دوره 20، شماره 4 - ( زمستان 1398 )                   دوره، شماره، فصل و سال، شماره مسلسل | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Karami Matin B, Kazemi Karyani A, Soltani S, Rezaei S, Soofi M. Predictors of Healthcare Expenditure: Aging, Disability or Development?. jrehab 2019; 20 (4) :310-321
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2603-fa.html
کرمی متین بهزاد، کاظمی کریانی علی، سلطانی شاهین، صوفی مسلم، رضایی ستار. پیش‌بینی‌کننده‌های هزینه‌های سلامت: سالمندی؛ ناتوانی یا توسعه‌یافتگی؟. مجله توانبخشی. 1398; 20 (4) :310-321

URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2603-fa.html

پیش‌بینی‌کننده‌های هزینه‌های سلامت: سالمندی؛ ناتوانی یا توسعه‌یافتگی؟
بهزاد کرمی متین1 ، علی کاظمی کریانی1 ، شاهین سلطانی* 2، مسلم صوفی1 ، ستار رضایی1
1- مرکز تحقیقات عوامل محیطی موثر بر سلامت، پژوهشکده سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.
2- مرکز تحقیقات عوامل محیطی موثر بر سلامت، پژوهشکده سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران. ، sh-soltani@alumnus.tums.ac.ir
واژه‌های کلیدی: سالمندی، توسعه اقتصادی، افراد دارای ناتوانی، بار جهانی بیماری‌ها، هزینه‌های سلامت
متن کامل [PDF 5314 kb]   (2067 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (4000 مشاهده)
متن کامل:   (1799 مشاهده)
مقدمه
گزارش منتشرشده از سوی سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد نسبت جمعیت سالمندی در ایران و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به‌سرعت در حال افزایش است و تا سال 2050 جمعیت افراد 60‌ساله و بالاتر در جهان به بیش از دو میلیارد نفر خواهد رسید [1]. همچنین این گزارش بیان می‌کند امروزه 125 میلیون سالمند 80‌ساله و بالاتر در جهان زندگی می‌کنند و تا سال 2050 حدود 80 درصد از تمام سالمندان جهان در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی خواهند کرد.
 ورود به دوره سالمندی می‌تواند باعث افزایش میزان استفاده از خدمات مراقبت سلامت و رشد هزینه‌های سلامت شود. یکی از دلایل این مسئله را می‌توان به نیازهای گسترده سالمندان به خدمات بلند‌مدت درمانی، توان‌بخشی و مراقبتی نسبت داد که برآورد آن‌ها نه‌تنها نظام سلامت را با مخارج چشمگیری روبه‌رو می‌کند، بلکه هزینه‌های قابل توجهی را نیز به خانواده‌های این افراد تحمیل می‌کند. 
یافته‌های مطالعات مختلف در سطح بین‌الملل بر ترکیبی از عوامل مختلف در رشد هزینه‌های سلامت دلالت دارند. مطالعه دایلمان و همکاران در آمریکا نشان می‌دهد به ترتیب تغییر قیمت خدمات سلامت (50 درصد)، میزان رشد جمعیت (1/23 درصد) و سالمندی (6/11 درصد) از مهم‌ترین عوامل افزایش هزینه‌های سلامت در سال‌های 1990 تا 2013 در آمریکا بوده‌اند [2]. اما مطالعه دیگری در همین کشور حاکی از آن است که میزان درآمد افراد، نسبت جمعیت سالمندی، درجه شهرنشینی و تعداد تخت‌های بیمارستانی چهار عامل تعیین‌کننده هزینه‌های سلامت در آمریکا هستند [3]. 
مطالعه گاپ فارت و همکاران در آلمان نیز نشان می‌دهد وضعیت سلامت افراد و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده هزینه‌های سلامت در این کشور هستند [4]. از طرف دیگر مطالعه نایم و همکاران در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی بیان می‌کند پیشرفت‌های فناوری مهم‌ترین عامل افزایش هزینه‌های سلامت در این کشورها از سال 1975 تا 2004 بوده‌اند و سالمندی و بیمه‌های سلامت نقش معناداری نداشته‌اند [5]. در کشورهای در حال توسعه مانند بورکینافاسو نیز مطالعه سو و همکاران نشان می‌دهد بزرگسال‌بودن، متأهل‌بودن و ابتلا به بیماری‌ها و ناتوانایی‌های شدید می‌تواند در افزایش حجم هزینه‌های سلامت نقش برجسته‌ای داشته باشند [6]. 
در ایران نیز مطالعات مختلفی به منظور برآورد هزینه‌های سلامت در جمعیت سالمندان انجام شده است. نتایج مطالعه زندی و همکاران نشان داد هزینه خدمات بستری در بیماران سالمند در مقایسه با غیرسالمند بالاتر بوده است؛ به طوری که 7/28 درصد از کل هزینه بیماران بستری به سالمندان اختصاص داشت و از سوی دیگر بین سن سالمندان و مدت زمان بستری آن‌ها رابطه آماری معنی‌داری وجود داشت [7].
نتایج مطالعه زیلوچی و همکاران درباره بررسی الگوی هزینه‌های بستری سالمندان نشان داد بیماری‌های مرتبط با بینایی و خون بیشترین سهم از کل هزینه‌های بستری را به خود اختصاص داده بودند. در این مطالعه هزینه بستری سالمندان با نوع بخش بستری، نوع بیماری و نیز با تعداد بیماری‌های همزمان رابطه معناداری نشان داد [8]. مطالعه پوررضا و همکاران نیز نشان می‌دهد 22 درصد از کل بستری‌ها در این سال مربوط به گروه سالمندان بوده است و بیشترین سهم هزینه آن‌ها مربوط به هزینه تخت روز و هتلینگ به میزان 44 درصد بوده است که در مقایسه با سایر گروه‌های سنی 8 درصد بیشتر بوده است [9]. نتایج این مطالعه نشان‌دهنده آن است که بالاترین سهم هزینه سالمندان در میان گروه‌های سنی 60 تا 100‌ساله به گروه سنی 71 تا 75 سال اختصاص داشته و سالمندان در مقایسه با سایر گروه‌های سنی به طول مدت اقامت بیشتری در بیمارستان نیاز دارند.
یکی از عوامل مهم در پیش‌بینی هزینه‌های سلامت توجه به میزان توسعه‌یافتگی است به گونه‌ای که مطالعات نشان می‌دهند میزان هزینه‌های سلامت در کشورهای با درآمد بالا در مقایسه با کشورهای کم‌درآمد بالاتر است [11 ،10]. در کشورهای با درآمد بالا، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی، رشد دانش و فناوری‌های پیشرفته درمانی و افزایش تعداد نیروهای انسانی متخصص موجب شده است دسترسی افراد به خدمات سلامت افزایش پیدا کند و امید به زندگی آن‌ها در مقایسه با دهه‌های گذشته بیشتر شود [12]. از این رو افزایش دسترسی به خدمات سلامت نیازمند تأمین منابع مالی لازم است که بار اصلی آن بر عهده دولت‌هاست. توسعه و رشد اقتصادی دولت‌ها هم یکی از مهم‌ترین ارکان تأمین مالی نظام سلامت در کشورهاست؛ به گونه‌ای که دولت‌های کم‌درآمد دارای کمترین میزان مخارج سلامت در مقایسه با کشورهای پردرآمد بوده‌اند [13]. اما با توجه به آنکه بار بیماری‌ها در کشورهای با درآمد کم و متوسط بیشتر بوده و از طرف دیگر در کشورهای پردرآمد سالمندان درصد بیشتری از جمعیت را به خود اختصاص می‌دهند، این مطالعه با تحلیل ثانویه داده‌های موجود به سنجش ارتباط و مقایسه متغیرهای سالمندی، ناتوانی و توسعه‌یافتگی با میزان هزینه‌های سلامت در کشورهای جهان پرداخته است.
روش بررسی
این پژوهش یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی از نوع همبستگی بود که به صورت تحلیل ثانویه داده‌ها به انجام رسید. در این مطالعه داده‌های مرتبط با سن، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی‌، شاخص توسعه انسانی، نرخ بیکاری (به عنوان درصدی از کل نیروی کار و بر اساس تخمین سازمان جهانی کار) و رشد تولید ناخالص داخلی، در 202 کشور جهان با سرانه هزینه‌های سلامت (بر اساس برابری قدرت خرید) مقایسه شد. از آنجا که آخرین داده‌های مربوط به سرانه هزینه سلامت در پایگاه داده‌ای بانک جهانی و سازمان جهانی بهداشت تا سال 2016 در دسترس بود، این مقطع زمانی به عنوان معیار زمانی ورود داده‌ها انتخاب شد. تعداد کشورها در پایگاه داده‌ای بانک جهانی 217 کشور بود، ولی با توجه به نبود داده‌های مورد‌هدف مطالعه برای 15 کشور، درنهایت داده‌های 202 کشور بررسی شد. 
بر اساس طبقه‌بندی سازمان جهانی بهداشت 45 کشور در منطقه آفریقا، 23 کشور در منطقه مدیترانه شرقی، 11 کشور در منطقه جنوب شرق آسیا، 27 کشور در منطقه غرب اقیانوس آرام، 55 کشور در منطقه اروپا و 41 کشور در منطقه آمریکا قرار داشتند. در این مطالعه نسبت گروه‌های سنی صفر تا 14 سال، 15 تا 69 سال و بزرگ‌تر از 65 سال (به عنوان درصدی از جمعیت)، رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ بیکاری، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی برای گروه‌های سنی زیر 5 سال، 5 تا 14 ، 15 تا 49، 50 تا 69 و بزرگ‌تر از 70 سال به عنوان متغیر‌های توضیحی و سرانه مخارج سلامت (بر اساس برابری قدرت خرید) به عنوان متغیر پیامد وارد مطالعه شدند. داده‌های سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی از پایگاه داده‌ای مؤسسه ارزشیابی و سنجش سلامت، داده‌های مرتبط با سن، رشد تولید ناخالص داخلی و نرخ بیکاری از پایگاه داده‌ای بانک جهانی، داده‌های مرتبط با سرانه هزینه سلامت از پایگاه داده‌ای سازمان جهانی بهداشت و داده‌های مرتبط با شاخص توسعه انسانی از پایگاه داده‌ای گزارش‌های توسعه انسانی وابسته به سازمان ملل استخراج شد. 
برای محاسبه سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی برای یک علت خاص و در یک دوره زمانی معین، تعداد موارد بروز در آن دوره در میانگین طول بیماری و وزن ناتوانی ضرب خواهد شد. وزن ناتواتی بیان‌کننده شدت بیماری و بر اساس مقیاس عددی از صفر (سلامت کامل) تا 1 (مرگ) است. در فرمول شماره 1 شیوه محاسبه سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی آمده است [14].

1. 
YLD‌=‌I‌×‌DW×‌L
I: تعداد موارد بروز یک ناتوانی در یک دوره زمانی؛ DW: وزن ناتوانی و L: میانگین دوره ناتوانی بر حسب سال.
برای محاسبه شاخص توسعه انسانی از متغیرهایی استفاده می‌شود که بیانگر وضعیت بهداشت و سلامت، آموزش و استاندارد زندگی در یک کشور هستند. متغیرهای مورد‌استفاده برای محاسبه این شاخص عبارت‌اند از امید به زندگی در بدو تولد، متوسط طول دوره‌ای که صرف آموزش می‌شود (در افراد بزرگسال 25 سال به بالا)، طول دوره مورد‌انتظار برای تحصیل کودکان در سن ورود به مدرسه و سرانه تولید ناخالص ملی. 
یافته‌ها
در این مطالعه داده‌های مربوط به 202 کشور در سطح جهان و در شش منطقه جغرافیایی تحلیل شدند. بالاترین درصد جمعیت سالمند 42/ 15 درصد (99/4‌SD=) بود که به منطقه اروپا اختصاص داشت و کمترین میزان 43/3 درصد (54/1± SD=)بود که به منطقه آفریقا تعلق داشت. در ایران نیز افراد بالای 65 سال 21/5 درصد از جمعیت را در سال 2016 تشکیل داده بودند. همچنین بالاترین مقدار سرانه هزینه سلامت با میانگین  (01/1915± SD=) 39/2698 دلار به منطقه اروپا و کمترین مقدار سرانه هزینه سلامت با  (میانگین: 11/281±) 84/335  به منطقه آفریقا اختصاص داشت. سرانه هزینه سلامت در سال 2016 برای ایران 75/1563 دلار بود. در این مطالعه همچنین منطقه اروپا با (میانگین: 22/1577‌±) 76/13272 دارای بیشترین و منطقه آفریقا با  (میانگین: 03/847‌±) 65/10005 به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت دارای کمترین میزان سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی بودند. 
تصویر شماره 1 شیوع سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی را بر اساس همه علت‌ها در کشورهای جهان در سال 2016 نشان می‌دهد. در این میان سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در کشور ایران، 16/12398 به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت بود. میزان سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی و هزینه‌های سلامت در ایران از میانگین این متغیرها در منطقه اروپا کمتر و از میانگین سایر مناطق جهان بیشتر بود. مطابق با تصویر شماره 2، ایران در مقایسه با میانگین منطقه‌ای رتبه دوم را از نظر سرانه هزینه سلامت و سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی و رتبه پنجم را از نظر میزان جمعیت سالمندی دارد. ایران در سال 2016 از نظر شاخص توسعه انسانی با مقدار 796/0 در رتبه 61 دنیا قرار داشت. بالاترین مقدار شاخص توسعه انسانی در منطقه اروپا با میانگین (78/0±) 0/839 و کمترین مقدار میانگین نیز در منطقه آفریقا (106/0‌±) 53/0 مشاهده شد. شاخص‌های مرکزی و پراکندگی متغیرهای توضیحی مطالعه در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
جدول شماره 2 ارتباط متغیرهای توضیحی را با متغیر پیامد نشان می‌دهد. در مدل نهایی رگرسیون متغیر‌های درصد جمعیت بالای 65 سال، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 15 تا 49، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 70ساله و بالاتر و شاخص توسعه انسانی ارتباط مستقیم و معناداری با سرانه هزینه‌های سلامت داشتند؛ بدین معنا که با افزایش درصد جمعیت بالای 65 سال، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 15 تا 49 سال، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 70ساله و بالاتر و شاخص توسعه انسانی سرانه هزینه‌های سلامت، افزایش پیدا می‌کند. 
در مقابل، تحلیل رگرسیون نشان داد سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه پنج‌ساله و پایین‌تر، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 50 تا 69 سال و نرخ بیکاری رابطه معکوس و معناداری با متغیر پیامد داشتند که نشان می‌دهد با کاهش سال‌های زندگی ازدست‌رفته به دلیل ناتوانی برای گروه سنی پنج‌ساله و پایین‌تر، گروه سنی 50 تا 69 سال و نرخ بیکاری، سرانه هزینه سلامت افزایش پیدا می‌کند. با توجه به ضرایب به‌دست‌آمده، با افزایش 10‌درصدی جمعیت سالمندان، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 70 سال و بالاتر و شاخص توسعه انسانی، سرانه هزینه سلامت در کشورها به ترتیب 67/1، 59/3 و 91/3 دلار رشد خواهد داشت. از سوی دیگر با افزایش 10‌درصدی نرخ بیکاری، درصد گروه سنی 15 تا 64 سال و سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی برای گروه‌ سنی پنج‌ساله و پایین‌تر و 50 تا 69 سال، سرانه هزینه سلامت به ترتیب 38/1، 74/2، 6/5 و 38/9 دلار کاهش خواهد یافت. تصویر شماره 3 ارتباط شاخص توسعه انسانی، نسبت جمعیت سالمند و سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 70 سال و بالاتر را با سرانه هزینه‌های سلامت در کشورهای جهان نشان می‌دهد. با توجه به جدول شماره 3 نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه نشان می‌دهد نسبت جمعیت سالمند، سال‌های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی و سرانه هزینه‌های سلامت در کشورهایی که شاخص توسعه انسانی بالاتری دارند به طور معنادارتری بیشتر از سایر کشورهاست.

بحث
هدف این مطالعه تعیین ارتباط شاخص‌های توسعه‌یافتگی، ناتوانی و سالمندی با هزینه سلامت در جهان بود. تحلیل مدل رگرسیون نشان می‌دهد بین توسعه‌یافتگی و جمعیت سالمند با هزینه‌های سلامت ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. در مقایسه با نتایج این مطالعه، مطالعه بچ و همکاران نشان می‌دهد سالمندی در کوتاه‌مدت می‌تواند بر هزینه‌های سلامت تأثیرگذار باشد، اما اثرات بلند‌مدت آن تقریباً صفر است. آن‌ها دریافتند اثرات بلند‌مدت امید به زندگی پیش‌بینی‌کننده قوی‌تری برای تعیین هزینه‌های سلامت است و افزایش امید به زندگی در بلند‌مدت با افزایش هزینه‌های سلامت همراه خواهد بود [15]. در این مطالعه هم باید اشاره کرد از آنجا که شاخص توسعه انسانی از ترکیبی از سه متغیر آموزش، تولید ناخالص ملی و امید به زندگی به دست می‌آید در مقایسه با جمعیت بالای 65 سال، پیش‌بینی‌کننده قوی‌تری برای تعیین هزینه‌های سلامت بود.
یافته‌های مطالعه حاضر بیانگر آن است که در مقایسه با متغیر جمعیت سالمندان متغیر سال‌های زندگی ازدست‌رفته به دلیل ناتوانی برای گروه سنی 70 سال و بالاتر پیش‌بینی‌کننده قوی‌تری برای برآورد هزینه‌های سلامت است. به عبارت دیگر سالمندانی که به دلیل ناتوانی سال‌هایی از زندگی سالم خود را از دست داده‌اند در مقایسه با سایر سالمندان بدون ناتوانی هزینه‌های بیشتری را به نظام سلامت تحمیل می‌کنند. در این راستا، گتزن در یک مطالعه سری زمانی از سال 1960 تا 1988 مشاهده کرد با افزایش سن، هزینه‌های سلامت افزایش پیدا می‌کند، اما این اثر بیشتر به دلیل وجود عواملی مانند افزایش عوارض دوره سالمندی و افزایش سرانه درآمدهاست [16]. 
مطالعه هریس و شارما نیز نشان می‌دهد هزینه‌های سلامت به ازای هر فرد سالمند تا سال 2035 از 4439 به 9594 دلار خواهد رسید و میانگین رشد سالانه کل هزینه‌های سلامت نیز 33/3 درصد خواهد بود [17]. همچنین اگر افراد بدون ابتلا به ناخوشی‌های دیگری سال‌های بیشتری زنده بمانند، کل هزینه‌های سلامت سالانه تنها 48/0 رشد خواهند داشت که نشان‌دهنده آن است اگر دوره سالمندی با ابتلای به ناتوانایی‌ها و ناخوشی‌ها همراه باشد، هزینه‌های سلامت به طور معنادارتری افزایش خواهد یافت. کرارس و همکاران بیان می‌کنند با نزدیک شدن به پایان دوره زندگی هزینه‌های سلامت می‌توانند به طور معنادارتری افزایش پیدا کنند [18]. یافته‌های جیو و همکاران نیز نشان می‌دهد زمان نزدیک به مرگ و سن افراد در زمان مرگ و تعامل این دو عامل، اثرات معناداری روی هزینه‌های سلامت دارند [19].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بار بیماری در گروه سنی جوان و بزرگسال هزینه‌های بیشتری را در مقایسه با سالمندان به نظام سلامت تحمیل می‌کند. این یافته نشان می‌دهد احتمالاً در نظام سلامت و همچنین در خانواده‌ها هزینه و خدمات بیشتری صرف مراقبت و رفع مسائل سلامت گروه‌های سنی جوان و بزرگسال می‌شود. هم‌راستا با یافته‌های این پژوهش، مطالعه هازرا و همکاران نیز نشان داد هزینه‌های سالانه مراقبت سلامت از 80‌سالگی تا 98‌سالگی برای مردان و زنان شرکت‌کننده در مطالعه با افزایش همراه بوده است. نتایج آن‌ها نشان داد هزینه‌های سلامت در آخرین سال زندگی به طور معناداری افزایش یافته و این اثر با افزایش سن کمتر می‌شود؛ برای مثال هزینه‌های آخرین سال زندگی در گروه سنی 90‌ساله و بالاتر کمتر از گروه‌های سنی جوان‌تر است [20]. 
در این مطالعه همچنین یک ارتباط منفی و معنادار بین سرانه هزینه‌های سلامت و سال های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 5‌ساله و پایین‌تر و سال های ازدست‌رفته زندگی به دلیل ناتوانی در گروه سنی 15 تا 69 سال در کشورهای موردبررسی یافت شد. این نتیجه آشکار می‌کند شیوع سال‌های زندگی همراه با ناتوانی در گروه‌های سنی پنج‌ساله و پایین‌تر و 50 تا 69 سال در کشورهایی بالاتر است که از لحاظ درآمدی جزء کشورهای با درآمد کمتر هستند و به همین دلیل در این کشورها شیوع بالاتر ناتوانی نمی‌تواند پیش‌بینی‌کننده مثبتی برای هزینه‌های سلامت باشد. در همین راستا مطالعات وانگ و همکاران، و دایلمان و همکاران نیز حاکی از آن است که اگرچه شیوع مرگ‌و‌میرهای ناشی از بیماری‌های واگیر در کشورهای کم‌درآمد بیشتر است، اما لزوماً بالا بودن بیماری‌ها در یک کشور نمی‌تواند به افزایش هزینه‌های سلامت منجر شود، بلکه رشد هزینه‌های سلامت با توسعه اقتصادی کشورها مرتبط است و تغییرات سیاسی هم می‌توانند در افزایش این هزینه‌ها نقش مهمی ایفا کنند [21 ،10].
 نتایج این مطالعه نشان می‌دهد منطقه آفریقا دارای بالاترین میانگین سال‌های زندگی همراه با ناتوانی برای گروه‌ سنی پنج‌ساله و پایین‌تر است. در حالی که کمترین شیوع آن به منطقه اروپا تعلق داشت که از لحاظ سرانه هزینه‌های سلامت و شاخص توسعه انسانی بالاترین مقدار را در بین سایر مناطق به خود اختصاص داده بود.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد شاخص توسعه انسانی نیز یک عامل مؤثر در پیش‌بینی هزینه‌های سلامت است. از آنجا که مقدار این شاخص با تولید ناخالص ملی کشورها ارتباط مستقیمی دارد، بالا‌بودن درآمد افراد و کشورها می‌تواند نقش مهمی در افزایش هزینه‌های سلامت بازی کند. اما برخی از مطالعات نشان می‌دهند مراقبت‌های سلامت یک کالای ضروری محسوب می‌شود تا یک کالای لوکس و به همین دلیل کشش‌پذیری و تغییرپذیری کمتری در مقابل نوسانات درآمدی افراد دارد [23 ،22]. اما مطالعات تحلیل هزینه در سطح کشورها نشان می‌دهد به طور کلی کشورهای پردرآمد سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های سلامت اختصاص می‌دهند [11 ،10]. 
مطالعه دایلمان و همکاران نیز نشان می‌دهد در طول سال‌های 1995 تا 2014، کشورهای پردرآمد که بیشترین مقدار بار بیماری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، بیشترین مقدار هزینه‌های کلی سلامت را داشتند، اما کشورهای با درآمد بیشتر و کمتر از حد متوسط بیشترین میزان رشد سالانه را در کل سرانه هزینه‌های سلامت داشته‌اند (کمترین رشد سالانه با 3 درصد تغییر به کشورهای با درآمد بالا اختصاص داشت) [24]. در مقابل کشورهای کم‌درآمد سهم بیشتری از کل مخارج سلامت را از جیب پرداخت می‌کنند (20 تا 80 درصد) و محافظت مالی کمتری در برابر هزینه‌های کمرشکن سلامت دارند [25]. 
مطالعه کومارا و سامارتانگ در سریلانکا بیانگر آن بود که هزینه‌های خصوصی مراقبت سلامت نسبت به درآمد‌های خانوار حساسیت کمتری نشان می‌دهند و الگوی پرداخت‌ها به صورت نزولی است [26]. در ایران نیز مطالعه رضایی و همکاران نشان می‌دهد بین درآمد سرانه خانوارها با هزینه‌های سلامت آن‌ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و در مقابل مخارج سلامت کشش‌پذیری کمتری نسبت به تغییرات درآمدی خانوارها نشان دادند [27]. 
یافته‌های این مطالعه بیانگر آن بود که با افزایش نرخ اشتغال در یک جامعه، سرانه هزینه‌های سلامت نیز افزایش پیدا می‌کند که این مورد با نتایج مطالعات دیگر سازگار است و نشان می‌دهد با توسعه اقتصادی در یک کشور و افزایش درآمد، افراد جامعه تمایل بیشتری برای استفاده از خدمات سلامت و ایجاد هزینه‌های بیشتر خواهند داشت [29 ،28]. 
به طور کلی نتایج پژوهش حاضر تأیید می‌کند سالمندی خود یک عامل پیش‌بینی‌کننده برای هزینه‌های سلامت است، اما درنظرگرفتن عواملی مانند وضعیت اجتماعی ، اقتصادی و سال‌های زندگی همراه با ناتوانی تأثیرات برجسته‌تری بر افزایش هزینه‌های سلامت دارند. بنابراین درنظرگرفتن سیاست‌های پیشگرانه در جهت کاهش آسیب‌ها و جلوگیری از ابتلای بزرگسالان و سالمندان به ناخوشی‌ها و بیماری‌های مزمن می‌تواند یک عامل مهم برای کنترل هزینه‌های سلامت در آینده باشد. بدون شک اتخاذ سیاست‌های کارآمد در جهت ترویج سبک زندگی سالم، برخورداری از الگوهای تغذیه‌ سالم، ترویج فعالیت فیزیکی، اجرای برنامه‌های مراقبتی دوره‌ای و نظامند و پایش عوامل خطرساز سلامت برای سالمندان می‌تواند در افزایش تندرستی و کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تحمیل‌شده بر خانواده‌ها و دولت‌ها نقش مؤثری داشته باشد.
از آنجا که این مطالعه با استفاده از داده‌های موجود در پایگاه‌های داده‌ای بانک جهانی و سایر نهادهای دیگر به انجام رسید، ما قادر نبودیم به همه داده‌های مورد نیاز در این مطالعه دسترسی داشته باشیم. در این مطالعه داده‌های جمعیتی سالمندان تنها برای گروه‌های 65 سال به بالا وجود داشت و ما به تفکیک و به صورت مجزا به داده‌های گروه‌های سنی 60 تا 64 سال یا سایر گروه‌های سنی بالاتر دسترسی نداشتیم. علاوه بر این، یکی دیگر از محدودیت‌های پیش‌روی این مطالعه محدودیت زمانی بود و کامل‌ترین داده‌های برای متغیر‌های مورد‌بررسی تنها مربوط به سال 2016 بود. با توجه به نتایج این مطالعه، پیشنهاد می‌شود مطالعاتی به منظور بررسی شیوع علل عمده بار بیماری‌ها و ناتوانایی‌ها در کشورهای جهان بر حسب وضعیت اجتماعی و اقتصادی صورت پذیرد. همچنین پیشنهاد می‌شود در آینده مطالعاتی در زمینه بررسی نابرابری‌های جنسیتی در شیوع بار ناتوانایی‌ها در کشورهای مختلف جهان طراحی و اجرا شود.
نتیجه‌گیری
به طور کلی نتایج این مطالعه نشان می‌دهد در بازه زمانی موردمطالعه، رشد جمعیت سالمندان در یک کشور می‌تواند افزایش هزینه‌های سلامت را پیش‌بینی کند، اما درنظرگرفتن عواملی مانند وضعیت اجتماعی‌اقتصادی و سال‌های زندگی همراه با ناتوانی تأثیرات برجسته‌تری بر افزایش هزینه‌های سلامت خواهند داشت. این مطالعه پیشنهاد می‌دهد کنترل هزینه‌های سلامت در سالمندی بایستی از طریق اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه و جلوگیری از ابتلای سالمندان به ناخوشی‌ها و ناتوانایی‌های مزمن رخ دهد، چراکه سالمندان دارای ناتوانی، هزینه‌های سلامت را به طور معنادارتری افزایش خواهند داد. بنابراین تدوین سیاست‌های کارآمد به منظور ترویج سبک زندگی سالم، برخورداری از الگوهای تغذیه‌های سالم، ترویج فعالیت فیزیکی، اجرای برنامه‌های مراقبتی دوره‌ای و پایش عوامل خطرساز سلامت برای سالمندان می‌تواند در افزایش تندرستی و کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تحمیل‌شده بر خانواده‌ها و دولت‌ها نقش مؤثری داشته باشد. 
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل از طرح پژوهشی با کد 97456 است. کلیه اصول اخلاقی رعایت شده و مورد تأیید دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه قرار گرفته است.
حامی مالی
 دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه از این مطالعه حمایت کرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: شاهین سلطانی و بهزاد کرمی متین؛ روش‌شناسی: شاهین سلطانی، علی کاظمی کریانی، مسلم صوفی و ستار رضایی؛ اعتبار‌سنجی: شاهین سلطانی، بهزاد کرمی متین و ستار رضایی؛ تحلیل: شاهین سلطانی، علی کاظمی و مسلم صوفی؛ تحقیق و بررسی: شاهین سلطانی و بهزاد کرمی متین؛ منابع: شاهین سلطانی؛ نگارش پیش‌نویس: شاهین سلطانی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی: شاهین سلطانی و بهزاد کرمی متین؛ بصری‌سازی: شاهین سلطانی؛  نظارت: بهزاد کرمی متین؛ مدیریت پروژه: بهزاد کرمی متین.
تعارض منافع
نویسندگان این مطالعه اعلام می‌دارند که در انجام این مطالعه و انتشار نتایج آن تضاد منافعی وجود نداشته است.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این مطالعه از معاونت پژوهش دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و مرکز تحقیقات عوامل محیطی موثر بر سلامت که امکان اجرای این پژوهش را فراهم نمودند کمال تشکر و قدردانی را دارند.
References
  1. World Health Organization. World report on ageing and health. Geneva: World Health Organization; 2015.
  2. Dieleman, JL, Squires E, Bui AL, Campbell M, Chapin A, Hamavid H, et al. Factors associated with increases in US health care spending, 1996-2013. Journal of the American Medical Association. 2017; 318(17):1668-78. [DOI:10.1001/jama.2017.15927] [PMID] [PMCID]
  3. Wang Z. The determinants of health expenditures: Evidence from US state-level data. Applied Economics. 2009; 41(4):429-35. [DOI:10.1080/00036840701704527]
  4. Göpffarth D, Kopetsch T, Schmitz H. Determinants of regional variation in health expenditures in Germany. Health economics. 2016; 25(7):801-15. [DOI:10.1002/hec.3183] [PMID]
  5. Nghiem SH, Connelly LB. Convergence and determinants of health expenditures in OECD countries. Health Economics Review. 2017; 7(1):29. [DOI:10.1186/s13561-017-0164-4] [PMID] [PMCID]
  6. Su TT, Pokhrel S, Gbangou A, Flessa S. Determinants of household health expenditure on western institutional health care. The European Journal of Health Economics. 2006; 7(3):195-203. [DOI:10.1007/s10198-006-0354-1] [PMID]
  7. Zandi Sh, Pourreza a, Salavati s. [The study of consumption pattern and hospitalization costs of elderly covered by Iran Health Insurance Organization (Persian)]. Health-Based Research. 2016; 2(1):15-27.
  8. Ziloochi MH, Pourreza A, Akbari F, Rahimi-Foroshani A. [Evaluating the hospitalization costs for elderly patients in teaching hospitals of Kashan University of Medical Sciences during 2009-10 (Persian)]. Feyz. 2012; 16(1):86-94.
  9. Pourreza A, Mir Mohammadkhani M, Pooragha B. [The illness patterns and their costs among hospitalized elderly covered by medical service insurance organization, in Damghan’s Hospitals, in year of 2005-2006 (Persian)]. Salmand. 2007; 2(2):252-62.
  10. Dieleman JL, Campbell M, Chapin A, Eldrenkamp E, Fan VY, Haakenstad A, et al. Future and potential spending on health 2015-40: Development assistance for health, and government, prepaid private, and out-of-pocket health spending in 184 countries. The Lancet. 2017; 389(10083):2005-30. [DOI:10.1016/S0140-6736(17)30873-5]
  11. Jakovljevic M, Getzen TE. Growth of global health spending share in low and middle income countries. Frontiers in Pharmacology. 2016; 7(21):1-4. [DOI:10.3389/fphar.2016.00021] [PMID] [PMCID]
  12. Rasel M, Ardalan A. [The future of ageing and its health care costs: A warning for health system (Persian)]. Salmand. 2007; 2(2):300-5.
  13. Khosravi B, Soltani S, Javan-Noughabi J, Faramarzi A. Health care expenditure in the Islamic Republic of Iran versus other high spending countries. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2017; 31:71. [DOI:10.14196/mjiri.31.71] [PMID] [PMCID]
  14. Baylin A, Rougemont A, Torres A, Ammon C, Schopper D, Pereira J, et al. Estimating the burden of disease in one Swiss canton: What do Disability Adjusted Life Years (DALY) tell us? International Journal of Epidemiology. 2000; 29(5):871-7. [DOI:10.1093/ije/29.5.871] [PMID]
  15. Bech M, Christiansen T, Khoman E, Lauridsen J, Weale M. Ageing and health care expenditure in EU-15. The European Journal of Health Economics. 2011; 12(5):469-78. [DOI:10.1007/s10198-010-0260-4] [PMID]
  16. Getzen TE. Population aging and the growth of health expenditures. Journal of Gerontology. 1992; 47(3):S98-104. [DOI:10.1093/geronj/47.3.S98]
  17. Harris A, Sharma A. Estimating the future health and aged care expenditure in Australia with changes in morbidity. PloS One. 2018; 13(8):e0201697. [DOI:10.1371/journal.pone.0201697] [PMID] [PMCID]
  18. Carreras M, Ibern P, Inoriza JM. Ageing and healthcare expenditures: Exploring the role of individual health status. 2018; 27(5):865-76. [DOI:10.1002/hec.3635] [PMID]
  19. Geue C, Briggs A, Lewsey J, Lorgelly P. Population ageing and healthcare expenditure projections: New evidence from a time to death approach. The European Journal of Health Economics. 2014; 15(8):885-96. [DOI:10.1007/s10198-013-0543-7] [PMID]
  20. Hazra NC, Rudisill C, Gulliford MC. Determinants of health care costs in the senior elderly: Age, comorbidity, impairment, or proximity to death? The European Journal of Health Economics. 2018; 19(6):831-42. [DOI:10.1007/s10198-017-0926-2] [PMID] [PMCID]
  21. Wang H, Abajobir AA, Abate KH, Abbafati C, Abbas KM, Abd-Allah F, et al. Global, regional, and national under-5 mortality, adult mortality, age-specific mortality, and life expectancy, 1970–2016: A systematic analysis for the global burden of disease study 2016. The Lancet. 2017; 390(10100):1084-150. [DOI:10.1016/S0140-6736(17)31833-0]
  22. Moscone F, Tosetti E. Health expenditure and income in the United States. Health Economics. 2010; 19(12):1385-403. [DOI:10.1002/hec.1552] [PMID]
  23. Baltagi BH, Moscone F. Health care expenditure and income in the OECD reconsidered: Evidence from panel data. Economic Modelling. 2010; 27(4):804-11. [DOI:10.1016/j.econmod.2009.12.001]
  24. Dieleman JL, Sadat N, Chang AY, Fullman N, Abbafati C, Acharya P, et al. Trends in future health financing and coverage: Future health spending and universal health coverage in 188 countries, 2016-40. The Lancet. 2018; 391(10132):1783-98. [DOI:10.1016/S0140-6736(18)30697-4]
  25. Musgrove P, Zeramdini R, Carrin G. Basic patterns in national health expenditure. Bulletin of the World Health Organization. 2002; 80(2):134-42. [PMID] [PMCID]
  26. Kumara AS, Samaratunge R. Patterns and determinants of out-of-pocket health care expenditure in Sri Lanka: evidence from household surveys. Health Policy and Planning. 2016; 31(8):970-83. [DOI:10.1093/heapol/czw021] [PMID]
  27. Rezaei S, Dindar A, Rezapour A. [Health care expenditures and their determinants: Iran Provinces (2006-2011) (Persian)]. Journal of Health Administration. 2016; 19(63):81-90.
  28. Gudlavalleti MV, John N, Allagh K, Sagar J, Kamalakannan S, Ramachandra SS, et al. Access to health care and employment status of people with disabilities in South India, the SIDE (South India Disability Evidence) study. BMC Public Health. 2014; 14:1125. [DOI:10.1186/1471-2458-14-1125] [PMID] [PMCID]
  29. Maart S, Jelsma J. Disability and access to health care- a community based descriptive study. Disability and Rehabilitation. 2014; 36(18):1489-93. [DOI:10.3109/09638288.2013.807883] [PMID]
نوع مطالعه: پژوهشی | موضوع مقاله: مدیریت توانبخشی
دریافت: 1397/12/6 | پذیرش: 1398/2/28 | انتشار: 1398/10/7
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه آرشیو توانبخشی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Archives of Rehabilitation

Designed & Developed by : Yektaweb