دکتر ناهید رحمانی، دکتر مهرناز کجباف والا، دکتر امیرحسین تکیان، دکتر مرضیه شیرازی خواه، دکتر هادی حمیدی، دکتر سید جعفر احسان زاده،
دوره ۲۵، شماره ۱ - ( بهار ۱۴۰۳ )
چکیده
هدف براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، اغلب نظام‌های بهداشتی و درمانی در پاسخ به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی عمومی و تخصصی به افراد، موفق نبوده‌اند و مهم‌ترین راهکار را تقویت سیاست‌ها و برنامه‌های موجود در راستای پوشش همگانی خدمات توانبخشی و یکپارچه‌سازی آن در نظام سلامت عنوان کرده‌اند. هدف از این مطالعه، مرور اهداف و سیاست‌های حوزه توانبخشی در کشورهای با درآمد متوسط و بالا و مقایسه آن‌ها با ایران بود.
روش بررسی مطالعه حاضر یک مرور روایتی با جست‌جوی سیستماتیک بود که در قالب ۲ بخش مرور اسناد علمی و برگزاری بحث گروهی متمرکز انجام شد. جامعه آماری، مقالات و اسناد موجود در پایگاه‌های اسکوپوس، پاب‌مد، گوگل‌اسکالر، گوگل، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران (ایرانداک)، کتب و سایت‌های مرتبط بود. در بخش بحث گروهی متمرکز، افراد صاحب نظر و پیشکسوتان سیاست‌گذاری توانبخشی به‌همراه تیم تحقیق به بحث گروهی راجع به نتایج جست‌وجوها در این زمینه پرداختند.
یافته‌ها به‌دلیل عدم هماهنگی خدمات، دسترسی نامناسب، توزیع برنامه‌ریزی‌نشده، نامشخص بودن سطح ارائه خدمات، بی‌توجهی به سطوح ارتقا و پیشگیری سلامت، نبود سیستم ارجاع مشخص، نبود سیستم بیمه مشخص و منابع مالی ضعیف، نیاز به برنامه ملی با رویکرد یکپارچه‌سازی خدمات به‌شدت احساس می‌شود. بررسی برنامه‌ها و اسناد توانبخشی در سایر کشورها به طراحی چارچوب مفهومی مدل خدمات توانبخشی منجر شد که بر سه اصل استوار است: ۱) رفع موانع و توسعه دسترسی به خدمات و برنامه‌های سلامت، ۲) تقویت و توسعه توانبخشی، فناوری موردنیاز، حمایت مبتنی بر جامعه و خدمات توانبخشی، ۳) تقویت جمع‌آوری داده‌های بین‌المللی قابل‌مقایسه درمورد معلولیت و حمایت از تحقیقات درمورد معلولیت و خدمات توانبخشی مرتبط.
نتیجه‌گیری برنامه ملی توانبخشی با رویکرد یکپارچه‌سازی خدمات، بستر مناسبی را برای دسترسی عادلانه به خدمات توانبخشی برای همه افراد دارای معلولیت فراهم می‌کند و در این برنامه، نظام سلامت مهم‌ترین مرجع برای رفع این نیازهاست. بنابراین پیشنهاد می‌شود این برنامه سه هدف اصلی را دنبال کند: ۱) ارتقای عادلانه سلامت دریافت‌کنندگان خدمات توانبخشی، ۲) بهبود پاسخگویی به نیازهای دریافت‌کنندگان خدمات توانبخشی، ۳) کاهش خطرات مالی و اجتماعی آن‌ها.
