مقدمه
بار کار ذهنی یکی از مفاهیم ارگونومی شناختی است [‌1]. اگرچه تعریف واحد جهانی از بار کار ذهنی وجود ندارد، اما به مجموعه عوامل مؤثر بر پردازش ذهنی اطلاعات، تصمیم‌گیری و واکنش فرد در محیط کار، در‌رابطه‌با وظیفه مشخص، بار کار ذهنی می‌گویند [‌2]. بارکاری بیش‌از‌حد، یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در فرسودگی شغلی دندانپزشکان است [‌3 ,4]. همچنین ارزیابی این شاخص جهت پیشگیری و کنترل خطاهای انسانی در بخش‌های درمانی اهمیت بسزایی دارد [‌5, 6]. تا به امروز تلاش‌های اندکی برای طراحی فناوری‌های جراحی [‌7] با در نظر گرفتن حجم کاری دندانپزشک و دستیار دندانپزشک صورت گرفته است. فعالیت در سیستم‌های بهداشتی‌درمانی به‌عنوان یک شغل پرخطر برای ایجاد ناهنجاری‌های اسکلتی‌عضلانی طبقه‌بندی شده است [‌8]. مطالعات صورت‌گرفته نشان داده است که اختلالات اسکلتی‌عضلانی ناشی از کار می‌تواند نتیجه تعاملات پیچیده بین ویژگی‌های فیزیکی، روانی، اجتماعی، بیولوژیکی و فردی باشد. با‌این‌حال، شواهد مربوط به داشتن ارتباط خاص هنوز به اثبات قطعی نرسیده است [‌9]. اختلالات اسکلتی‌عضلانی مرتبط با کار یکی از جدی‌ترین مشکلات بهداشتی‌درمانی است که جمعیت شاغل باید با آن دست‌و‌پنجه نرم ‌کنند، به‌خصوص شامل رنج فردی و همچنین اثرات و تبعات منفی اقتصادی قابل‌توجهی است [‌10, 11]. در حیطه موضوعات مهندسی فاکتورهای انسانی و ارگونومی، اکثر مطالعات انجام‌گرفته بر روی نیازهای فیزیکی و کاری‌ای که دندانپزشکان باید انجام دهند و رابطه یا تعامل بین این خواسته‌ها و اختلالات اسکلتی‌عضلانی متمرکز شده ‌است [‌12]. امروزه بررسی اختلالات اسکلتی‌عضلانی بسیار پیچیده‌تر از قبل شده است، چرا‌که خطرات این اختلالات متأثر از ترکیب مجموعه متنوعی از مخاطرات روانی‌اجتماعی، علاوه بر ریسک‌فاکتورهای شناخته‌شده‌ مرتبط با کار هستند [‌13].
امروزه سیستم‌های پیچیده و مدرن نیازمند فعالیت‌هایی با بار کار ذهنی بالا هستند [‌14]. بار کار ذهنی زمانی قابل‌شناسایی است که وظایف مستلزم هوشیاری و تمرکز بر روی یک فعالیت یا گروهی از فعالیت‌ها در یک دوره زمانی باشد [‌15]. حجم کاری در هر فعالیتی، شامل بار کار فیزیکی و بار کار ذهنی است. بنابراین ظرفیت انسان برای تعامل با سیستم‌های پیچیده، توأم با در نظر گرفتن تجهیزات، آموزش، سازمان، محدودیت‌های محیطی و غیره نقش بسزایی در عملکرد صحیح کارکنان ایفا می‌کند [‌16]. هر وظیفه یا شغل بر‌حسب دستورالعمل‌ها و استنباط‌ها، سطح دقت پاسخ و جنبه‌های سازمانی، به‌ویژه آن‌هایی که به سازماندهی زمان کار اشاره دارند، نیاز به سطح خاصی از توجه و تمرکز دارد [‌17]. در این زمینه، بار کاری ذهنی به‌عنوان مقدار تلاش ذهنی‌ای که باید برای دستیابی به یک نتیجه مشخص توسعه یابد، تعریف می‌شود و با نیازهای پردازش اطلاعات و تصمیم‌گیری برای اجرای کار مرتبط است. در مقابل، حجم کار فیزیکی به‌عنوان مجموعه‌ای از الزامات فیزیکی توسط فرد برای انجام وظایف تعریف می‌شود. بسیاری از محققان بیان می‌کنند که نوع کار و سن فرد تأثیر قابل‌توجهی بر ظرفیت فیزیکی کارکنان دارد [‌18]. شرایط کاری کنونی به سطوح بالای بار کارذهنی، خستگی ذهنی و استرس منجر می‌شود و سبب کاهش تمرکز و عملکرد کارکنان است. در‌عین‌حال، اثر دیگر تعداد خطاها، فراموشی، سردرگمی و افزایش احتمال حوادث در حین انجام وظایف است [‌19]. به‌منظور اطمینان از ایمنی بیماران و کیفیت ارائه خدمات، توجه به عواملی که ممکن است بر بار کار ذهنی و بار کار فیزیکی دندانپزشکان تأثیر بگذارد مهم است [‌20]. 
دندانپزشکی یک حرفه با شیوع بالایی از ناهنجاری‌های اسکلتی‌عضلانی مرتبط با کار در بین پزشکان است که علائم آن اغلب در اوایل دوران شغلی شروع می‌شود [‌12، 21]. مطالعات گسترده‌ای در‌رابطه‌با سختی کار دندانپزشکان و شیوع ناهنجاری‌های اسکلتی‌عضلانی در ایران انجام گرفته است. نتایج نشان‌دهنده بروز بالای این ناهنجاری‌ها در بین دندانپزشکان ایرانی است [‌22, 23]. در مطالعه عیوض‌لو و همکاران ناراحتی اسکلتی‌عضلانی در دندانپزشکان از سایر کارکنان اداری بیشتر بود و اکثر شکایات در ناحیه گردن گزارش شده است [‌24]. در مطالعه دزفولی و همکاران که در بین دندانپزشکان شهر ساری انجام شد به بهبود شرایط محیط کار در کاهش ناهنجاری‌های اسکلتی‌عضلانی تأکید شد [‌25]. با دشوارتر شدن شرایط کاری و گذراندن ساعات زیاد کاری در بیمارستان از بهره‌وری و عملکرد دندانپزشکان کاسته می‌شود. بنابراین لازم است مطالعات اپیدمیولوژیک قابل‌اعتماد و جامعی در این زمینه انجام شود تا علل این مشکل با آگاهی بیشتر مشخص و راهکارهای مناسب اتخاذ شود. بنابراین هدف مطالعه حاضر، بررسی بار کار ذهنی و رابطه آن با بروز ناهنجاری‌های اسکلتی‌عضلانی دندانپزشکان است.

روش‌ها 
یک مطالعه توصیفی‌مقطعی، در بیمارستان دندانپزشکی شهید شکری در تهران در سال 1401 انجام شد. روش نمونه‌گیری به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 42 نفر محاسبه شد. معیارهای ورود به مطالعه: داشتن حداقل یک سال سابقه کاری در بیمارستان دندان پزشکی، اختصاص دادن زمان داوطلبانه برای تکمیل پرسش‌نامه موردنیاز، تمایل فردی به شرکت در مطالعه و داشتن تخصص در حیطه دندانپزشکی. معیارهای خروج از مطالعه: نداشتن سابقه مشکلات اسکلتی‌عضلانی در نواحی گوناگون بدن، نداشتن سابقه مشکلات روحی‌روانی و نداشتن مشکلات در سیستم تنفسی و بیمارهای قلبی‌عروقی. جمع‌آوری داده‌های مربوط به این روش‌ها به‌وسیله مشاهده مستقیم و عکس‌برداری از زوایای مختلف جهت واکاوی تکراری‌ترین وضعیت قرارگیری بدن (پوسچر) انجام گرفت. به‌‌منظور جمع‌آوری اطلاعات جمعیت‌شناختی مشارکت‌کنندگان پرسش‌نامه‌ای شامل سن، جنسیت، وزن، قد، شاخص توده بدنی، سابقه کاری، میزان تحصیلات و وضعیت تأهل طراحی شد. این مطالعه در 2 مرحله انجام شد: 1. پرسش‌نامه خوداظهاری نوردیک،2. ابزار شاخص بار کار ذهنی ناسا.  
پرسش‌نامه نوردیک توسط انجمن بهداشت حرفه‌ای کشورهای اسکاندیناوی در سال 1310 ارائه شد که برای تعیین نرخ شیوع اختلالات اسکلتی‌عضلانی در 3 بخش مختلف الف، ب و ج استفاده شد [‌26]. این پرسش‌نامه بدن انسان را به 9 ناحیه آناتومیکی (گردن، شانه، آرنج، دست / مچ دست، فوقانی پشت، کمر، ران / باسن، زانو، پا / مچ پا) تقسیم کرده است. این نواحی آناتومیکی بر‌حسب 2 معیار انتخاب شده‌اند: الف) اندام‌هایی که علائم در آن‌ها متمرکز می‌شوند؛ ب) اندام‌هایی که هم توسط فرد پاسخ‌دهنده و هم توسط فرد محقق از یکدیگر قابل‌تشخیص هستند. پرسش قسمت الف: در 12 ماه گذشته در کدام‌یک از نواحی مشخص‌شده درد، ناراحتی، سوزش و یا بی‌حسی داشته‌اید؟ پرسش قسمت ب: در 7 روز گذشته در کدام‌یک از نواحی مشخص‌شده درد، ناراحتی، سوزش و یا بی‌حسی داشته‌اید؟ پرسش قسمت ج: در 12 ماه گذشته در کدام‌یک از نواحی مشخص‌شده به علت درد یا ناراحتی مجبور به استراحت یا کاهش فعالیت کاری، ترک محل کار یا عدم توانایی در انجام فعالیت در محل کار یا منزل شده اید؟ پایایی و روایی این پرسش‌نامه در نسخه‌های مختلف، ازجمله نسخه فارسی تأیید شده است [‌27]. پرسش‌نامه نوردیک برای پاسخ به این سؤال کلی طراحی شده است که آیا مشکلات اسکلتی‌عضلانی برای جمعیت خاصی به وجود می‌آید و اگر چنین است، این اختلالات بیشتر در کدام‌یک از اندام‌های بدن متمرکز می‌شوند؟
شاخص بار کار ذهنی، ابزاری است پر‌کاربرد و فرایندی چند‌وجهی و در‌دسترس با درجه‌های ارزیابی مختلف که برای ارزیابی جنبه‌های ادراکی بار کار ذهنی در نظر گرفته شده است. ابزار بار کار ذهنی به‌عنوان قوی‌ترین ابزار با استفاده از 6 مقیاس بار ذهنی، بار فیزیکی، فشار زمانی، تلاش و کوشش، موفقیت و دلسردی به روش خود‌ارزیابی، مدلی را جهت تخمین بار کار ذهنی ارائه می‌دهد. این پرسش‌نامه اولین‌بار به‌وسیله هارت و استیولند در سال 1988 در سازمان ملی هوا فضای آمریکا (مرکز تحقیقات AMES ناسا) جهت ارزیابی بار کار ذهنی توسعه داده شد [‌16]. پایایی و روایی این پرسش‌نامه در ایران توسط محمدی و همکاران تأیید شده است و ضریب آلفای کرونباخ آن 0/847 محاسبه شد [‌28]. فرایند ‌ارزیابی‌ بار کار ذهنی با ‌استفاده ‌از‌ مدل ‌شاخص بار کار ذهنی شامل 3 مرحله است که ‌به ‌این‌ ترتیب‌ انجام‌ خواهد‌ شد: ‌مرحله‌ اول تعیین ‌وزن‌ بار‌ هر‌یک ‌از ‌مقیاس‌های ‌شش‌گانه‌ (Weight‌) که‌ هدف ‌از ‌آن ‌مشخص کردن اولویت ‌مقیاس‌های ‌شش‌گانه‌ TLX است. ‌در ‌این‌ مرحله‌ کلیه ‌مقیاس‌ها‌ به‌صورت ‌جفتی‌ و ‌در ‌15 حالت ‌مختلف‌ توسط ‌کارکنان ‌مورد ‌خود ارزیابی ‌و‌ انتخاب ‌قرار ‌می‌گیرند ‌و ‌سپس ‌هر‌یک‌ از‌ ابعاد ‌بار‌کاری‌ بین‌ صفر ‌تا‌ 1 تعیین‌ می‌شود. ‌مرحله‌ دوم ‌تعیین ‌درجه ‌بار‌ (میزان)‌ هر‌‌یک ‌از ‌مقیاس‌های شش‌گانه ‌(Rating) است ‌که‌ هدف ‌از ‌این ‌مرحله ‌تعیین ‌مقدار ‌تأثیر ‌هر‌‌یک ‌از ‌عوامل‌ شش‌گانه ‌در ‌ایجاد ‌بار کار ‌ذهنی ‌است. میانگین‌های وزنی با ضرب امتیاز خام هر مقیاس در تعداد دفعاتی که عامل بار کاری مرتبط در کار انتخاب زوجی انتخاب شده است، محاسبه می‌شود. سپس بر مجموع وزن‌ها (یعنی 15) تقسیم می‌شود. داده‎ها با نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 26 و به کمک آماره‌های توصیفی و آزمون آماری تی، آزمون دقیق فیشر و رگرسیون لجستیک در سطح معناداری 0/05 درصد تجزیه‌و‌تحلیل شدند.

یافته‌ها
میزان درصد شیوع کلی با حداقل گزارش یک مورد ناراحتی در هریک از نواحی نه‌گانه بدن در طی 12 ماه گذشته برای مردان و زنان به ترتیب برابر 78/34 و 99/84 درصد به دست آمد. همچنین درصد شیوع کلی اختلالات اسکلتی‌عضلانی در تمام جامعه با حداقل احساس ناراحتی یک عضو برابر با 92/93 درصد محاسبه شد. سایر جزئیات درصد شیوع اختلالات اسکلتی‌عضلانی بر‌اساس پرسش‌نامه نوردیک در نواحی نه‌گانه بدن در جدول شماره 1 گزارش شده‌ است.


همان‌طور که در تصویر شماره 1 نشان داده شده ‌است، میانگین درصد اختلالات گردن، شانه چپ، شانه راست، آرنج راست، آرنج چپ، مچ دست راست، مچ دست چپ، ناحیه فوقانی پشت، کمر، باسن و ران، زانو و مچ پا به ترتیب 30/1، 11/76، 13/74، 9/23، 6/56، 28، 25/6، 20/1، 13/8، 17/1، 26، 23/46 درصد بود.

به‌ این‌ ترتیب ملاحظه می‌شود مطابق نتایج پرسش‌نامه نوردیک اختلالات گردن بسیار بیشتر از سایر نواحی بدن است. 
رابطه بین اختلالات اندام‌های مورد‌بررسی در پرسش‌نامه نوردیک با سن و سابقه کار بررسی شد و ملاحظه شد رابطه معنی‌داری بین اختلالات بخش‌های مختلف و عوامل تأثیرگذار برقرار است. پرسش‌نامه‌ها بر‌اساس 2 گروه سنی کمتر مساوی 35 سال و بیشتر از 35 سال بررسی شدند. بیشترین اختلالات اسکلتی‌عضلانی برای گروه سنی بیشتر از 35 سال بود که 34/37 درصد افراد دارای اختلالات اسکلتی‌عضلانی در قسمت‌های مختلف بدن خود بودند. از بین افراد گروه سنی کمتر مساوی 35 سال، 28/9 درصد افراد به‌طور‌کلی دارای اختلالات اسکلتی‌عضلانی بودند. همچنین برای سابقه کار پرسش‌نامه‌ها براساس دو گروه، با سابقه کمتر از 10 سال و بیشتر از 10 سال بررسی شدند. بیشترین اختلالات اسکلتی‌عضلانی برای گروه با سابقه کار بیشتر از 10 سال بود که 37/43 درصد افراد دارای اختلالات اسکلتی‌عضلانی در قسمت‌های مختلف بدن خود بودند. از بین افراد گروه با سابقه کار کمتر از 10 سال، 31/06 درصد افراد به‌طور‌کلی دارای اختلالات اسکلتی‌عضلانی بودند.

نتایج بار کار ذهنی
طبق نتایج حاصل از ارزیابی بار کار ذهنی، در این مطالعه، مؤلفه میزان کوشش با میانگین نمره و انحراف معیار 22/16±74/95 بیشترین نمره و احساس دلسردی با میانگین و انحراف معیار 26±49/92 کمترین نمره را نسبت به سایر مؤلفه‌ها به دست آوردند. سایر نتایج در جدول شماره 2 گزارش شده است. 


بررسی بار کار ذهنی به تفکیک بخش های مختلف نشان داد که بخش استریلیزاسیون با میانگین و انحراف معیار 24/86±67/41 بار کاری ذهنی بالاتری نسبت به سایر بخش‌ها و بخش پذیرش با میانگین و انحراف معیار 26/59±‌50/72 بار کار ذهنی کمتری نسبت به سایر بخش‌ها داشت (جدول شماره 3). 


جدول شماره 4، ارتباط بین بار کار ذهنی و مؤلفه‌های آن با عوامل جمعیت‌شناختی و زمینه‌ای را نشان می‌دهد.


مؤلفه بار فیزیکی با گروه سنی، سابقه خدمات، نوع نوبت، تعداد شیفت و نوع استخدام رابطه معنی‌داری داشت (0/03=P). مؤلفه فشار زمانی با شاخص توده بدن، سابقه خدمت و نوع استخدام رابطه معنی‌داری را از‌لحاظ آماری نشان داد (0/001=P). همچنین میان مؤلفه میزان کوشش و شاخص توده بدن رابطه معنی‌دار به دست آمد (0/01=P). آزمون‌های تی مستقل و آنالیز واریانس یک‌طرفه بین بار کار ذهنی کل و متغیرهای سن، جنس، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، سابقه خدمت، وضعیت استخدامی، تعداد شیفت‌ها و نوبت کاری رابطه معنی‌داری نشان ندادند (0/345=P).

بحث
نتایج نشان داد میانگین درصد اختلالات در ناحیه گردن 30/1، شانه چپ 11/76، شانه راست 13/74، آرنج راست 9/23، آرنج چپ 6/56، مچ دست راست 28، مچ دست چپ 25/06، ناحیه فوقانی پشت 20/1، کمر 13/8، باسن و ران 17/1، زانو 26 و مچ پا 23/46 درصد است. سن و سابقه کاری با شیوع اختلالات اسکلتی‌عضلانی رابطه معنی‌داری داشت. مؤلفه سعی و تلاش با میانگین نمره و انحراف معیار 22/16±‌74/95 بیشترین نمره و احساس دلسردی با میانگین و انحراف معیار 26±49/92 کمترین نمره را نسبت به سایر مؤلفه‌ها به دست آوردند. بخش استریلیزاسیون با میانگین و انحراف معیار 24/86±‌67/41 بار کاری ذهنی بالاتری نسبت به سایر بخش‌ها و بخش پذیرش با میانگین و انحراف معیار 26/59±‌50/72 بار کار ذهنی کمتری نسبت به سایر بخش‌ها داشت. شانس ابتلا به اختلالات اسکلتی‌عضلانی در نواحی گردن، مچ دست / دست و کمر در کارکنان با سابقه کار بیشتر از 10 سال به ترتیب حدوداً 6/5 ، 5/5 و 10برابر کارکنانی است که سابقه کار کمتر از 10 سال دارند. به همین ترتیب شانس ابتلا به اختلالات اسکلتی‌عضلانی در نواحی گردن و کمر در کارکنانی که بیشتر از 10 ساعت در روز کار می کنند به ترتیب حدود 5/5 و 5/8 برابر کارکنانی است که کمتر از این ساعت به کار می‌پردازند. بر‌اساس نتایج حاصل از پرسش‌نامه نوردیک اختلالات اسکلتی‌عضلانی در میان کارکنان این بیمارستان از شیوع بسیار بالایی برخوردار بود. به‌طوری‌که اندام‌های گردن (30/1 درصد)، کمر (28 درصد) و شانه راست (26 درصد) دارای بیشترین درصد شیوع اختلالات بودند. در همین راستا بشارتی و همکاران نتایجی مشابه نتایج مطالعه حاضر به دست آوردند. نتایج مطالعه آن‌ها بیانگر شیوع بالای اختلالات اسکلتی‌عضلانی در طی 12 ماه گذشته بود که در اندام‌های گردن (60/16 درصد)، کمر (57/10 درصد) و شانه (54/03 درصد) بیشترین شیوع گزارش شده است [‌29]. در مطالعه غلامی و همکاران نیز که به بررسی اختلالات اسکلتی‌عضلانی در میان کارکنان یک دانشگاه علوم‌پزشکی پرداخته بودند، اندام‌های کمر (60/7 درصد) و گردن (50/9 درصد) از بیشترین شیوع برخوردار بودند [‌30]. همچنین در مطالعه پیرمرادی و همکاران نیز اندام‌های گردن (51/94 درصد) و کمر (41/5 درصد) [‌31] و در مطالعه مقدم و همکاران نیز گردن (56/7 درصد) و شانه (40 درصد) دارای بیشترین شیوع اختلالات اسکلتی‌عضلانی بودند [‌14]. در مطالعه کوهورت کالینز و همکاران که به بررسی اختلالات مذکور در 2 مؤسسه آموزشی پرداخته بودند، همانند یافته‌های این مطالعه به ترتیب اندام‌های گردن (58 درصد)، شانه (57 درصد) و کمر (51 درصد) در بیشترین خطر ابتلا قرار داشتند [‌32]. نتایج نشان داد شیوع علائم اختلالات اسکلتی‌عضلانی میان کارکنان این بیمارستان بالاست. 70 درصد کارکنان علائم این اختلالات را حداقل در یک ناحیه از دستگاه اسکلتی‌عضلانی گزارش کرده‌اند و اینکه اکثراً کارکنان در بازه سنی 30 تا 40 سال هستند می‌تواند بیانگر این باشد که مشکلات مربوط به دستگاه اسکلتی‌عضلانی در این شغل قابل‌توجه بوده ‌است و کارکنان در معرض خطر بالای ابتلا به این اختلالات هستند. اگرچه این شرایط می‌تواند ناشی از عدم تنظیم تجهیزات و یا استفاده از تجهیزات تنظیم‌ناپذیر باشد. ازآنجاکه طبق پژوهش حاضر بیشترین شیوع اختلالات اسکلتی‌عضلانی در قسمت گردن بوده‌ است، پیشنهاد می‌شود مثلاً در کارهای اداری از نگهدارنده‌های مانیتور با قابلیت تنظیم ارتفاع استفاده شود. همچنین آموزش کارکنان جهت عدم نگهداری گوشی بین گردن و شانه پیشنهاد می‌شود. استفاده از صندلی‌های با حمایت مناسب از کمر، با قابلیت تنظیم ارتفاع و ارتفاع تکیه‌گاه ساعد جهت کاهش ریسک‌فاکتورهای دخیل در اختلالات اسکلتی‌عضلانی مربوط به کمر وشانه ضروری است. طراحی و اصلاح ایستگاه‌های کاری بر‌اساس اصول ارگونومیک مانند چینش وسایل لازم در محل کار به‌گونه‌ای که فرد مجبور به ترک وضعیت نشسته شود، نصب نرم‌افزارهای یاد‌آوری کننده انجام حرکات کششی و نرمشی در رایانه‌های پرسنل، تنظیم برنامه‌های کاری مناسب از‌نظر میزان استراحت و کار از عواملی هستند که ریسک اختلالات اسکلتی‌عضلانی در نواحی مختلف مورد‌بررسی در این پژوهش را کاهش می‌دهند.
در مطالعه حاضر، مؤلفه میزان کوشش با میانگین نمره و انحراف معیار 22/16±74/95 بیشترین نمره و احساس دلسردی با میانگین و انحراف معیار 26±49/92 کمترین نمره را نسبت به سایر مؤلفه‌ها به دست آوردند. همچنین در مطالعه جونکر که در سال 2009 انجام شد، نتایج نشان داد وضعیت قرارگیری سر و اندام فوقانی در بین دندان پزشکان نامناسب است [‌33]. حبیبی و همکاران در سال 1393 به بررسی ارتباط بار کاری ذهنی با اختلالات اسکلتی‌عضلانی در بین پرستاران بیمارستان الزهرا با استفاده از شاخص بار کاری ناسا و پرسش‌نامه کرنل پرداختند. نتایج نشان داد بین میزان ناراحتی‌های اسکلتی‌عضلانی پرستاران به ترتیب با ابعاد بارکاری ناامیدی، بارکاری کل، نیاز زمانی، تلاش و نیاز فیزیکی رابطه معنی‌داری وجود داشت (‌0/211، 0/216، 0/277، 0/277، 0/304=‌r)، ولی بین ابعاد بارکاری عملکرد و نیاز ذهنی با شیوع ناراحتی‌های اسکلتی‌عضلانی در میان پرستاران رابطه مستقیم وجود نداشت (r=0/05, P<0/304) [‌34]. نتایج بار کار ذهنی در کل نمونه مورد‌مطالعه کاملا با پژوهش سرسنگی و همکاران که در سال 1393 بر روی پرستاران بیمارستان‌های شهرستان کاشان انجام گرفت همسو بوده و در این مطالعه میان مؤلفه های بار کاری با سن، نوع نوبت، تعداد نوبت و نوع استخدام رابطه معنی داری یافت شد (P>‌0/05) که مشابه مطالعه سرسنگی و همکاران است [5]. در این مطالعه رابطه معنی‌داری میان بار کاری و کل متغیرهای جمعیت‌شناختی و عوامل زمینه‌ای یافت نشد (P>‌0/05)، اما در مطالعه ارقامی میان سن، سابقه کار و نوبت کار رابطه معنی‌داری به دست آمد (P‌<‌0/05) [‌35]. در این مطالعه بالاترین نمره مربوط به فاکتور میزان کوشش بود که در راستای مطالعات مازور و همکاران است که می‌توان علت آن را تعداد کم نیروی کاری و حجم بالای کار دانست [‌36]. میانگین بار کاری کل بیشتر از حد متوسط به دست آمد و با مطالعه ذاکریان و همکاران که بر روی پرستاران 2 بیمارستان بزرگ تهران انجام شده است همسو می باشد [‌37]. همچنین بیشترین نمره در هر دو پژوهش مربوط به بُعد میزان کوشش بود. نمره فشار زمانی در کلیه بخش‌های مورد‌مطالعه بالا بود و این در حالی است که فوتلر و همکاران در مطالعه خود دریافتند در کارکنان درمانی زمان کافی برای ارائه خدمات کافی در اختیار نیست [‌38]. در بررسی بار کاری میان پرستاران ارومیه که توسط ملک‌پور و همکاران انجام شد نمره دلسردی در مقایسه با پژوهش حاضر خیلی بیشتر بود [‌39]. علت این تفاوت را می‌توان در جو سازمانی جست‌وجو کرد. 
همچنین لازم است بر روی سایر عوامل زیان‌آور ارگونومیکی و فیزیکی محیط کار (مانند صدا، روشنایی، تنش گرمایی و غیره) کارکنان اداری سازمان‌های دیگر بررسی به ‌عمل آید [‌40].

نتیجه‌گیری
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد وضعیت و شرایط موجود در بیمارستان دندانپزشکی شهید شکری در موقعیت مناسبی نبوده و نیازمند تغییرات و بهبود شرایط و ایستگاه‌های کاری است. افزایش آگاهی کارکنان در‌رابطه‌با عوامل خطرزای ارگونومیکی می‌تواند موجب بهبود شرایط شود. از سویی با‌توجه‌به تأثیر شگرف آموزش بر بهبود ایستگاه‌های کاری، طی یک برنامه آموزشی مناسب می‌بایست این امر مورد توجه ویژه قرار گرفته و آگاهی لازم در این زمینه به کارکنان داده شود. زیرا حتی با وجود اینکه بیش از 40 درصد کارکنان در مطاله حاضر با ارگونومی و نقش آن در سلامتشان آشنا بودند، اما به نظر می‌رسد که این امر تأثیر چندانی در حفظ سلامت اسکلتی‌عضلانی آن‌ها نداشته است. همچنین سابقه کار بالا و تعداد ساعات کار زیاد در روز از عوامل مؤثر در وقوع علائم در نواحی گردن و مچ دست / دست بودند. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده از راه‌حل‌های ارائه‌شده در این مطالعه، برای اصلاح وضعیت ارگونومیک کارکنان، جهت انجام مطالعات مداخله‌ای استفاده شود و پس از اجرای مداخلات مذکور می‌توان مطالعه‌ای با هدف تعیین اثر‌بخشی اصلاحات انجام‌شده در میان کارکنان اجرا کرد. 

محدودیت‌های مطالعه
با‌توجه‌به محدودیت‌های ذاتی مطالعات مقطعی و نحوه گردآوری داده‌ها که خود‌اظهاری بوده‌اند، در تفسیر یافته‌های مطالعه حاضر می‌بایست جانب احتیاط را رعایت کرد. در گردآوری داده‌ها به روش خود‌اظهاری مشکل به یاد آوردن علائم اختلالات اسکلتی‌عضلانی وجود دارد. کارکنان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر همگی جزو نیروی کار فعال و مشغول به کار بوده‌اند و بنابراین آن دسته از کارکنانی که به دلیل ناراحتی‌های اسکلتی‌عضلانی کار خود را به‌صورت موقت یا دائم ترک کرده‌اند وارد مطالعه نشده‌اند. بنابراین، امکان رخداد اثر کارکنان سالم وجود دارد. در‌نتیجه این امکان وجود دارد که نتایج پژوهش حاضر شیوع علائم اختلالات اسکلتی‌عضلانی را کمتر از آنچه که واقعاً وجود دارد برآورده کرده ‌باشد. عدم تمایل تعدادی از کارکنان در شرکت در مطالعه، عدم همکاری تعدادی از شرکت‌کنندگان در پاسخ‌گویی به برخی از سؤالات و همچنین احتمال وضعیت بدنی غیر‌روتین حین ارزیابی وضعیت بدنی توسط پژوهشگر از دیگر محدودیت‌های به شمار می‌رود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کد اخلاق به شماره IR.BMSU.BAQ.REC.1401.005 از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی بقیه‌الله (عج) دریافت شده است.

حامی مالی
این مطالعه از طرح تحقیقاتی مهران ملکی روشتی در گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) استخراج شده است (شماره مصوبه:(IR.BMSU.BAQ.REC.1401.0059

مشارکت نویسندگان
نگارش دست نوشته: مهران ملکی روشتی؛ تحلیل آماری نوشته: مهدی راعی، نظارت: فیروز ولی‌پور و مهدی راعی.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان مراتب قدردانی خود را از همه کارکنان بیمارستان دندانپزشکی شهید شکری اعلام می دارند.
 

References
1.Salehi Sahlabadi A, Asgari Gandomani E, Abbasi Balochkhaneh F, Mousavi Kordmiri SH. [The effect of mental workload on job performance with the mediating role of job stress (Persian)]. Journal of Occupational Hygiene Engineering. 2022; 9(1):19-28. [DOI:10.61186/johe.9.1.19]
2.Fallahi M, Motamedzade M, Sharifi Z, Heidari Moghaddam R, Soltanian A. [The impact of mental workload levels on physiological and subjective responses (Persian)]. Journal of Ergonomics. 2016; 4(3):11-8. [DOI:10.21859/joe-04032]
3.Kaveh M, Sheikhlar Z, Akbari H, Saberi H, Motalebi-Kashani M. [Correlation between job mental load and sleep quality with occupational burnout in non-clinical faculty members of Kashan University of Medical Sciences (Persian)]. Feyz. 2020; 24(1):109-21. [Link]
4.Lund S, Yan M, D'Angelo J, Wang T, Hallbeck MS, Heller S, Zielinski M. NASA-TLX assessment of workload in resident physicians and faculty surgeons covering trauma, surgical intensive care unit, and emergency general surgery services. American Journal of Surgery. 2021; 222(6):1158-62. [DOI:10.1016/j.amjsurg.2021.10.020] [PMID]
5.Sarsangi V, Saberi HR, Hannani M, Honarjoo F, Salim Abadi M, Goroohi M, et al. [Mental workload and its affected factors among nurses in Kashan province during 2014 (Persian)]. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2015; 14(1):25-36. [Link]
6.Young G, Zavelina L, Hooper V. Assessment of workload using NASA Task Load Index in perianesthesia nursing. Journal of Perianesthesia Nursing. 2008; 23(2):102-10. [DOI:10.1016/j.jopan.2008.01.008] [PMID]
7.Walters C, Webb PJ. Maximizing efficiency and reducing robotic surgery costs using the NASA task load index. AORN Journal. 2017; 106(4):283-294. [DOI:10.1016/j.aorn.2017.08.004] [PMID]
8.Kakaraparthi VN, Vishwanathan K, Gadhavi B, Reddy RS, Tedla JS, Samuel PS, et al. Application of the rapid upper limb assessment tool to assess the level of ergonomic risk among health care professionals: A systematic review. Work. 2022; 71(3):551-64. [DOI:10.3233/WOR-210239] [PMID]
9.Von Janczewski N, Kraus J, Engeln A, Baumann M. A subjective one-item measure based on nasa-tlx to assess cognitive workload in driver-vehicle interaction. Transportation Research Part F: Traffic Psychology And Behaviour. 2022; 86:210-25. [DOI:10.1016/j.trf.2022.02.012]
10.Buckle P. Ergonomics and musculoskeletal disorders: Overview. Occupational Medicine. 2005; 55(3):164-7. [DOI:10.1093/occmed/kqi081] [PMID]
11.da Costa BR, Vieira ER. Risk factors for work-related musculoskeletal disorders: A systematic review of recent longitudinal studies. American Journal of Industrial Medicine. 2010; 53(3):285-323. [DOI:10.1002/ajim.20750] [PMID]
12.ZakerJafari HR, YektaKooshali MH. Work-related musculoskeletal disorders in Iranian dentists: A systematic review and meta-analysis. Safety and Health at Work. 2018; 9(1):1-9. [DOI:10.1016/j.shaw.2017.06.006] [PMID] [PMCID]
13.Valachi B, Valachi K. Preventing musculoskeletal disorders in clinical dentistry: strategies to address the mechanisms leading to musculoskeletal disorders. Journal of the American Dental Association. 2003; 134(12):1604-12. [DOI:10.14219/jada.archive.2003.0106] [PMID]
14.Heidarimoghadam R, Mortezapour A, Najafighobadi K, Saeednia H, Mosaferchi S. [Studying the relationship between surgeons’ mental workload and their productivity: Validating the “surgeon-tlx” tool in Iranian surgeons (Persian)]. Journal of Ergonomics. 2022; 10(3):172-80. [Link]
15.Braarud Pø. Investigating the validity of subjective workload rating (Nasa Tlx) and subjective situation awareness rating (Sart) for cognitively complex human-machine work. International Journal of Industrial Ergonomics. 2021; 86:103233. [DOI:10.1016/j.ergon.2021.103233]
16.Hart SG, Staveland LE. Development of Nasa-Tlx (task load index): Results of empirical and theoretical research. Advances in Psychology. 1988; 52:139-83. [DOI:10.1016/S0166-4115(08)62386-9]
17.Nino V, Claudio D, Monfort SM. Evaluating the effect of perceived mental workload on work body postures. International Journal of Industrial Ergonomics. 2023; 93:103399. [DOI:10.1016/j.ergon.2022.103399]
18.Didomenico A, Nussbaum MA. Effects of different physical workload parameters on mental workload and performance. International Journal of Industrial Ergonomics. 2011; 41(3):255-60. [DOI:10.1016/j.ergon.2011.01.008]
19.Mahmoudifar Y, Seyedamini B. Investigation on the relationship between mental workload and musculoskeletal disorders among nursing staff. International Archives of Health Sciences. 2018; 5(1):16-20. [Link]
20.Grytten J, Skau I. Improvements in dental health and dentists' workload in Norway, 1992 to 2015. International Dental Journal. 2022; 72(3):399-406. [DOI:10.1016/j.identj.2021.07.004] [PMID] [PMCID]
21.Mulimani P, Hoe VC, Hayes MJ, Idiculla JJ, Abas AB, Karanth L. Ergonomic interventions for preventing musculoskeletal disorders in dental care practitioners. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018; 10(10):CD011261. [DOI:10.1002/14651858.CD011261.pub2] [PMID] [PMCID]
22.Shams-Hosseini NS, Vahdati T, Mohammadzadeh Z, Yeganeh A, Davoodi S. Prevalence of musculoskeletal disorders among dentists in Iran: A systematic review. Materia Socio-Medicad. 2017; 29(4):257-62. [DOI:10.5455/msm.2017.29.257-262] [PMID] [PMCID]
23.Hosseini A, Choobineh A, Razeghi M, Pakshir HR, Ghaem H, Vojud M. Ergonomic assessment of exposure to musculoskeletal disorders risk factors among dentists of Shiraz, Iran. Journal of Dentistry. 2019; 20(1):53-60. [DOI:10.30476/dentjods.2019.44564]
24.Eyvazlou M, Asghari A, Mokarami H, Bagheri Hosseinabadi M, Derakhshan Jazari M, Gharibi V. Musculoskeletal disorders and selecting an appropriate tool for ergonomic risk assessment in the dental profession. Work. 2021; 68(4):1239-48. [DOI:10.3233/WOR-213453] [PMID]
25.Koochak Dezfouli M, Bagheri B, Yazdani Charati J, Zamanzadeh M. [Prevalence of musculoskeletal disorders and related risk factors among general dentists in Sari in 2019(Persian)]. Journal of Mashhad Dental School. 2021; 45(4):395-404. [DOI:10.22038/JMDS.2021.53740.1975]
26.Kuorinka I, Jonsson B, Kilbom A, Vinterberg H, Biering-Sørensen F, Andersson G, Jørgensen K. Standardised Nordic questionnaires for the analysis of musculoskeletal symptoms. Appl Ergon. 1987 Sep;18(3):233-7. [DOI:10.1016/0003-6870(87)90010-X] [PMID]
27.Choobineh A, Lahmi M, Shahnavaz H, Jazani RK, Hosseini M. Musculoskeletal symptoms as related to ergonomic factors in Iranian hand-woven carpet industry and general guidelines for workstation design. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics. 2004; 10(2):157-68. [DOI:10.1080/10803548.2004.11076604] [PMID]
28.Mohammadi M, Mazloumi A, Nasl Seraji J, Zeraati H. [Designing questionnaire of assessing mental workload and determine its validity and reliability among icus nurses in one of the Tums’s hospitals (Persian)]. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research. 2013; 11(2):87-96. [Link]
29.Besharati A, Daneshmandi H, Zareh K, Fakherpour A, Zoaktafi M. Work-related musculoskeletal problems and associated factors among office workers. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics. 2020; 26(3):632-8. [DOI:10.1080/10803548.2018.1501238] [PMID]
30.Gholami T, Maleki Z, Ramezani M, Khazraee T. Application of ergonomic approach in assessing musculoskeletal disorders risk factors among administrative employees of medical university. International Journal of Musculoskeletal Pain Prevention. 2018; 3(2):63-7. [Link]
31.Pirmoradi Z, Golmohammadi R, Faradmal J, Motamedzade M. [Artificial lighting and its relation with body posture in office workplaces (Persian)]. Iran Journal of Ergonomics. 2018; 5(4):9-16. [DOI:10.30699/jergon.5.4.9]
32.Collins JD, O’sullivan LW. Musculoskeletal disorder prevalence and psychosocial risk exposures by age and gender in a cohort of office based employees in two academic institutions. International Journal of Industrial Ergonomics. 2015; 46:85-97. [DOI:10.1016/j.ergon.2014.12.013]
33.Jonker D, Rolander B, Balogh I. Relation between perceived and measured workload obtained by long-term inclinometry among dentists. Applied Ergonomics. 2009; 40(3):309-15. [DOI:10.1016/j.apergo.2008.12.002] [PMID]
34.Habibi E, Hasanzadeh A, Mahdavi Rad M, Taheri MR. [Relationship mental workload with musculoskeletal disorders among Alzahra hospital nurses by NASA-TLX index and CMDQ (Persian)]. Journal of Health System Research. 2015; 10(4):775-85. [Link]
35.Arghami S, Kamali K, Radanfar F. [Task performance induced work load in nursing (Persian)]. Journal of Occupational Hygiene Engineering. 2015; 2(3):45-54. [Link]
36.Mazur LM, Mosaly PR, Jackson M, Chang SX, Burkhardt KD, Adams RD, et al. Quantitative assessment of workload and stressors in clinical radiation oncology. International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics. 2012; 83(5):e571-6. [DOI:10.1016/j.ijrobp.2012.01.063] [PMID]
37.Zakerian SA, Abbasinia M, Mohammadian F, Fathi A, Rahmani A, Ahmadnezhad I, et al. [The relationship between workload and quality of life among hospital staffs (Persian)]. Iranian Journal of Ergonomics. 2013; 1(1):43-56. [Link]
38.Fottler MD, Widra LS. Intention of inactive registered nurses to return to nursing. Medical Care Research and Review. 1995; 52(4):492-516. [DOI:10.1177/107755879505200404] [PMID]
39.Malekpour F, Mohammadian Y, Mohamadpour Y, Fazli B, Hassanloei B. [Assessmen of relationship between quality of life and mental workload among nurses of Urmia Medical Science University Hospitals (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2014; 12(6):499-505. [Link]
40.Shkembi A, Smith LM, Le AB, Neitzel RL. Noise exposure and mental workload: Evaluating the role of multiple noise exposure metrics among surface miners in the US Midwest. Applied Ergonomics. 2022; 103:103772. [DOI:10.1016/j.apergo.2022.103772] [PMID]