اهداف: اُتیسم یکی از اختلالات عصبی رشدی است که در تمام عمر، فرد را درگیر می‌کند. شیوع اختلال اُتیسم در ایران رو به افزایش است. ماهیت سخت و پیچیده این اختلال باعث برهم خوردن تعادل و روال‌های کاری در خانواده و موجب تنش زیادی برای تمامی اعضای خانواده به‌ویژه، مادران می‌شود. سلامت روان مادر، تمامی اعضای خانواده از جمله کودک با اختلال اُتیسم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از طرفی سردرگمی و شکست مادران در ارتباط با کودک با اُتیسم موجب تنش و ناراحتی بیشتر برای آنان می‌‌شود. در این پژوهش برآنیم با روش بازی‌درمانی فیلیال‌تراپی که بازی‌درمانی خانواده‌محور است به مادران در خلق رابطه‌ جدید و بهبود بازی و رابطه با کودک کمک کنیم و همچنین تأثیر آن بر تنش کل مادران را بسنجیم.
روش بررسی: در ابتدا پژوهش با کد اخلاقی IR.USWR.REC.1396.97 به تصویب کمیته اخلاق دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی رسید. با کسب مجوزهای لازم و ارائه آن به مراکز اُتیسم و کلینیک‌های کاردرمانی در سرتاسر استان اصفهان، رضایت مراکز را برای همکاری در این طرح جلب کردیم. 32 کودک (9 دختر و 23 پسر) با اختلال طیف اُتیسم در محدوده سنی چهار تا دوازده سال در این مطالعه تجربی شرکت داشتند. قبل از انجام نمونه‌گیری هدف مطالعه توضیح داده شد و از مشارکت‌کنندگان رضایت آگاهانه گرفته شد. روش نمونه‌گیری به ‌صورت دردسترس انجام گرفت. در ابتدا فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه گارز-2 و فرم تنش والدگری آبیدین توسط تمامی مادران تکمیل شد. جهت اختصاص مادران به گروه‌های آزمایش و کنترل مادران بر اساس سن کودک، نمره گارز و تحصیلات کودکان و مادران و غیره همتاسازی شدند. سپس به روش تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ده جلسه فیلیال‌تراپی (هر هفته یک جلسه دوساعته) برای گروه آزمایش برگزار شد. در این مدت گروه کنترل درمان‌های گذشته را ادامه می‌دادند. بعد از تکمیل مداخله، پرسش‌نامه تنش والدگری آبیدین (فرم کوتاه) توسط تمامی مادران مجددا تکمیل شد. اطلاعات به‌دست‌آمده با استفاده از آزمون آنالیز کوواریانس و تی زوجی و مستقل تحلیل شدند.
یافته‌ها: جهت بررسی نرمال بودن نمرات تنش کل در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون از آزمون شاپیرو ویلک استفاده شد. نتایج تی با دو گروه مستقل نشان داد که میانگین نمره تنش کل در مرحله پیش‌آزمون در دو گروه تفاوت معنی‌دار آماری نداشت (0/679=‌P) ولی در مرحله پس‌آزمون تفاوت معنی‌دار وجود داشت (0/010‌=‌P). همچنین نتایج مربوط به آزمون تی وابسته نشان داد تفاوت بین نمرات تنش کل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه کنترل معنی‌دار نیست (0/268‌=‌P) ولی بین نمرات تنش کل پیش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه آزمایش تفاوت معنی‌دار است (0/001‌=‌P). نتیجه آنالیزکوواریانس نشان می‌دهد نمره اولیه تنش بر نمره کل تنش در مرحله بعد از مداخله اثرگذار بوده است؛ طوری که 82 درصد پراکندگی کل را این متغیر تبیین می‌کند. همچنین بعد از کنترل نمره پیش‌آزمون تنش در نمونه‌ها، میانگین نمره تنش کل در دو گروه تفاوت معنی‌داری داشتند (0/001=‌P). ضریب اتا نشان می‌دهد مداخله می‌تواند 54 درصد از تغییرات نمره کل تنش را تبیین کند. مداخله فیلیال‌تراپی تأثیر قابل‌توجهی بر تنش کل مادران گروه آزمایش داشت. چنین تغییری در گروه کنترل مشاهده نشد.
نتیجه‌گیری: روش فیلیال‌تراپی می‌تواند با بهبود عملکرد کودک و رابطه والد ـ کودک به پذیرش بهتر کودک توسط والد کمک کند و تنش والدگری را کاهش دهد. بهبود ارتباط والد ـ کودک موجب همدلی و نزدیکی بیشتر مادران با کودکان مبتلا به اُتیسم می‌‌شود. فیلیال‌تراپی با صرف هزینه و زمان کم، در یک‌زمان بر مادر و کودک اثر می‌گذارد و تأثیرات مثبت آن شامل حال هر دو گروه و همچنین سایر اعضای خانواده می‌‌شود. روش فیلیال‌تراپی می‌تواند به‌ عنوان مداخله‌ای مکمل به‌ تمامی کارشناسان حیطه‌ کودکان اُتیسم و مادران آنان آموزش داده شود.