Mendeley  

Zotero  

Pourmohamadreza Tajrishi M, Tarrah Hamed Nezam R, Movallali G. Effect of a Behavioral Support Program on the Social Skills of Male Children With Biomotor Disabilities. jrehab 2019; 20 (2) :98-113
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2108-fa.html

هدف کودکان با کم‌توانی جسمی‌حرکتی به دلیل مشکلاتی که در دستیابی به استقلال، اتکای به خود، و مهارت‌های خودیاری دارند، تحت تأثیر نگرش‌های اجتماعی منفی به خود قرار می‌گیرند. نگرش‌های اجتماعی و بازخورد کودکان نسبت به کم‌توانی، تأثیر مستقیم بر سازگاری آن‌ها دارد. برخی از برنامه‌های حمایتی می‌تواند به کودکان کمک کند تا در مواجهه با شرایط اجتماعی متفاوت، مهارت‌های مقابله‌ای را به دست آورند. برنامه حمایت رفتاری یکی از رویکردهای جدید برای ارتقای شایستگی اجتماعی و هیجانی کودکان است. این برنامه در چارچوب الگویی هرمی برای حمایت و با هدف ترویج سلامتی و ارائه خدمات به این کودکان تنظیم شده است و با جایگزین‌کردن مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی مناسب به جای رفتارهای چالش‌برانگیز (پرخاشگری، و رعایت‌نکردن قوانین)، موجب بهبود ارتباط و افزایش رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی می‌شود. هدف از پژوهش حاضر تعیین تأثیر برنامه حمایت رفتاری بر مهارت‌های اجتماعی کودکان با کم‌توانی جسمی‌حرکتی در شهر تهران بود. 
روش بررسی پژوهش حاضر مطالعه‌ای نیمه‌آزمایشی بود که در آن از طرح پیش‌آزمون‌پس‌آزمون با گروه کنترل استفاده شد. نمونه پژوهش شامل ۲۸ پسر ۵ تا ۷‌ساله بود که از جامعه کودکان با کم‌توانی جسمی‌حرکتی شاغل به تحصیل در سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲ در مراکز آموزشی ویژه شهر تهران انتخاب شده است. در شهر تهران، فقط سه مرکز آموزشی ویژه کودکان با کم‌توانی جسمی‌حرکتی وجود دارد و نمونه مطالعه ‌شده به شیوه هدفمند با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه و با احتمال ریزش (۲۸ نفر) و مطابق با معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. از منطقه ۱۶ آموزشی، ۱۴ نفر، از منطقه ۵ آموزشی، ۶ نفر و از منطقه ۳ آموزشی، ۸ نفر با کم‌توانی جسمی‌حرکتی انتخاب شدند. دانش‌آموزان منطقه ۱۶ آموزشی در گروه کنترل (۱۴ نفر) و دانش‌آموزان مناطق ۵ و ۳ آموزشی در دو گروه آزمایشی ۶ و ۸‌نفری (درجموع ۱۴ نفر)، جایگزین شدند. دانش‌آموزان دو گروه از لحاظ پایگاه اقتصادی‌اجتماعی (با توجه به میزان درآمد خانواده و سطح تحصیلات والدین) در سه گروه متوسط بالا، متوسط و ضعیف همتا شدند. سپس والدین و معلمان دانش‌آموزان در دو گروه آزمایشی و کنترل، پرسش‌نامه درجه‌بندی مهارت اجتماعی گرشام و الیوت (۱۹۹۰) را تکمیل کردند. گروه آزمایشی افزون بر برنامه آموزش متداول در مدرسه، طی ۱۴ جلسه (هفته‌ای سه جلسه؛ هر جلسه ۴۰ دقیقه) در جلسات آموزشی برنامه حمایت رفتاری شرکت کردند. در حالی که گروه کنترل تنها آموزش‌های متداول در مرکز را دریافت کردند. درنهایت، تمامی والدین و معلمان پرسش‌نامه درجه‌بندی مهارت اجتماعی را پس از اتمام جلسات مداخله، مجدداً تکمیل کردند. داده‌های به‌دست‌آمده از موقعیت‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون، با استفاده از تحلیل کوواریانس یک‌راهه تجزیه و تحلیل شد. 
یافته‌ها نتایج تحلیل کوواریانس یک‌راهه برای داده‌های حاصل از پرسش‌نامه درجه‌بندی مهارت‌های اجتماعی (فرم والدین) نشان داد شرکت دانش‌آموزان پسر با کم‌توانی جسمی‌حرکتی در برنامه مداخله حمایت رفتاری موجب افزایش معنادار (P<۰/۰۰۱) مهارت اجتماعی (همکاری، جرئت‌ورزی، خودکنترلی و مسئولیت‌پذیری) شده است. درواقع، با توجه به ضریب اتا می‌توان نتیجه گرفت بر اساس ارزیابی والدین، به ترتیب ۸۲، ۶۳، ۸۲، ۶۶، ۶۷ درصد از تغییرات مهارت اجتماعی (همکاری، جرئت‌ورزی، خودکنترلی و مسئولیت‌پذیری) در کودکان با کم‌توانی جسمی‌حرکتی، ناشی از شرکت در برنامه مداخله حمایت رفتاری بوده است. نتایج تحلیل کوواریانس یک‌راهه برای داده‌های حاصل از پرسش‌نامه درجه‌بندی مهارت‌های اجتماعی (فرم معلم) نشان داد از طریق شرکت دانش‌آموزان پسر با کم‌توانی جسمی‌حرکتی در برنامه مداخله حمایت رفتاری، مهارت‌های اجتماعی، همکاری، جرئت‌ورزی، و خودکنترلی آن‌ها، به طور معنادار (P<۰/۰۰۱) افزایش یافته است. درواقع، با توجه به ضریب اتا می‌توان نتیجه گرفت بر اساس ارزیابی معلم از رفتار کودکان، به ترتیب ۶۵، ۶۱، ۵۱، ۷۰ درصد از تغییرات مهارت اجتماعی، همکاری، جرئت‌ورزی و خودکنترلی در کودکان با کم‌توانی جسمی‌حرکتی، ناشی از شرکت در برنامه مداخله حمایت رفتاری بوده است.
نتیجه‌گیری با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان نتیجه گرفت برنامه حمایت رفتاری در تنظیم و سیاست‌گذاری برنامه‌های آموزش خانواده به‌ویژه، والدین و متخصصانی که با کودکان مبتلا به کم‌توانی جسمی‌حرکتی سروکار دارند به عنوان راهکاری عملی موجب کاهش مشکلات سازگاری اجتماعی در کودکان می‌شود. همچنین، گنجاندن این برنامه در کنار آموزش متداول، می‌تواند به ارتقای مهارت‌های اجتماعی، جرئت‌ورزی، خویشتن‌داری و مسئولیت‌پذیری کودکان منجر شود و از تداوم مشکلات آن‌ها در زمینه ارتباط اجتماعی، مشکلات تحصیلی و هیجانی، نبود اشتغال، گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی، پیشگیری کند.