States and the COVID-19 Pandemic. Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine. 2020; 13(3):415-24. [DOI:10.3233/PRM-200769]
3.Klasen H, Crombag AC. What works where? A systematic review of child and adolescent mental health interventions for low and middle income countries. Social Psychiatry And Psychiatric Epidemiology. 2013; 48(4):595-611. [DOI:10.1007/s00127-012-0566-x]
4.Ma L, Mazidi M, Li K, Li Y, Chen S, Kirwan R, et al. Prevalence of mental health Problems among children and adolescents during the COVID-19 Pandemic: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders. 2021; 293:78-89. [DOI:10.1016/j.jad.2021.06.021]
5.Breaux R, Dvorsky MR, Marsh NP, Green CD, Cash AR, Shroff DM, et al. Prospective impact of COVID-19 on mental health functioning in adolescents with and without ADHD: Protective role of emotion regulation abilities. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines. 2021; 62(9):1132-9. [DOI:10.1111/jcPP.13382]
6.Shorey S, Lau LST, Tan JX, Ng ED, Aishworiya R. Families with children with neurodeveloPmental disorders during COVID-19: a scoping review. Journal of Pediatric Psychology. 2021; 46(5):514-25. [DOI:10.1093/jPePsy/jsab029]
7.Korpa T, Pappa T, Chouliaras G, Sfinari A, Eleftheriades A, Katsounas M, et al. Daily behaviors, worries and emotions in children and adolescents with ADHD and learning difficulties during the COVID-19 pandemic. Children. 2021; 8(11):995. [DOI:10.3390/children8110995]
8.Bobo E, Fongaro E, Lin L, Gétin C, Gamon L, Picot MC, et al. Mental health of children with attention deficit and hyperactivity disorder and their parents during the COVID-19 lockdown: A national cross-sectional study. Frontiers in Psychiatry. 2022; 13:902245. [DOI:10.3389/fPsyt.2022.902245]
9.Sciberras E, Patel P, Stokes MA, Coghill D, Middeldorp CM, Bellgrove MA, et al. Physical health, media use, and mental health in children and adolescents with ADHD during the COVID-19 pandemic in Australia. Journal of Attention Disorders. 2022; 26(4):549-62. [DOI:10.1177/1087054720978549]
10.Panchal U, Salazar de Pablo G, Franco M, Moreno C, Parellada M, Arango C, et al. The impact of COVID-19 lockdown on child and adolescent mental health: Systematic review. European Child & Adolescent Psychiatry. 2021; 32:1151-77. [DOI:10.1007/s00787-021-01856-w]
11.Tricco AC, Lillie E, Zarin W, O’Brien KK, Colquhoun H, Levac D, et al. PRISMA extension for scoping reviews (PRISMA-ScR): Checklist and explanation. Annals of Internal Medicine. 2018; 169(7):467-73. [DOI:10.7326/M18-0850]
12.Zhang J, Shuai L, Yu H, Wang Z, Qiu M, Lu L, et al. Acute stress, behavioural symptoms and mood states among school-age children with attention-deficit/hyperactive disorder during the COVID-19 outbreak. Asian Journal of Psychiatry. 2020; 51:102077. [DOI:10.1016/j.ajP.2020.102077]
13.Dvorsky MR, Breaux R, Cusick CN, Fredrick JW, Green C, Steinberg A, et al. Coping with COVID-19: Longitudinal impact of the pandemic on adjustment and links with coping for adolescents with and without ADHD. Research on Child and Adolescent Psychopathology. 2022; 50(5):605-19. [DOI:10.1007/s10802-021-00857-2]
14.Navarro-Soria I, Real-Fernández M, de Mier RJR, Costa-López B, Sánchez M, Lavigne R. Consequences of confinement due to covid-19 in Spain on anxiety, sleep and executive functioning of children and adolescents with ADHD. Sustainability. 2021; 13(5):1-17. [DOI:10.3390/su13052487]
15.Swansburg R, Hai T, Macmaster FP, Lemay JF. Impact of COVID-19 on lifestyle habits and mental health symPtoms in children with attention-deficit/hyperactivity disorder in Canada. Paediatrics & Child Health. 2021; 26(5):e199-207. [DOI:10.1093/Pch/Pxab030]
16.Fredrick JW, Nagle K, Langberg JM, Dvorsky MR, Breaux R, Becker SP. Rumination as a mechanism of the longitudinal association between COVID-19-related stress and internalizing symptoms in adolescents. Child Psychiatry and Human Development. 2022; 55:531–40. [DOI:10.1007/s10578-022-01435-3]
17.Amorim R, Catarino S, Miragaia P, Ferreras C, Viana V, Guardiano M. The impact of COVID-19 on children with autism sPectrum disorder. Revista de Neurologia. 2020; 71(8):285-91. [DOI:10.33588/rn.7108.2020381] [PMID]
18.Colizzi M, Sironi E, Antonini F, CIceri ML, Bovo C, Zoccante L. Psychosocial and behavioral impact of COVID-19 in autism spectrum disorder: An online parent survey. Brain Sciences. 2020; 10(6):341. [DOI:10.3390/brainsCI10060341]
19.Khan YS, Khan AW, El Tahir M, Hammoudeh S, Al Shamlawi M, Alabdulla M. The impact of COVID-19 pandemic social restrictions on individuals with autism spectrum disorder and their caregivers in the stateof Qatar: A cross-sectional study. Research in Developmental Disabilities. 2021; 119:104090. [DOI:10.1016/j.ridd.2021.104090]
20.Manning J, Billian J, Matson J, Allen C, Soares N. Perceptions of families of individuals with autism spectrum disorder during the COVID-19 crisis. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2021; 51(8):2920-8. [DOI:10.1007/s10803-020-04760-5]
21.Martínez-González AE, Moreno-Amador B, Piqueras JA. Differences in emotional state and autistic symptoms before and during confinement due to the COVID-19 pandemic. Research in Developmental Disabilities. 2021; 116:104038. [DOI:10.1016/j.ridd.2021.104038]
22.Fumagalli L, Nicoli M, Villa L, Riva V, Vicovaro M, Casartelli L. The (a)typical burden of COVID-19 pandemic scenario in autism spectrum disorder. Scientific Reports. 2021; 11(1):22655. [DOI:10.1038/s41598-021-01907-x]
23.Bharat R, Uzaina, Niranjan S, Yadav T, Newman S, Marriott J, et al. Autism spectrum disorder in the COVID 19 era: New challenges - new solutions. Indian Pediatrics. 2021; 58(9):890-1. [DOI:10.1007/s13312-021-2314-3]
24.Genova HM, Arora A, Botticello AL. Effects of school closures resulting from COVID-19 in autistic and neurotypical children. Frontiers in Education. 2021; 6:761485. [DOI:10.3389/feduc.2021.761485]
25.Lugo-Marín J, Gisbert-Gustemps L, Setien-Ramos I, Español-Martín G, Ibañez-Jimenez P, Forner-Puntonet M, et al. COVID-19 pandemic effects in people with autism spectrum disorder and their caregivers: Evaluation of social distancing and lockdown impact on mental health and general status. Research in Autism Spectrum Disorders. 2021; 83:101757. [DOI:10.1016/j.rASD.2021.101757]
26.Vasa RA, Singh V, Holingue C, Kalb LG, Jang Y, Keefer A. Psychiatric problems during the COVID-19 pandemic in children with autism spectrum disorder. Autism Research. 2021; 14(10):2113-9. [DOI:10.1002/aur.2574]
27.Polónyiová K, Belica I, Celušáková H, Janšáková K, Kopčíková M, Szapuová Ž, et al. Comparing the impact of the first and second wave of COVID-19 lockdown on slovak families with typically developing children and children with autism spectrum disorder. Autism. 2022; 26(5):1046-55. [DOI:10.1177/13623613211051480]
28.Hannawi AP, Knight C, Grelotti DJ, Trauner DA. Impact of COVID-19 pandemic-associated social changes on boys with moderate to severe autism. Advances in Neurodevelopmental Disorders. 2022; 6(2):206-10. [DOI:10.1007/s41252-022-00257-7]
29.Bolbocean C, Rhidenour KB, Mccormack M, Suter B, Holder JL. COVID-19 induced environments, health-related quality of life outcomes and problematic behaviors: Evidence from children with syndromic autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2022; 53:1000–16. [DOI:10.1007/s10803-022-05619-7]
30.Scarselli V, Martucci M, Prono F, Giovannone F, Sogos C. Sleep behavior of children with autism spectrum disorder during the Covid-19 pandemic: A parent survey. La Clinica Terapeutica. 2022; 173(1):88-90. [PMID]
31.Conti E, Sgandurra G, De Nicola G, Biagioni T, Boldrini S, Bonaventura E, et al. Behavioural and emotional changes during COVID-19 lockdown in an italian paediatric population with neurologic and psychiatric disorders. Brain Sciences. 2020; 10(12):918. [DOI:10.3390/brainsCI10120918]
32.Nonweiler J, Rattray F, Baulcomb J, Happé F, Absoud M. Prevalence and associated factors of emotional and behavioural difficulties during COVID-19 pandemic in children with neurodevelopmental disorders. Children. 2020; 7(9):128. [DOI:10.3390/children7090128]
33.Guller B, Yaylaci F, Eyuboglu D. Those in the shadow of the Pandemic: imPacts of the COVID-19 outbreak on the mental health of children with neurodevelopmental disorders and their Parents. International Journal of Developmental Disabilities. 2021; 68(6):943-55. [DOI:10.1080/20473869.2021.1930827]
34.Dondi A, Fetta A, Lenzi J, Morigi F, Candela E, Rocca A, et al. SleeP disorders reveal distress among children and adolescents during the Covid-19 first wave: results of a large web-based Italian survey. Italian Journal of Pediatrics. 2021; 47(1):130. [DOI:10.1186/s13052-021-01083-8]
35.Ehrler M, Werninger I, Schnider B, Eichelberger DA, Naef N, Disselhoff V, et al. Impact of the COVID-19 pandemic on children with and without risk for neurodevelopmental impairments. Acta Paediatrica. 2021; 110(4):1281-8. [DOI:10.1111/aPa.15775]
36.Gilsbach S, Herpertz-Dahlmann B, Konrad K. Psychological impact of the COVID-19 pandemic on children and adolescents with and without mental disorders. Frontiers in Public Health. 2021; 9:679041. [DOI:10.3389/fPubh.2021.679041]
37.Jordan TL, Bartholomay KL, Lee CH, Miller JG, Lightbody AA, Reiss AL. COVID-19 pandemic: Mental health in girls with and without fragile X syndrome. Journal of Pediatric Psychology. 2022; 47(1):25-36. [DOI:10.1093/jPePsy/jsab106]
38.Lai B, Wen HC, Sinha T, Davis D, Swanson-Kimani E, Wozow C, et al. The impact of COVID-19 on the lifestyles of adolescents with cerebral palsy in the southeast United States. Disability and Health Journal. 2022; 15(2):101263. [DOI:10.1016/j.dhjo.2021.101263]
39.Masi A, Mendoza Diaz A, Tully L, Azim SI, Woolfenden S, Efron D, et al. Impact of the COVID-19 Pandemic on the well-being of children with neurodevelopmental disabilities and their Parents. Journal of Paediatrics and Child Health. 2021; 57(5):631-6. [DOI:10.1111/jPc.15285]
40.Cost KT, Crosbie J, Anagnostou E, Birken CS, Charach A, Monga S, et al. Mostly worse, occasionally better: imPact of COVID-19 pandemic on the mental health of Canadian children and adolescents. European Child & Adolescent Psychiatry. 2022; 31(4):671-84. [DOI:10.1007/s00787-021-01744-3]
41.Mete Yesil A, Sencan B, Omercioglu E, Ozmert EN. The impact of the COVID-19 pandemic on children with special needs: A descriptive study. Clinical Pediatrics. 2022; 61(2):141-9. [DOI:10.1177/00099228211050223]
42.Rizzo R, Karlov L, Maugeri N, di Silvestre S, Eapen V. Impact of the COVID-19 pandemic on family wellbeing in the context of neurodevelopmental disorders. Neuropsychiatric Disease and Treatment. 2021; 17:3007-14. [DOI:10.2147/NDT.S327092]
43.Suzuki K, Hiratani M. The association of mental health problems with preventive behavior and caregivers’ anxiety about COVID-19 in children with neurodevelopmental disorders. Frontiers in Psychiatry. 2021; 12:713834. [DOI:10.3389/fPsyt.2021.713834]
44.Theis N, Campbell N, De Leeuw J, Owen M, Schenke KC. The effects of COVID-19 restrictions on physical activity and mental health of children and young adults with physical and/or intellectual disabilities. Disability and Health Journal. 2021; 14(3):101064. [DOI:10.1016/j.dhjo.2021.101064]
45.Yang Y, Xiao Y, Liu Y, Li Q, Shan C, Chang S, et al. Mental health and psychological impact on students with or without hearing loss during the recurrence of the COVID-19 pandemic in China. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021; 18(4):1421. [DOI:10.3390/ijerPh18041421]
46.Nisha SI, Bakul F. Parents/primary caregivers’ perspectives on the well-being, and home-based learning of children with neurodevelopmental disorders during COVID-19 in Bangladesh. International Journal of DeveloPmental Disabilities. 2022; 70(4):594-603. [DOI:10.1080/20473869.2022.2121140]
47.Narzisi A, Muratori F, Calderoni S, Fabbro F, Urgesi C. Neuropsychological profile in high functioning autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2013; 43(8):1895-909. [DOI:10.1007/s10803-012-1736-0]
48.Ettman CK, Abdalla SM, Cohen GH, Sampson L, Vivier PM, Galea S. Prevalence of depression symptoms in US adults before and during the COVID-19 pandemic. JAMA Network Open. 2020; 3(9):e2019686. [DOI:10.1001/jamanetworkoPen.2020.19686]
49.Dekker MC, Koot HM, Ende JVD, Verhulst FC. Emotional and behavioral problems in children and adolescents with and without intellectual disability. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 2002; 43(8):1087-98. [DOI:10.1111/1469-7610.00235]
50.Chorney DB, Detweiler MF, Morris TL, Kuhn BR. The interplay of sleep disturbance, anxiety, and depression in children. Journal of Pediatric Psychology. 2008; 33(4):339-48. [DOI:10.1093/jPePsy/jsm105]
2.Houtrow A, Harris D, Molinero A, Levin-Decanini T, Robichaud C. Children with disabilities in the United States and the COVID-19 Pandemic. Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine. 2020; 13(3):415-24. [DOI:10.3233/PRM-200769]
3.Klasen H, Crombag AC. What works where? A systematic review of child and adolescent mental health interventions for low and middle income countries. Social Psychiatry And Psychiatric Epidemiology. 2013; 48(4):595-611. [DOI:10.1007/s00127-012-0566-x]
4.Ma L, Mazidi M, Li K, Li Y, Chen S, Kirwan R, et al. Prevalence of mental health Problems among children and adolescents during the COVID-19 Pandemic: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders. 2021; 293:78-89. [DOI:10.1016/j.jad.2021.06.021]
5.Breaux R, Dvorsky MR, Marsh NP, Green CD, Cash AR, Shroff DM, et al. Prospective impact of COVID-19 on mental health functioning in adolescents with and without ADHD: Protective role of emotion regulation abilities. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines. 2021; 62(9):1132-9. [DOI:10.1111/jcPP.13382]
6.Shorey S, Lau LST, Tan JX, Ng ED, Aishworiya R. Families with children with neurodeveloPmental disorders during COVID-19: a scoping review. Journal of Pediatric Psychology. 2021; 46(5):514-25. [DOI:10.1093/jPePsy/jsab029]
7.Korpa T, Pappa T, Chouliaras G, Sfinari A, Eleftheriades A, Katsounas M, et al. Daily behaviors, worries and emotions in children and adolescents with ADHD and learning difficulties during the COVID-19 pandemic. Children. 2021; 8(11):995. [DOI:10.3390/children8110995]
8.Bobo E, Fongaro E, Lin L, Gétin C, Gamon L, Picot MC, et al. Mental health of children with attention deficit and hyperactivity disorder and their parents during the COVID-19 lockdown: A national cross-sectional study. Frontiers in Psychiatry. 2022; 13:902245. [DOI:10.3389/fPsyt.2022.902245]
9.Sciberras E, Patel P, Stokes MA, Coghill D, Middeldorp CM, Bellgrove MA, et al. Physical health, media use, and mental health in children and adolescents with ADHD during the COVID-19 pandemic in Australia. Journal of Attention Disorders. 2022; 26(4):549-62. [DOI:10.1177/1087054720978549]
10.Panchal U, Salazar de Pablo G, Franco M, Moreno C, Parellada M, Arango C, et al. The impact of COVID-19 lockdown on child and adolescent mental health: Systematic review. European Child & Adolescent Psychiatry. 2021; 32:1151-77. [DOI:10.1007/s00787-021-01856-w]
11.Tricco AC, Lillie E, Zarin W, O’Brien KK, Colquhoun H, Levac D, et al. PRISMA extension for scoping reviews (PRISMA-ScR): Checklist and explanation. Annals of Internal Medicine. 2018; 169(7):467-73. [DOI:10.7326/M18-0850]
12.Zhang J, Shuai L, Yu H, Wang Z, Qiu M, Lu L, et al. Acute stress, behavioural symptoms and mood states among school-age children with attention-deficit/hyperactive disorder during the COVID-19 outbreak. Asian Journal of Psychiatry. 2020; 51:102077. [DOI:10.1016/j.ajP.2020.102077]
13.Dvorsky MR, Breaux R, Cusick CN, Fredrick JW, Green C, Steinberg A, et al. Coping with COVID-19: Longitudinal impact of the pandemic on adjustment and links with coping for adolescents with and without ADHD. Research on Child and Adolescent Psychopathology. 2022; 50(5):605-19. [DOI:10.1007/s10802-021-00857-2]
14.Navarro-Soria I, Real-Fernández M, de Mier RJR, Costa-López B, Sánchez M, Lavigne R. Consequences of confinement due to covid-19 in Spain on anxiety, sleep and executive functioning of children and adolescents with ADHD. Sustainability. 2021; 13(5):1-17. [DOI:10.3390/su13052487]
15.Swansburg R, Hai T, Macmaster FP, Lemay JF. Impact of COVID-19 on lifestyle habits and mental health symPtoms in children with attention-deficit/hyperactivity disorder in Canada. Paediatrics & Child Health. 2021; 26(5):e199-207. [DOI:10.1093/Pch/Pxab030]
16.Fredrick JW, Nagle K, Langberg JM, Dvorsky MR, Breaux R, Becker SP. Rumination as a mechanism of the longitudinal association between COVID-19-related stress and internalizing symptoms in adolescents. Child Psychiatry and Human Development. 2022; 55:531–40. [DOI:10.1007/s10578-022-01435-3]
17.Amorim R, Catarino S, Miragaia P, Ferreras C, Viana V, Guardiano M. The impact of COVID-19 on children with autism sPectrum disorder. Revista de Neurologia. 2020; 71(8):285-91. [DOI:10.33588/rn.7108.2020381] [PMID]
18.Colizzi M, Sironi E, Antonini F, CIceri ML, Bovo C, Zoccante L. Psychosocial and behavioral impact of COVID-19 in autism spectrum disorder: An online parent survey. Brain Sciences. 2020; 10(6):341. [DOI:10.3390/brainsCI10060341]
19.Khan YS, Khan AW, El Tahir M, Hammoudeh S, Al Shamlawi M, Alabdulla M. The impact of COVID-19 pandemic social restrictions on individuals with autism spectrum disorder and their caregivers in the stateof Qatar: A cross-sectional study. Research in Developmental Disabilities. 2021; 119:104090. [DOI:10.1016/j.ridd.2021.104090]
20.Manning J, Billian J, Matson J, Allen C, Soares N. Perceptions of families of individuals with autism spectrum disorder during the COVID-19 crisis. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2021; 51(8):2920-8. [DOI:10.1007/s10803-020-04760-5]
21.Martínez-González AE, Moreno-Amador B, Piqueras JA. Differences in emotional state and autistic symptoms before and during confinement due to the COVID-19 pandemic. Research in Developmental Disabilities. 2021; 116:104038. [DOI:10.1016/j.ridd.2021.104038]
22.Fumagalli L, Nicoli M, Villa L, Riva V, Vicovaro M, Casartelli L. The (a)typical burden of COVID-19 pandemic scenario in autism spectrum disorder. Scientific Reports. 2021; 11(1):22655. [DOI:10.1038/s41598-021-01907-x]
23.Bharat R, Uzaina, Niranjan S, Yadav T, Newman S, Marriott J, et al. Autism spectrum disorder in the COVID 19 era: New challenges - new solutions. Indian Pediatrics. 2021; 58(9):890-1. [DOI:10.1007/s13312-021-2314-3]
24.Genova HM, Arora A, Botticello AL. Effects of school closures resulting from COVID-19 in autistic and neurotypical children. Frontiers in Education. 2021; 6:761485. [DOI:10.3389/feduc.2021.761485]
25.Lugo-Marín J, Gisbert-Gustemps L, Setien-Ramos I, Español-Martín G, Ibañez-Jimenez P, Forner-Puntonet M, et al. COVID-19 pandemic effects in people with autism spectrum disorder and their caregivers: Evaluation of social distancing and lockdown impact on mental health and general status. Research in Autism Spectrum Disorders. 2021; 83:101757. [DOI:10.1016/j.rASD.2021.101757]
26.Vasa RA, Singh V, Holingue C, Kalb LG, Jang Y, Keefer A. Psychiatric problems during the COVID-19 pandemic in children with autism spectrum disorder. Autism Research. 2021; 14(10):2113-9. [DOI:10.1002/aur.2574]
27.Polónyiová K, Belica I, Celušáková H, Janšáková K, Kopčíková M, Szapuová Ž, et al. Comparing the impact of the first and second wave of COVID-19 lockdown on slovak families with typically developing children and children with autism spectrum disorder. Autism. 2022; 26(5):1046-55. [DOI:10.1177/13623613211051480]
28.Hannawi AP, Knight C, Grelotti DJ, Trauner DA. Impact of COVID-19 pandemic-associated social changes on boys with moderate to severe autism. Advances in Neurodevelopmental Disorders. 2022; 6(2):206-10. [DOI:10.1007/s41252-022-00257-7]
29.Bolbocean C, Rhidenour KB, Mccormack M, Suter B, Holder JL. COVID-19 induced environments, health-related quality of life outcomes and problematic behaviors: Evidence from children with syndromic autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2022; 53:1000–16. [DOI:10.1007/s10803-022-05619-7]
30.Scarselli V, Martucci M, Prono F, Giovannone F, Sogos C. Sleep behavior of children with autism spectrum disorder during the Covid-19 pandemic: A parent survey. La Clinica Terapeutica. 2022; 173(1):88-90. [PMID]
31.Conti E, Sgandurra G, De Nicola G, Biagioni T, Boldrini S, Bonaventura E, et al. Behavioural and emotional changes during COVID-19 lockdown in an italian paediatric population with neurologic and psychiatric disorders. Brain Sciences. 2020; 10(12):918. [DOI:10.3390/brainsCI10120918]
32.Nonweiler J, Rattray F, Baulcomb J, Happé F, Absoud M. Prevalence and associated factors of emotional and behavioural difficulties during COVID-19 pandemic in children with neurodevelopmental disorders. Children. 2020; 7(9):128. [DOI:10.3390/children7090128]
33.Guller B, Yaylaci F, Eyuboglu D. Those in the shadow of the Pandemic: imPacts of the COVID-19 outbreak on the mental health of children with neurodevelopmental disorders and their Parents. International Journal of Developmental Disabilities. 2021; 68(6):943-55. [DOI:10.1080/20473869.2021.1930827]
34.Dondi A, Fetta A, Lenzi J, Morigi F, Candela E, Rocca A, et al. SleeP disorders reveal distress among children and adolescents during the Covid-19 first wave: results of a large web-based Italian survey. Italian Journal of Pediatrics. 2021; 47(1):130. [DOI:10.1186/s13052-021-01083-8]
35.Ehrler M, Werninger I, Schnider B, Eichelberger DA, Naef N, Disselhoff V, et al. Impact of the COVID-19 pandemic on children with and without risk for neurodevelopmental impairments. Acta Paediatrica. 2021; 110(4):1281-8. [DOI:10.1111/aPa.15775]
36.Gilsbach S, Herpertz-Dahlmann B, Konrad K. Psychological impact of the COVID-19 pandemic on children and adolescents with and without mental disorders. Frontiers in Public Health. 2021; 9:679041. [DOI:10.3389/fPubh.2021.679041]
37.Jordan TL, Bartholomay KL, Lee CH, Miller JG, Lightbody AA, Reiss AL. COVID-19 pandemic: Mental health in girls with and without fragile X syndrome. Journal of Pediatric Psychology. 2022; 47(1):25-36. [DOI:10.1093/jPePsy/jsab106]
38.Lai B, Wen HC, Sinha T, Davis D, Swanson-Kimani E, Wozow C, et al. The impact of COVID-19 on the lifestyles of adolescents with cerebral palsy in the southeast United States. Disability and Health Journal. 2022; 15(2):101263. [DOI:10.1016/j.dhjo.2021.101263]
39.Masi A, Mendoza Diaz A, Tully L, Azim SI, Woolfenden S, Efron D, et al. Impact of the COVID-19 Pandemic on the well-being of children with neurodevelopmental disabilities and their Parents. Journal of Paediatrics and Child Health. 2021; 57(5):631-6. [DOI:10.1111/jPc.15285]
40.Cost KT, Crosbie J, Anagnostou E, Birken CS, Charach A, Monga S, et al. Mostly worse, occasionally better: imPact of COVID-19 pandemic on the mental health of Canadian children and adolescents. European Child & Adolescent Psychiatry. 2022; 31(4):671-84. [DOI:10.1007/s00787-021-01744-3]
41.Mete Yesil A, Sencan B, Omercioglu E, Ozmert EN. The impact of the COVID-19 pandemic on children with special needs: A descriptive study. Clinical Pediatrics. 2022; 61(2):141-9. [DOI:10.1177/00099228211050223]
42.Rizzo R, Karlov L, Maugeri N, di Silvestre S, Eapen V. Impact of the COVID-19 pandemic on family wellbeing in the context of neurodevelopmental disorders. Neuropsychiatric Disease and Treatment. 2021; 17:3007-14. [DOI:10.2147/NDT.S327092]
43.Suzuki K, Hiratani M. The association of mental health problems with preventive behavior and caregivers’ anxiety about COVID-19 in children with neurodevelopmental disorders. Frontiers in Psychiatry. 2021; 12:713834. [DOI:10.3389/fPsyt.2021.713834]
44.Theis N, Campbell N, De Leeuw J, Owen M, Schenke KC. The effects of COVID-19 restrictions on physical activity and mental health of children and young adults with physical and/or intellectual disabilities. Disability and Health Journal. 2021; 14(3):101064. [DOI:10.1016/j.dhjo.2021.101064]
45.Yang Y, Xiao Y, Liu Y, Li Q, Shan C, Chang S, et al. Mental health and psychological impact on students with or without hearing loss during the recurrence of the COVID-19 pandemic in China. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021; 18(4):1421. [DOI:10.3390/ijerPh18041421]
46.Nisha SI, Bakul F. Parents/primary caregivers’ perspectives on the well-being, and home-based learning of children with neurodevelopmental disorders during COVID-19 in Bangladesh. International Journal of DeveloPmental Disabilities. 2022; 70(4):594-603. [DOI:10.1080/20473869.2022.2121140]
47.Narzisi A, Muratori F, Calderoni S, Fabbro F, Urgesi C. Neuropsychological profile in high functioning autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2013; 43(8):1895-909. [DOI:10.1007/s10803-012-1736-0]
48.Ettman CK, Abdalla SM, Cohen GH, Sampson L, Vivier PM, Galea S. Prevalence of depression symptoms in US adults before and during the COVID-19 pandemic. JAMA Network Open. 2020; 3(9):e2019686. [DOI:10.1001/jamanetworkoPen.2020.19686]
49.Dekker MC, Koot HM, Ende JVD, Verhulst FC. Emotional and behavioral problems in children and adolescents with and without intellectual disability. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 2002; 43(8):1087-98. [DOI:10.1111/1469-7610.00235]
50.Chorney DB, Detweiler MF, Morris TL, Kuhn BR. The interplay of sleep disturbance, anxiety, and depression in children. Journal of Pediatric Psychology. 2008; 33(4):339-48. [DOI:10.1093/jPePsy/jsm105]
ضمیمه A:
سینتکس جست‌وجوی مرور حوزه‌ای « تأثیر همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان کودکان و نوجوانان با ناتوانی‌های رشدی» در پابمد به شرح زیر است:
(“COVID-19” OR “SARS-CoV-2”) AND (“Mental Health”) AND (“Intellectual Disability” OR “Developmental Disabilities” OR “Learning Disabilities” OR “Neurodevelopmental Disorders” OR “Autistic Disorder” OR “autism spectrum disorder” OR “attention deficit disorder with hyperactivity” OR “Cerebral Palsy” OR Stuttering OR “Language Disorders” OR “Mental Retardation “OR “Communication Disorders” OR Dyslexia OR ADHD OR “Cognition Disorders” OR Dyscalculia OR Agraphia).
نوع مطالعه: مروری |
موضوع مقاله:
اعصاب اطفال
دریافت: 1402/10/19 | پذیرش: 1403/6/13 | انتشار: 1403/8/11
دریافت: 1402/10/19 | پذیرش: 1403/6/13 | انتشار: 1403/8/11
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار مجله آرشیو توانبخشی تحت مجوز Attribution-NonCommercial 4.0 هستند.
تماس با ما
فصلنامه آرشیو توانبخشی
تلفن دفتر فصلنامه: 02171732812، 09941095452 (زمان تماس شنبه تا چهار شنبه ۸ صبح تا ۱۴ بعد از ظهر)
تلفن ناشر : 02145355555 - 02145355000
ایمیل: rehabilitationj@gmail.com
