هدف: تعیین میزان اثربخشی خدمت «آموزش در خانواده» از مجموعه خدمات اصلی ارائه‌شده در برنامه توان‌بخشی مبتنی‌بر جامعه به افراد مبتلا به معلولیت جسمی-حرکتی و خانواده‌های آنها در شهرستان بابلسر بود.

روش بررسی: برای این منظور ۴۸ فرد مبتلا به معلولیت جسمی و حرکتی و خانواده‌های آنها از روستاهای ‌تحت پوشش طرح (گروه مورد) با ۴۸ فرد معلول و خانواده‌های‌ آنها از روستاهایی‌که در همین شهرستان تحت پوشش طرح نبودند و از نظر سن، جنس، اندام درگیر، شدت نقص و میزان تحصیلات مراقب همتا بودند (گروه شاهد) در زمینه‌های آگاهی نسبت به عوارض بی‌تحرکی عضو، مهارت در‌ تغییر وضعیت‌دادن فرد، پیشگیری از جمود مفاصل و زخم بستر و همچنین کمک به فرد معلول در کسب استقلال در انجام فعالیت‌های‌ روزمره و حرکت در محیط و نیز نگرش آنان در مورد معلولیت و توان‌بخشی مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات موردنظر با مراجعه به درب منازل و پرسش از خانواده و فرد معلول و معاینه و مشاهده کسب و در فرم‌های مربوطه ثبت‌ و نمره داده شد و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: تفاوت معناداری در میزان آگاهی افراد دچار معلولیت و خانواده‌های آنان بین دو گروه مورد و شاهد، در زمینه نحوه کمک به فرد معلول به‌منظور کسب استقلال در انجام فعالیت‌های‌ روزمره، جابه‌جایی و حرکت در محیط و عوارض بی‌حرکتی اندام‌ها و همچنین میزان مهارت آنان در زمینه کمک به فرد معلول برای‌ کسب توان انجام مراقبت‌های ‌شخصی و حرکت‌کردن در محیط به‌طور مستقل و نگرش ایشان در مورد معلول و معلولیت و اثربخشی‌ شیوه‌های ‌توان‌بخشی وجود نداشت (۰/۰۵>P)، اما مهارت افراد دچار معلولیت و خانواده‌های آنان در روستاهای ‌تحت پوشش طرح در زمینه نحوه پیشگیری از ایجاد خشکی مفاصل و زخم بستر و نیز چگونگی‌ تغییر وضعیت معلول به‌طور معنی‌داری بیش از گروه شاهد بود (۰/۰۴=P).

نتیجه‌گیری: ارائه خدمت «آموزش در خانواده» طرح توان‌بخشی مبتنی‌بر جامعه در روستاهای شهرستان بابلسر تنها مهارت کاربرد تکنیک‌های توان‌بخشی غیرفعال در پیشگیری از عوارضی چون جمود مفاصل، زخم بستر و تغییر وضعیت دادن فرد معلول تأثیر مثبت داشته اما در مهارت خانواده و فرد معلول در استقلال‌یافتن معلول اثر معناداری نداشته است.

هدف: پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر پذیری اجرای طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه به نحوه نگرش خانواده های دارای معلول روستایی استان اردبیل نسبت به معلولین و پدیده معلولیت اجراء شده است. برخی دیگر از پارامترهای دخیل در نحوه نگرش نسبت به معلولین از جمله سطوح تحصیلات، شهرستان محل اقامت، اجراء و یا عدم اجراء طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه، شغل، سن، جنسیت و آشنایی با بهزیستی مورد لحاظ قرار گرفته است.

روش بررسی: جامعه آماری پژوهش شامل کلیه خانوارهای روستایی استان اردبیل (اعم از روستاهایی که طرح مذکور در آنها اجراء نشده است و روستاهایی که طرح در آن اجراء شده است. در روستاهای شهرستانهای خلخال، نمین و نیر طرح اجراء شده است.) در سال ۱۳۸۳ می باشد که با استفاده از روش «نمونه برداری چند مرحله ای تصادفی» تعداد ۱۷۳ خانوار و ۳۴۶ نفر (به ازای هر خانوار دو نفر) در آن شرکت داده شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود که علاوه بر بخش جمعیت شناختی، ۳۱ سوال آن جهت سنجش نگرش خانواده ها بر اساس مقیاس لیکرت تنظیم شده بود. در پژوهش از روش «پیمایشی مقطعی» استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده های استخراج شده، با استفاده از نرم افزار SPSS اقدام و در بخش توصیف اطلاعات از میانگین نمرات نگرش نسبت به معلولین، واریانس و انحراف استاندارد نمرات و در بخش تحلیل و استدلال از روش تحلیل واریانس یک طرفه یا یک راهه، آزمون پسین یا تعقبی شعفه و از آزمون t برای دو گروه مستقل استفاده شده است.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد در مناطقی که طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه در آن اجراء شده است نگرش مطلوبتری در مقایسه با سایر مناطق نسبت به پدیده معلولیت وجود داشته است. همچنین برخی از متغیرها از جمله سطح تحصیلات، جنسیت و آشنایی با بهزیستی در نحوه نگرش نسبت به معلولیت تاثیرگذار بوده اند. سایر متغیرها در نحوه نگرش نسبت به معلولین تفاوت معنی داری را نشان نداده است.

نتیجه‌گیری:‌ تأکید بر آموزش طرح توانبخشی، مبتنی بر جامعه و گسترش آموزش مهارتهای زندگی از مؤثرترین راههای افزایش کارایی و کیفیت زندگی معلولین می‌باشد که باید با جدیت دنبال شود.