نیلوفر محمودی، یداله ابوالفتحی ممتاز، مهشید فروغان، نسیبه زنجری، سید حسین محقق کمال،
دوره ۲۳، شماره ۱ - ( بهار ۱۴۰۱ )
چکیده
هدف: مطالعات نشان می‌دهد یکی از مسائل مهم سالمندی، انزوای اجتماعی است که تأثیرات نامطلوبی بر سلامت و کیفیت زندگی سالمندان می‌گذارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین شیوع و عوامل مرتبط با انزوای اجتماعی بین سالمندان شهر تهران در سال ۱۳۹۸ انجام شد.
روش بررسی: مطالعه حاضر به‌صورت تحلیل ثانویه با استفاده از داده‌های یک مطالعه مقطعی که جامعه آماری آن سالمندان شهر تهران بودند، انجام شد. برای سنجش انزوای اجتماعی از مقیاس شبکه اجتماعی لوبن که بین سالمندان ایرانی روایی و پایایی آن تأیید شده است، استفاده شد. اطلاعات نمونه‌ها از نظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (سن، جنس، وضعیت تأهل، ترتیبات زندگی و تعداد فرزندان)، اقتصادی اجتماعی (سطح تحصیلات، وضعیت اشتغال و میزان درآمد) و وضعیت سلامت سالمندان (بیماری‌ها و استفاده از وسایل کمکی) بررسی شد. داده‌ها با استفاده ازنسخه ۲۳ نرم‌افزار SPSS در سطح دو‌متغیره و چند‌متغیره تجزیه و تحلیل شدند و سطح معناداری کمتر مساوی ۰۵/۰ برای تحلیل داده‌ها در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: مطالعه حاضر بر روی ۱۲۸۰ سالمند ۶۰ ساله و بالاتر با توزیع جنسی تقریباً مساوی انجام شد. میانگین سنی پاسخ‌دهند‌گان ۷۰/۹۷ سال (۰۷/SD=۸) بود و حدود ۴۰ درصد افراد بازنشسته بودند و ۱۲/۴ درصد به تنهایی زندگی می‌کردند. همچنین شیوع انزوای اجتماعی ۳۰/۸ درصد محاسبه شد. نتایج حاصل از تحلیل‌های دو‌متغیره با استفاده از آزمون کای اسکوئر نشان داد متغیرهای ترتیبات زندگی (X۲=۴۶/۹۳, P<۰/۰۰۱)، وضعیت تأهل (X۲=۲۶/۹۱, P<۰/۰۰۱) ، درآمد خانوار (X۲=۶۷/۴۴, p<۰/۰۰۱)، سطح تحصیلات (x۲=۲۰/۲۶, p<۰/۰۵)، وضعیت اشتغال (x۲=۲۹/۲۱, p<۰/۰۰۱)، مشکلات اسکلتی‌عضلانی (x۲=۱۵/۴۷, p<۰/۰۰۱)، مشکلات تنفسی (x۲=۱۰/۴۳, p<۰/۰۵)، مشکلات بینایی (x۲=۴/۴, p<۰/۰۵)، چربی خون بالا (x۲=۱۳/۵۳, p<۰/۰۰۱) و استفاده از عینک (x۲=۳/۹۲, p<۰/۰۵) رابطه معناداری با انزوای اجتماعی داشتند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون لجستیک نشان داد که مدل به‌طور معناداری (x۲(۲۶)=۱۸۸/۳۵, p<۰/۰۰۱) انزوای اجتماعی را پیش‌بینی می‌کند. جنس (مرد) (or=۱/۷۸, p<۰/۰۵) زندگی با همسر (or=۰/۴, p<۰/۰۵) بیماری‌های قلبی (OR=۱/۴۲, P<۰/۰۵)، دیابت OR=۱/۴۱, p<۰/۰۵)، درآمد خانوار (OR=۵/۸۲, p<۰/۰۰۱) غیر‌شاغل بودن (OR=۲/۱۳, P<۰۰۰۱)، چربی خون بالا (OR=۰/۵۸, p<۰/۰۰۱) و زندگی در مناطق برخوردار (مناطق توسعه‌یافته) or=۲/۰۲, p<۰/۰۰۱) با انزوای اجتماعی رابطه معناداری دارند.
نتیجه‌گیری: با توجه به وجود ارتباط قوی که انزوای اجتماعی با بعضی ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی، برخی بیماری‌های مزمن و تعدادی از ویژگی‌های جمعیت‌شناختی دارد، سیاست‌گذاران و متخصصین حوزه بهداشتی و سلامت می‌توانند برنامه‌های غربالگری و پیشگیری‌کننده مربوط به سلامت روانی و اجتماعی سالمندان تهرانی را در جهت تعدیل و کنترل این عوامل تدوین کنند.
