هدف: به موازارت افزایش سن و سالمندی، مشکلات و بیماری‌های مختلف جسمی و روانی در سالمندان ایجاد می‌شود. از جمله این مشکلات می‌توان به اختلالات خواب اشاره کرد. مدل شخص، محیط و اکوپیشن، یکی از مدل‌های معمول و کاربردی در کاردرمانی است. مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل منفی تأثیرگذار در کیفیت خواب سالمندان در سه حیطه ویژگی‌های مرتبط با فرد، محیط زندگی وی و اکوپیشن طراحی شد.
روش بررسی در این مطالعه مروری نظام‌مند، برای دست‌یابی به اهداف پژوهش، جست‌و‌جوی منابع الکترونیکی در پایگاه داده‌های اطلاعاتی گوگل اسکالر، پابمد، اسکوپوس، مگیران، ایران مدکس و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی با کلیدواژههای انگلیسی Elderly ،Aging, Geriatric ،Older adult ،Iran and sleep و کلیدواژههای فارسی سالمند، سالخورده، بازنشسته، پیر، مسن، خواب و ایران انجام شد. در این مطالعه استراتژی جست‌وجو، غربالگری و انتخاب داده‌ها بر اساس معیارهای راهنمای پریسما انجام شد. مقالات مرتبط در بازه زمانی سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ وارد این پژوهش شدند. مواردی که امکان دسترسی به متن کامل آنها وجود نداشت، مطالعاتی که مشکلات خواب را در گروه‌های سنی به غیر از سالمندان مورد بررسی قرار داده بودند، مواردی مثل نامه به سردبیر، مطالعات تکراری، لحاظ کردن سالمندان غیرایرانی و مقالاتی به زبانی غیر از زبان فارسی و انگلیسی از مطالعه خارج شدند. در مرحله اول جست‌وجو و بازیابی مقالات صورت گرفت، در مرحله بعد، پس از حذف مقالات تکراری، عناوین و چکیده مطالعات بازیابی‌شده به طور مستقل توسط دو نفر از محققین مورد بررسی قرار گرفت تا مطالعاتی که معیارهای ورود به تحقیق را دارند شناسایی و وارد مطالعه شوند. اختلاف نظر با بحث و گفت‌وگو حل و توافق نهایی حاصل شد. سپس متن کامل تمام مطالعاتی که معیار ورود به مطالعه را داشتند بازیابی شد.متن کامل مقالات منتخب پس از تأیید از نظر واجد شرایط بودن، با استفاده از چک‌لیست استراب، مخصوص مطالعات مقطعی، از نظرکیفیت مورد ارزیابی قرار گرفت و مقالاتی که از ۲۲ آیتم موجود در چک‌لیست حداقل در ۲۰ آیتم مورد تأیید قرار گرفتند وارد مطالعه شدند که ۲۴ مقاله که با اهداف پژوهش هم‌خوانی داشت، به منظور مرور عمیق‌تر انتخاب شد.
یافته‌ها: از ۲۴ مطالعه مورد بررسی، ۱۱ مورد مشکلات خواب را در قالب کمّی بیان کرده بودند که از این بین نُه مورد معتقد بودند که بیش از ۷۰ درصد سالمندانِ مورد بررسی دارای مشکل خواب هستند. نتایج در عوامل منفی مؤثر بر مشکلات خواب سالمندان ایرانی در بخش‌های فردی، محیطی و عوامل مرتبط با اکوپیشن سالمند ارائه شد. در هجده مقاله، به عوامل فردی اشاره شده بود و بیشترین مقالات به مشکلات مرتبط با سلامتی فرد پرداخته بودند. در یازده مقاله، به عوامل محیطی اشاره شده بود و بیشترین مقالات به مشکلات مرتبط با محیط فیزیکی پرداخته بودند. در سه مقاله به عواملی که تأثیر منفی در اکوپیشن خوابیدن سالمندان دارند اشاره شده بود و دو مورد تغییر جای خوابیدن و یک مورد عدم هم‌صحبتی قبل از خوابیدن را مورد توجه قرار داده بودند.
نتیجه‌گیری عوامل فردی (افزایش سن، مؤنث بودن، وجود بیماری)، عوامل محیطی (نداشتن ارتباط با اقوام و دوستان، محیط فیزیکی نامناسب و تغییرمحل سکونت)، عوامل اکوپیشن خواب (تغییر مکان خوابیدن سالمندان، بستری شدن در بیمارستان و عدم هم‌صحبتی با دیگران قبل از خواب) عوامل منفی تأثیرگذار در خواب سالمندان ایرانی است.
