هدف معلولیت مفهومی کلی است که با محرومیت‌هایی که فرد در نتیجه نقص (اختلال) و ناتوانی تجربه می‌کند مرتبط است. هر گونه کمبود و کاهش فرصت برای مشارکت در زندگی اجتماعی در سطحی برابر با دیگران معلولیت نامیده می‌شود. با توجه به افزایش جمعیت معلولان جسمی و حرکتی در اثر عوامل ارثی و مادرزادی و اکتسابی (ضربه، تصادف، بیماری و سالمندی) و محدودیت ایجادشده در اثر معلولیت و بحث مشارکت اجتماعی معلولان در طبقه بندی ICF، پرداختن به مشارکت اجتماعی معلولان جسمی و حرکتی اهمیت خود را نشان می‌دهد. با توجه به مطالعات صورت‌گرفته توسط پژوهشگران، ازجمله نیازهای معلولان، نیاز آموزشی و کسب مهارت‌های لازم برای حضور فعال در جامعه است. لذا کمک به معلولان جسمی و حرکتی به منظور رشد و گسترش مهارت‌های زندگی مطلوب، ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات، کمک به آن‌ها در رشد و تکامل عواطف و مهارت‌های اجتماعی برای مشارکت اجتماعی موفق ضروری به نظر می‌رسد. لذا هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر مشارکت اجتماعی معلولان جسمی و حرکتی مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد مرکز بود.
روش بررسی پژوهش حاضر از نوع شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش تمام کارآموزان مرکز آموزشی نیکوکاری رعد مرکز بودند که در زمان انجام پژوهش کل کارآموزان مرکز ۱۹۵ نفر بود. از این بین ۱۲۰ نفر زن و ۷۵ نفر مرد بودند. نمونه بررسی‌شده در این تحقیق 60 نفر از معلولان جسمی و حرکتی مرکز آموزشی نیکوکاری رعد مرکز شهر تهران بودند که با توجه به معیارهای ورود به روش تصادفی ساده انتخاب و با قرعه‌کشی به دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. برنامه آموزش مهارت‌های اجتماعی در هشت جلسه و هر جلسه 90 دقیقه برای گروه آزمایش انجام گرفت. به منظور سنجش مشارکت اجتماعی افراد قبل از شروع اولین جلسه و بعد از پایان آخرین جلسه بین افراد شرکت‌کننده در پژوهش پرسش‌نامه مشارکت اجتماعی و پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی توزیع و توسط آنان تکمیل شد. این پرسش‌نامه را یزدان پناه در سال ۱۳۸۶ در ایران ساخته و روا و پایا شده است. ضرایب روایی و پایایی به‌دست‌آمده برای مشارکت اجتماعی 788/0 و ۸۷/۰ بود. برای تحلیل داده‌ها از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS، آمار توصیفی نظیر میانگین و فراوانی و انحراف‌معیار و آمار استنباطی نظیر آزمون‌های من‌ویتنی، لون، کولموگروف اسمیرنف، تی وابسته و مستقل و آزمون کوواریانس آنوا استفاده شد.
یافته‌ها نتایج این پژوهش نشان داد بین مشارکت اجتماعی کل و خرده‌مقیاس‌های مشارکت نهادی و غیرنهادی افراد قبل و بعد از آموزش مهارت‌های اجتماعی (p<0/05) و نیز بین مشارکت اجتماعی کل و زیرمقیاس‌های آن در بین افراد آموزش‌دیده و آموزش‌ندیده (p<0/05) تفاوت آماری معناداری وجود دارد.
نتیجه‌گیری با توجه به نتایج این مطالعه می‌توان گفت برگزاری جلسه‌های آموزش مهارت‌های اجتماعی بر مشارکت اجتماعی معلولان جسمی و حرکتی در دو بُعد نهادی و غیرنهادی مؤثر است. لذا احتمال داده می‌شود که به‌کارگیری گسترده‌تر این نوع مداخله توسط متخصصان حوزه معلولان بتواند در بر طرف‌کردن محدودیت مشارکت معلولان جسمی و حرکتی مؤثر واقع شود.