هدف: پیشرفت در علم پزشکی و موفقیت در افزایش میزان بقای شیرخواران آسیب پذیر مسئله تکامل آتی این کودکان را مطرح کرده است. خطراتی که سلامت کودک را تهدید می کند گاهی از دوران جنینی شروع میشود. این مطالعه با هدف همبستگی حاملگی پر خطر با تأخیر تکاملی کودکان ۶۰-۴ ماهه مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان سال ۱۳۸۸ انجام گرفت.

روش بررسی: این مطالعه به شیوه توصیفی بر روی ۴۰۱ مادر و کودک ۶۰-۴ ماهه آنها مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان سال ۱۳۸۸ به روش نمونه گیری چند مرحله ای انجام شد. ابزار گردآوری داده ها شامل فرم اطلاعاتی، چک لیست جمع آوری کننده اطلاعات و آزمون تکاملی "پرسشنامه های سنین و مراحل" بود و اندازه گیری های تن سنجی کودک توسط پژوهشگر با متر و ترازو گرفته شد. سپس داده ها با نرم افزار spss ۱۸ و آزمونهای آماری مجذور کای، T مستقل، من ویتنی و رگرسیون لجستیک مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد میانگین سنی کودکان در گروه حاملگی کم خطر ۱۶±۲۲ ماه و در گروه حاملگی پرخطر ۱۴,۸±۱۸.۹ ماه و بیشترین فراوانی جنسیت دختر می باشند. میانگین سنی مادران در حاملگی کم خطر ۳.۱±۲۶.۳۱ سال و در حاملگی پرخطر ۴.۷±۲۷.۵۶ سال و بیشترین فراوانی مادران با تحصیلات دبیرستان و شغل خانه دار می باشد. شیوع حاملگی پرخطر در جامعه مورد نظر %۹۲ و شیوع تأخیر تکاملی کودکان %۱۸.۷ می باشد. چندقلویی، وزن کم بدو تولد، سقط تکراری، دیابت و اختلالات طبی دوران بارداری همبستگی معناداری با تأخیر تکاملی کودکان داشتند(P<۰/۰۴) و در مدل لجستیک متغیرهای جنسیت پسر، وزن کم بدو تولد، ازدواج فامیلی و اختلالات طبی بارداری همبستگی معناداری با تأخیر تکاملی کودکان نشان دادند(P<۰/۰۵). همچنین شاخص توده بدنی مادر و وضعیت اقتصادی و اجتماعی مقدار احتمال نزدیک به سطح معناداری داشته اند (P=۰/۰۵)و سایر متغیرهای حاملگی پرخطر همبستگی نداشتند (P>۰/۰۵). حاملگی پرخطر همبستگی معناداری با تأخیر تکاملی کودکان و حیطه های آن نشان نداد (p=۰/۰۶).

نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که احتمال بروز تأخیر تکاملی کودکان به دلیل حاملگی پرخطر کم می باشد، لیکن برخی متغیرهای حاملگی پرخطر همبستگی معناداری با تأخیر تکاملی کودکان داشتند. لزوم تحقیقات بیشتر با توجه به عوامل بیولوژیک، مادری و محیطی توصیه می گردد.

هدف بعد از عفونت‌ها و تروما، بروز اختلالات تکاملی و رفتاری، شایع‌ترین مشکل در طب کودکان است. این موضوع می‌تواند تحت تأثیر عوامل متعددی قرار بگیرد. طیف وسیعی از علل در بروز مشکلات تکاملی و رفتاری نقش دارند. مشکلات تکاملی تأثیر زیادی بر سلامت کودکان و جامعه در مقیاس وسیع‌تر می‌گذارد. به علت ضرورت پیگیری‌های بیشتر و متفاوت در کودکان با اختلالات تکاملی در سال‌های اولیه عمر، تعیین عوامل مؤثر در بروز اختلالات تکاملی در هر جامعه‌ای اهمیت دارد. با توجه به اهمیت موضوع، این مطالعه با هدف بررسی ارتباط جنسیت با وضعیت تکاملی کودکان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی‌درمانی قزوین انجام گرفت.
روش بررسی این پژوهش با طراحی توصیفی، روی ۲۵۰ کودک ۱۲ ماهه مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی قزوین در سال ۱۳۹۰ انجام شد. نمونه‌گیری به صورت چندمرحله‌ای انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها شامل فرم اطلاعاتی و پرسش‌نامه‌های سنین و مراحل، برای سنجش وضعیت تکاملی بود. پس از آنکه رضایت والدین کسب شد، وضعیت تکاملی کودکان در پنج حیطه، یعنی حیطه برقراری ارتباط، حرکات درشت، حرکات ظریف ، حل مسئله و شخصی‌اجتماعی اندازه‌گیری شد. پرسش‌نامه سنین و مراحل، شامل ۱۹ پرسش‌نامه در سنین ۴ تا ۶۰ ماهگی با هدف جدا کردن کودکان نیازمند بررسی‌های بیشتر تکاملی از کودکان سالم است. تکمیل پرسش‌نامه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و امتیازدهی آن حدود یک دقیقه وقت می‌گیرد. اعتبار و پایایی این پرسش‌نامه در مطالعات قبلی گزارش شده است. داده‌ها با استفاده از نسخه ۱۸ نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شد. در این مطالعه، تجزیه‌وتحلیل آماری با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. مدل رگرسیون لجستیک نیز برای تعیین ارتباط بین جنسیت و وضعیت تکاملی استفاده شد. سطح معناداری آماری کمتر از ۰۵/۰ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها میزان شیوع تأخیر تکاملی در کودکان، ۲۲/۴ درصد (فاصله اطمینان ۹۵ درصد: ۱۷ تا ۲۸) بود. بیشترین میزان در حیطه برقراری ارتباط ۸ درصد (فاصله اطمینان ۹۵درصد: ۵ تا ۱۱) و کمترین میزان در حیطه توان حل مسئله ۲ درصد (فاصله اطمینان ۹۵درصد: ۰ تا ۴) به دست آمد. ۳۹ نفر در گروه تأخیر تکاملی (۶/۶۹ درصد ) و ۱۰۲ نفر در گروه تکامل طبیعی (۶/۵۲ درصد )پسر بودند. برای بررسی تفاوت وضعیت تکاملی بین گروه‌ها از آزمون خی‌دو استفاده شد که تفاوت معناداری را بین دو گروه نشان داد؛ به‌گونه‌ای که اختلال تکاملی در پسران به طور معناداری بیشتر نشان داده شد (P=۰/۰۲). با وارد کردن متغیر مطالعه‌شده در مدل رگرسیون لجستیک، متغیر جنسیت پسر (P=۰/۰۵۵ و ۰/۵۲=OR) ارتباط معناداری با وضعیت تکاملی کودکان داشت. احتمال بروز اختلال تکاملی در کودکان مشکوک به این نوع اختلال در مقایسه با کودکان با تکامل طبیعی، در پسران ۰/۵۲ برابر بیشتر از دختران بود. بقیه متغیرها (سن و تحصیلات و شغل مادر و پدر، سابقه قبلی سقط، نوع زایمان، رتبه تولد، فاصله‌گذاری بین تولدها، اندازه دور سر کودک در بدو تولد و ۱۲ ماهگی و وزن کودک در ۱۲ ماهگی) با وضعیت تکاملی ارتباطی نشان ندادند.
نتیجه‌گیری علت اصلی ناتوانایی‌های تکاملی، ناشناخته است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل تأخیر تکاملی، جنسیت باشد. جنس مذکر عاملی است که در این مطالعه با تأخیر تکاملی رابطه داشت. با توجه به شیوع تأخیر تکاملی و تأثیر آن بر جامعه، ضروری است که متخصصان سلامت، همراه با خانواده و جامعه بر تکامل کودکان نظارت کنند. شناسایی کودکان در معرض خطر در اسرع وقت برای تشخیص و مداخله زودتر و کاهش مشکلات در آینده مهم است.