فائزه کوهستانی، پریسا رضایی، محبوبه نخشب،
دوره ۲۱، شماره ۳ - ( پاییز ۱۳۹۹ )
چکیده
هدف: ارزیابی‌های کاربردشناسی زبان به دلیل نقش مؤثر در موفقیت‌های تحصیلی و اجتماعی، علم بسیار بااهمیتی است و اگر این ارزیابی‌ها در سنین پایین در کودکی صورت گیرد امکان مداخله زودهنگام را فراهم می‌کند. بر همین اساس، برای بررسی‌های کاربردشناختی زبان در ایران، به یک ابزار مناسب برای سنین پیش‌دبستانی نیاز است. چک‌لیست رفتارهای کاربردشناختی یک ابزار مشاهده‌ای برای ارزیابی مهارت‌های کاربردشناختی زبان در سنین سه تا پنج سال است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی روایی و اعتبار چک‌لیست رفتارهای کاربردشناختی در کودکان فارسی‌زبان بود.
روش بررسی: نوع مطالعه حاضر روش‌شناسی است که در سال ۱۳۹۷ در شهر اصفهان انجام شد. نمونه مورد مطالعه ۶۳ کودک در سه گروه سنی سه، چهار و پنج سال بودند که از مهد کودک‌ها انتخاب شدند. معیار ورود کودکان به مطالعه، سن و فارسی‌زبان بودن کودکان بود. این پژوهش شامل دو گام بود: ۱. ترجمه و انطباق چک‌لیست رفتارهای کاربردشناختی در زبان فارسی و ۲. بررسی روایی و اعتبار این چک‌لیست برای ارزیابی رفتارهای کاربردشناختی زبان در کودکان فارسی‌زبان. نمونه‌گیری به صورت خوشه‌ای انجام شد. متغیرهای مورد بررسی، ۲۵ رفتار موجود در چک‌لیست رفتارهای کاربردشناختی بودند. این چک‌لیست دارای دو نسخه است که برای انجام آزمون و بازآزمون طراحی شده است. پانزده نفر از کودکان مورد مطالعه (از هر گروه سنی پنج نفر) برای اعتبار بازآزمون، به فاصله دو هفته به کمک نسخه دوم آزمون، مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفتند. روش نمره‌دهی چک‌لیست به صورت وجود رفتار مورد نظر به شکل کلامی یا غیرکلامی، یا عدم وجود رفتار مورد نظر در شرکت‌کننده‌ها بود. داده‌ها با نرم‌افزارهای SPSS نسخه ۲۱ و AMOS مورد تحلیل قرار گرفتند. با استفاده از آزمون‌های ناپارامتری، همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، روایی تفکیکی بر اساس سن در سه گروه سنی سه، چهار و پنج سال، روایی ملاک از طریق نمره همبستگی با بخش شخصی اجتماعی پرسش‌نامه سنین و مراحل و پرسش‌نامه رفتاری، روایی عامل، توافق بین ارزیاب و اعتبار بازآزمون محاسبه شد.
یافته‌ها: آنالیز داده‌ها نشان داد میانگین نمره کل با افزایش گروه سنی، افزایش می‌یابد (P≤۰/۰۰۱). نتایج حاصل از تحلیل عاملی، چهار عامل را برای چک‌لیست رفتارهای کاربردشناختی در زبان فارسی مشخص کرد. نمره همبستگی مربوط به روایی ملاک با بخش شخصی اجتماعی پرسش‌نامه سنین و مراحل ۰/۵۸۳ و با پرسش‌نامه مشکلات رفتاری ۰/۲۸۶- به دست آمد. یافته‌های آماری، اعتبار بین ارزیاب را ۹۸ درصد، همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ را ۰/۸۳ و اعتبار بازآزمون را ۰/۶۵۵ (P=۰/۰۰۷) نشان دادند.
نتیجه‌گیری: چک‌لیست رفتارهای کاربردشناختی در زبان فارسی که ۲۵ مهارت را در کودکان فارسی‌زبان مورد ارزیابی قرار داد، ویژگی‌های روان‌سنجی قابل قبولی را نشان می‌دهد. تفاوت در نتایج بعضی از آیتم‌های این پژوهش با سایر پژوهش‌ها می‌تواند ناشی از تفاوت فرهنگ و زبان آزمودنی‌ها باشد.
