هدف: فرآیند‌های فیزیولوژیکی - عصبی مشترک یا به هم مرتبطی برای پردازش ساخت انتزاعی غیر زبانی مانند توالی‌های شناختی و بعضی از جنبه‌های ساخت نحوی زبان لازم است. از آنجا که تاکنون در ایران تحقیقی با هدف بررسی رابطه بین توانایی پردازش توالی‌های شناختی و درک ساخت‌های نحوی دارای ترتیب سازه‌ای نامتعارف در بیماران فارسی زبان مبتلا به زبان‌پریشی بروکا انجام نشده است، این پژوهش با همین هدف انجام شد.

روش بررسی: در یک مطالعه شبه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون، ۱۰ بیمار مرد (۶ نفر) و زن (۴ نفر) فارسی زبان که مطابق آزمون زبان‌پریشی نیلی پور، مبتلا به زبان پریشی بروکا بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه‌های مورد بررسی از میان بیماران مبتلا به زبان‌پریشی مراجعه کننده به کلینیک‌های گفتاردرمانی دولتی شهر تهران به‌صورت ساده و مبتنی بر هدف انتخاب شدند. درک نحوی بیماران قبل و بعد از یک دوره آموزشی ۱۰ هفته‌ای در زمینه توالی‌های شناختی (هر هفته یک جلسه) با استفاده از آزمونی که بر اساس آزمون درک نحوی در زبان‌پریشی برای زبان فارسی بومی شده بود، مورد سنجش قرار گرفت و توانایی پردازش توالی‌های شناختی بر اساس آزمون للکوف ارزیابی شد. درصد پاسخ‌های درست بیماران در آزمون نحوی و آزمون للکوف محاسبه و نتایج به‌دست‌آمده به وسیله آزمون‌ تی زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: بین توانایی درک ساخت‌های نحوی که دارای ترتیب سازه‌ای نامتعارف هستند و توانایی پردازش توالی‌های شناختی بیماران ارتباط مستقیم وجود داشت (ضریب همبستگی=۰/۵۰). پس از دوره آموزش، توانایی درک ساخت‌هایی که دارای ترتیب سازه‌ای نامتعارف در زبان فارسی هستند، به طور معناداری افزایش یافت (P<۰/۰۵)، ولی توانایی درک ساخت‌های دارای ترتیب سازه‌ای متعارف تغییر معناداری نکرد (P>۰/۰۵). توانایی پردازش توالی‌های شناختی بیماران در طول دوره آموزش افزایش یافته و اختلاف پیش آزمون و پس‌آزمون معنادار بود (P<۰/۰۵).

نتیجه‌گیری: تقویت توانایی پردازش توالی‌های پیچیده سبب بهبود توانایی درک ساخت‌های دارای ترتیب سازه‌ای نامتعارف در بیماران مبتلا به زبان‌پریشی بروکا می‌شود، اما بر توانایی آنها در درک ساخت‌های دارای ترتیب سازه‌ای متعارف تأثیری ندارد.

هدف: سالهاست که بررسی ضایعات مغزی همراه با نشانگان‌های گوناگون زبان‌پریشی اساس پژوهش‌های مربوط به سازمان‌بندی زبان در مغز را شکل می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف سنجش ارتباط میان جایگاه ضایعات مغزی و زبان‌پریشی بروکا و ورنیکه در بیماران فارسی‌زبان تک‌زبانه سکته مغزی انجام شد.

روش بررسی: این مطالعه از نوع مطالعات تک‌سیستمی (مطالعه با نمونه کوچک) می‌باشد. از میان ۱۲۰ بیمار دارای سکته مغزی مراجعه‌کننده به کلینیک‌های رفیده، تبسم، مغز و اعصاب کرج، بیمارستان لقمان حکیم و امام خمینی شهر تهران، تنها ۹ بیمار (۵ مرد و ۴ زن) دارای زبان‌پریشی بروکا و ۲ بیمار (۲ مرد) دارای زبان‌پریشی ورنیکه واجد شرایط شرکت در پژوهش حاضر بودند. برای تشخیص نوع زبان‌پریشی بیماران از آزمون زبان‌پریشی فارسی (اف.ای.تی.)، زیرآزمون درک دستوری نسخه فارسی آزمون زبان‌پریشی دوزبانگی (بی.ای.تی.)، آزمون زبان‌پریشی نامیدن فارسی و ارزیابی کنش‌پریشی (ضمیمه آزمون نامیدن) استفاده شد. تشخیص جایگاه ضایعات مغزی بیماران نیز از طریق تصاویر ام.آر.آی. انجام شد.

یافته‌ها: در بیماران زبان‌پریش بروکا (۱۲/۵۱±۴۶ ساله)، نواحی کپسول خارجی – اینسولا، آپرکولوم رولاندیک، شکنج پیشانی تحتانی، ناحیه مرکزی (شکنج پیش‌مرکزی و پس‌مرکزی) و بخش قدامی شکنج گیجگاهی دچار ضایعه شده بود. در بیماران زبان‌پریش ورنیکه (۸/۴۸±۶۶ ساله) نواحی کپسول خارجی- اینسولا، بخش خلفی شکنج گیجگاهی، بخش قدامی شکنج گیجگاهی و لوبول آهیانه‌ای تحتانی ضایعه دیده بود.

نتیجه‌گیری: با توجه به جایگاه ضایعات مغزی در بیماران پژوهش حاضر، در هیچ یک از بیماران زبان‌پریش بروکا و ورنیکه، ضایعات مغزی تنها به ناحیه بروکا و ورنیکه محدود نشده بود. البته با توجه به تعداد اندک بیماران زبان‌پریش شرکت‌کننده در پژوهش حاضر، تعمیم نتایج آن به سایر افراد دارای زبان‌پریشی بروکا و ورنیکه دشوار است.