مقدمه
سوختگی یکی از مهم‌ترین آسیب‌های تهدید‌کننده سلامت کودکان است [1]. تقریباً 18 درصد از قربانیان حوادث سوختگی را کودکان تشکیل می‌دهند [2]. کودکان به‌خصوص در سنین کمتر از 4 سال به‌عنوان یکی از گروه‌های پرخطر در مواجهه با آسیب سوختگی هستند [2]. در چند دهه گذشته، مراقبت‌های سوختگی، پیشرفت قابل‌توجهی داشته است [3]. به‌طوری‌که تا 40 سال پیش، تنها برای نیمی از کودکان با سطح سوختگی 50 درصد، انتظار زنده ماندن وجود داشت، اما اکنون بیش از نیمی از کودکان با سطح سوختگی 85 درصد، زنده می‌مانند [4].
 درمان سوختگی که از لحظه آسیب شروع می‌شود، نیازمند همکاری متخصصین زیادی از حوزه‌های مختلف نظام سلامت است. بر‌اساس آخرین راهنمای بالینی درمان سوختگی در سال 2017، فیزیوتراپیست‌ها، یکی از متخصصان اصلی درمان سوختگی هستند که در زمان بستری و پس از آن، خدمات درمانی مختلفی را برای افراد دارای آسیب سوختگی ارائه می‌دهند [5]. هرچند علارغم تلاش متخصصین متعدد، کودکان نجات‌یافته از سوختگی، عوارض فیزیکی و حرکتی، ذهنی‌شناختی و اجتماعی شدیدی را تجربه می‌کنند که ابعاد عملکردی مختلفی را در آنان تحت تأثیر قرار می‌دهد. درد، خارش، اسکار هایپرتروفیک، اختلال راستا، کنترکچر، نوروپاتی، انحرافات استخوانی، استرس‌های روانی، افسردگی، اضطراب، اختلالات شناختی همچون اختلال در حافظه و توانایی حل مسئله، مشکلات رفتاری [6] و همچنین پیامدهای اجتماعی منفی، مانند اختلال در تعامل در بازی و دیدن دوستان، مشکلات برگشت به مدرسه و اختلالات خواب از شایع‌ترین عوارض شناخته‌شده ناشی از سوختگی در کودکان هستند [7]. علاوه‌بر تنوع عوارض سوختگی، طولانی‌مدت بودن آثار این عوارض از دیگر مشکلاتی است که کودکان دارای آسیب سوختگی تجربه می‌کنند. به‌طوری‌که ممکن است آنان از عوارض دائمی سوختگی در تمام دوره میان‌سالی و پیری رنج ببرند [8]. نتایج مطالعه قبلی، محدودیت دامنه حرکتی را در یک‌پنجم از همه افراد دچار سوختگی حتی بعد از گذشت 5 سال از وقوع حادثه نشان داد [8]. از‌این‌رو در سال‌های اخیر، توجهات درمان سوختگی در کودکان از موضوع مرگ‌و‌میر به پیامدهای عملکردی ناشی از آن تغییر یافته است [9].
دوران کودکی زمان بسیار مهمی برای رشد و تکامل کودکان است. زیرا در این دوران، کودکان مهارت‌های زیادی را در حوزه‌های مختلف عملکرد حرکتی، شناختی و اجتماعی کسب می‌کنند [10]. با‌توجه‌به نکاتی که در ارتباط با عوارض سوختگی بدان اشاره شد، احتمالاً آسیب سوختگی در وضعیت تکامل کودکان، تداخل ایجاد می‌کند. هر‌چند اطلاعات بسیار اندکی درباره تأثیر سوختگی بر وضعیت رشد و تکامل طبیعی کودکان در سنین مختلف وجود دارد و اغلب مطالعات به بررسی کیفیت زندگی کودکان دارای آسیب سوختگی و پیامدهای آن در دوره‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت پرداخته‌اند.
بر‌اساس نتایج تنها مطالعه موجود، میانگین نمره تکامل حرکتی کودکان 6 ماه تا 6 سال، بعد از گذشت یک ماه از آسیب سوختگی در پایین‌ترین حد از دامنه طبیعی قرار داشت. همچنین در 46 درصد از کودکان شرکت‌کننده، یافته‌های مشکوک در وضعیت تکاملی مشاهده شد [11]. از‌این‌رو بررسی مداوم وضعیت تکاملی کودکان حین دوره بهبودی بعد از سوختگی، ضروری است. همچنین، جلب توجه گروه‌های درمانی مختلف در شناسایی عوامل مشارکت‌کننده احتمالی ایجاد مشکلات تکاملی در کودکان دارای آسیب سوختگی بسیار با‌اهمیت است. زیرا این امر می‌تواند در مشارکت زودهنگام والدین در طرح درمان و بهبود فعالیت‌های تکاملی کودکان مؤثر باشد [12]. در مطالعات قبلی، اثرات کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت شناسایی و انجام مداخلات زودهنگام در اختلالات تکاملی کودکان از جنبه‌های مختلف فردی، خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی بررسی و بر تشخیص و درمان به‌موقع چنین اختلالاتی تأکید فراوان شده است [13-15].
یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای سنجش وضعیت تکاملی کودکان، پرسش‌نامه سنین و مراحل است که توسط والدین تکمیل می‌شود. این ابزار، وضعیت تکاملی کودکان 4 تا 60 ماه را در 19 گروه سنی و در 5 حیطه تکاملی ارزیابی و در مقایسه با نقاط برش تعیین‌شده اعلام می‌کند [16]. نتایج مطالعات بسیاری نشان می‌دهد والدین، صرف‌نظر از وضعیت اجتماعی‌اقتصادی یا منطقه جغرافیایی که در آن زندگی می‌کنند و یا سطح سلامتی‌ای که از آن برخوردارند، می‌توانند درباره روند تکاملی کودکانشان اطلاعات دقیقی بدهند [17-19]. بنابراین با‌توجه‌به نکات مطرح‌شده در خصوص تأثیر سن در رشد و تکامل قابل‌انتظار کودکان و همچنین تأثیرات احتمالی‌ای که سوختگی بر وضعیت تکاملی کودکان دارد و از سوی دیگر، نقش خدمات فیزیوتراپی در درمان عوارض ناشی از سوختگی، هدف این مطالعه، بررسی تأثیرات سن، سوختگی و نیز میزان دریافت خدمات فیزیوتراپی بر وضعیت تکاملی کودکان کمتر از 5 سال دارای آسیب سوختگی با استفاده از پرسش‌نامه سنین و مراحل بود.

روش‌ها 
در این مطالعه مقطعی که به روش اپیدمیولوژیک توصیفی‌تحلیلی و از مهرماه 1400 به مدت 6 ماه انجام شد، با استفاده از اسناد پزشکی موجود در قسمت بایگانی، اطلاعات مربوط به کودکان کمتر از 5 سال دارای آسیب سوختگی درجه 2 و 3 که در بیمارستان سوانح و سوختگی اهواز بستری شده بودند، استخراج شد. این اطلاعات شامل سن، عمق سوختگی، درصد سوختگی، تاریخ بستری، تعداد جراحی، نوع اعمال جراحی در زمان بستری، ناحیه سوختگی، تعداد جلسات فیزیوتراپی در زمان بستری و شماره تماس والدین بود. از‌طریق تماس تلفنی، اهداف و مراحل تحقیق به‌صورت شفاهی دراختیار والدین قرار می‌گرفت. بعد از انتخاب افراد بر‌اساس معیارهای ورود و خروج، افراد پس از اعلام رضایت، وارد مطالعه می‌شدند. سپس لینک پرسش‌نامه سنین و مراحل که به‌صورت الکترونیک ساخته شده بود، متناسب با گروه سنی کودک برای یکی از والدین (ترجیحاً مادر) از‌طریق یکی از بسترهای مجازی موجود در تلفن‌های همراه (غالباً واتساپ) ارسال می‌شد. همچنین توضیحات کافی در خصوص نحوه تکمیل و ارسال مجدد پرسش‌نامه به‌صورت تلفنی به آن‌ها داده می‌شد. علاوه‌بر اطلاعات کسب‌شده از پرونده بیمارستانی و پرسش‌نامه تکمیل‌شده، تعداد جلسات فیزیوتراپی که کودک پس از ترخیص از بیمارستان دریافت کرده بود نیز به‌صورت تلفنی از والدین پرسیده و ثبت می‌شد.
 معیارهای ورود به مطالعه: کودکان کمتر از 5 سال و بستری‌شده در بیمارستان سوانح و سوختگی اهواز، داشتن حداقل سطح سواد در مقطع ابتدایی در یکی از والدین، داشتن گوشی تلفن همراه اندروید و آشنایی با روش تکمیل پرسش‌نامه برخط. معیارهای خروج از مطالعه: استفاده از پوشش ضد اسکار به دلیل محدود کردن حرکات کودک، نارس بودن نوزاد در بدو تولد، وجود بیماری‌های همراه از قبیل آسم، آلرژی، صرع، مشکلات قلبی، بیش‌فعالی، مشکلات روده ای‌کبدی، کلیوی و دیابت، وجود مشکلات شنوایی و بینایی و تکلم قبل از سوختگی و مصرف الکل، سیگار یا هر نوع ماده مخدر توسط مادر در زمان بارداری.
پرسش‌نامه سنین و مراحل در سال 2013 توسط ساجدی و همکاران برای کودکان ایرانی استاندارد‌سازی شده است [20]. این پرسش‌نامه در مطالعات متعدد و در جمعیت‌های مختلفی از کودکان، به‌عنوان یک آزمون غربالگری معتبر و قابل‌اعتماد حتی در نسخه‌های ترجمه‌شده و بومی‌سازی شده آن معرفی شده است. بر‌اساس نتایج یک مطالعه که در 18 کشور جهان واقع در آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی و جنوبی انجام شد، حساسیت و ویژگی این آزمون به ترتیب 88 و 82/5 گزارش شد [21]. این پرسش‌نامه، کودکان 4 تا 60 ماه را در 19 گروه سنی (4 ، 6 ، 8 ، 10، 12، 14، 16، 18، 20، 22 ، 24، 27، 30، 33، 36، 42، 48، 54 و 60 ماهگی) ارزیابی می‌کند. سؤالات برای هر سن در 5 بخش اصلی طراحی شده‌اند: بخش برقراری ارتباط (عمدتاً مربوط به سخن گفتن و شنوایی)، بخش حرکات درشت (عمدتاً مربوط به حرکات پاها و بازوها)، بخش حرکات ظریف (عمدتاً مربوط به حرکات دست‌ها و انگشتان)، بخش حل مسئله (عمدتاً مربوط به درک مفاهیم) و بخش شخصی‌اجتماعی (عمدتاً مربوط به رفتارهای فردی و رفتارهای اجتماعی کودک). یک «بخش کلی» هم در پایان 5 بخش اصلی وجود دارد که سؤالات آن عمومی هستند. برای هر گروه سنی در‌مجموع 30 سؤال (6 سؤال برای هر حیطه تکاملی) طراحی شده است. در هر حیطه، هر سؤال 3 پاسخ بلی، گاهی و هنوز نه دارد. پاسخ بلی که دارای 10 امتیاز است، به معنی آن است که کودک در حال حاضر قادر است فعالیت مورد‌نظر را انجام دهد. پاسخ گاهی دارای 5 امتیاز و به معنی آن است که کودک به‌تازگی شروع به انجام فعالیت مورد‌نظر کرده است. پاسخ هنوز نه بدون امتیاز و به معنی آن است که کودک هنوز شروع به فعالیت موردنظر نکرده است. بنابراین هر حیطه تکاملی دارای 60 امتیاز است. در‌نهایت، امتیازات مربوط به هر‌یک از حیطه‌های تکاملی با نقطه برش تعیین‌شده برای همان حیطه تکاملی در گروه سنی موردنظر، ‏مقایسه شده و چنانچه امتیازات در هر‌یک از حیطه‌های تکاملی از نقطه برش کمتر یا بر آن منطبق بود، به‌عنوان حیطه دارای اختلال تکاملی در نظر گرفته می‌شد [20، 21]. 
داده‌های این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 تجزیه‌و‌تحلیل شدند. در این مطالعه علاوه‌بر استفاده از روش‌های توصیفی به دلیل غیرنرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون من‌ویتنی برای مقایسه میانگین سنی، مدت‌زمان سپری‌شده از سوختگی و میزان خدمات فیزیوتراپی در 2 گروه کودکان کمتر از 5 سال دارای آسیب سوختگی با و بدون تأخیر تکاملی استفاده شد. سطح معناداری در این مطالعه کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.

یافته‌ها
در این مطالعه 93 کودک با میانگین سنی 11/92±‌46/02 ماه و میانگین درصد سوختگی 9/49±‌13/21 شرکت کردند. به‌طور میانگین 13/99±‌32/02 ماه از زمان سوختگی افراد شرکت‌کننده گذشته بود. به‌طور میانگین، تعداد جلسات دریافت خدمات فیزیوتراپی در زمان بستری 3/21±‌4/47 و پس از ترخیص 0/62±‌1/64 گزارش شد. جدول شماره 1، فراوانی و درصد فراوانی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و بالینی افراد شرکت‌کننده را نشان می‌دهد.


بر‌این‌اساس، کودکان در گروه سنی 60‌، 36 و 42 ماهگی به ترتیب با فراوانی 31/2 و 17/2 و 17/2 درصد بیشترین تعداد مشارکت‌کنندگان را تشکیل دادند. 81/7 از شرکت‌کنندگان سوختگی درجه 2 و 3 داشتند. همچنین جدول شماره 2‌، فراوانی و درصد فراوانی افراد شرکت‌کننده را بر‌اساس وجود یا عدم وجود اختلال تکاملی که با استفاده از امتیاز کسب‌شده در هر حیطه پرسش‌نامه و مقایسه آن با نقطه برش به دست آمده است، نشان می‌دهد.


بر‌اساس نتایج، حیطه حرکات ظریف، بیشترین فراوانی تأخیر تکاملی را نشان داد. به‌طوری‌که 24 نفر (25/8 درصد) از 93 کودک شرکت‌کننده در این مطالعه، اختلال تکاملی را در این حیطه نشان دادند. فراوانی اختلال در دیگر حیطه‌های تکاملی در افراد شرکت‌کننده کمتر بود. به‌طوری‌که تنها 11 نفر از افراد شرکت‌کننده اختلال تکاملی حل مسئله را نشان دادند و 82 نفر از آنان روند تکاملی طبیعی را در این حیطه گزارش کردند. همچنین، تنها 8 نفر از کودکان دارای آسیب سوختگی در این مطالعه اختلال تکاملی حرکات درشت را نشان دادند و 85 نفر از آنان روند تکاملی طبیعی در این حیطه داشتند. در حیطه‌های شخصی‌اجتماعی و برقراری ارتباط نیز به ترتیب 4 و 2 نفر از افراد شرکت‌کننده تأخیر تکامل را نشان دادند. بنابراین بر‌اساس میزان فراوانی اختلال تکاملی در حیطه‌های مختلف پرسش‌نامه سنین و مراحل و با در نظر گرفتن حجم نمونه افراد شرکت‌کننده، به‌منظورگزارش دادن نتایج قابل‌اعتماد، ویژگی‌های سن، مدت‌زمان بستری و تعداد جلسات دریافت فیزیوتراپی بین 2 گروه با و بدون اختلال تکاملی حرکات ظریف بررسی شد و این ویژگی‌ها بین شرکت‌کنندگان با و بدون اختلال تکاملی در سایر حیطه‌ها بررسی نشد. بدین ترتیب، نتایج آنالیز من‌ویتنی نشان داد میانگین سنی کودکان دارای اختلال حرکات ظریف (‌حیطه 3) در مقایسه با افراد بدون اختلال در این حیطه بالاتر (0/016=‌P) و مدت‌زمان بیشتری از سوختگی (0/019=P) آنان گذشته بود. هرچند تفاوت آماری معناداری بین تعداد جلسات دریافت خدمات فیزیوتراپی در زمان بستری (0/74=P) و ترخیص (0/69=P) بین این دو گروه مشاهده نشد (جدول شماره 3).



بحث
هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیرات سن، سوختگی و نیز میزان دریافت خدمات فیزیوتراپی بر وضعیت تکاملی کودکان کمتر از 5 سال دارای آسیب سوختگی با استفاده از پرسش‌نامه سنین و مراحل بود. نتایج، تأخیر تکاملی را در حیطه‌های مختلف پرسش‌نامه سنین و مراحل در برخی از این کودکان نشان داد. بیشترین تأخیر تکامل در حیطه حرکات ظریف مشاهده شد که تقریباً در 26 درصد از کودکان شرکت‌کننده گزارش شد. همچنین تأخیر تکاملی در حیطه‌های حل مسئله (تقریباً 12 درصد) و حرکات درشت (تقریباً 8/5 درصد) از دیگر یافته‌های پرتکرار در مطالعه حاضر بود. 
مقایسه نتایج مطالعه حاضر و غربالگری‌های فراوان صورت‌گرفته در جمعیت‌های مختلف کودکان ایرانی، بیانگر بالا بودن اختلال در اغلب حیطه‌های تکاملی در کودکان دارای آسیب سوختگی است. به‌طوری‌که در غربالگری صورت‌گرفته بر روی 593 کودک 1 ساله جهرمی، حیطه حرکات درشت با 4/2 درصد و حیطه حل مسئله با 3/2 درصد، بالاترین تأخیر تکاملی را نشان دادند [22]. همچنین در دیگر مطالعه انجام‌شده بر روی 210 کودک پاکدشتی، حیطه شخصی اجتماعی با 8/6 درصد، بالاترین تأخیر را نشان داد. علاوه‌بر‌این در بررسی کودکان کمتر از 5 سال دارای سابقه بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، حیطه‌های برقراری ارتباط با 20 درصد، حرکات ظریف با 19 درصد و حرکات درشت با 17 درصد، بالاترین اختلال تکاملی را در جمعیت مورد‌بررسی نشان دادند [23]. بنابراین از مرور مطالعات صورت‌گرفته می‌توان دریافت سوختگی یکی از عوامل بسیار تأثیرگذار در بروز تأخیر در وضعیت تکاملی کودکان است که احتمالاً حیطه‌های تکامل حرکتی (حرکات ظریف و درشت) و حل مسئله را بیشتر درگیر می‌کند. در مطالعه حاضر، تقریباً 52 درصد از شرکت‌کنندگان دارای آسیب سوختگی در ناحیه اندام فوقانی و 48 درصد دارای آسیب سوختگی در اندام تحتانی بودند. بنابراین بالاتر بودن اختلال تکاملی در حیطه حرکات ظریف در این جمعیت که حرکات انگشتان دست را بررسی می‌کند، قابل‌توجیه است. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی ارتباط بین ناحیه سوختگی و اختلالات تکاملی بررسی شود.
دوران کودکی، دوران تکرار‌نشدنی، اثرگذار و حساس در روند رشد و تکامل کودکان است و هر‌گونه نقصان در این دوران، خسارت بی‌بازگشتی را برای کودک به همراه خواهد داشت [10]. از‌این‌رو تشخیص زودهنگام و مداخله به‌موقع اختلالات تکاملی در کودکان دارای آسیب سوختگی می‌تواند از مضاعف شدن اثرات نامطلوب تأخیر تکامل بر پیامدهای وسیع و طولانی‌مدت سوختگی در آنان بکاهد.
از دیگر یافته‌های این مطالعه آن بود که کودکان دارای تأخیر حرکات ظریف در مقایسه با کودکان بدون تأخیر در این حیطه، میانگین سنی بالاتری داشتند و مدت بیشتری از زمان سوختگی آنان گذشته بود. بر‌اساس مطالعات قبلی، اختلال حرکتی، بیشتر در سنین بالا، خود را نشان می‌دهد، زیرا نیاز و ضرورت انجام حرکات ظریف انگشتان دست مانند مداد گرفتن و کشیدن اشکال بیشتر است و این حرکات از پیچیدگی حرکتی بیشتری برخوردار هستند [24]. همچنین با سپری شدن زمان بیشتری از وقوع سوختگی، تأخیر حرکات ظریف بیشتر دیده می‌شود. احتمالاً این امر می‌تواند ناشی از تأثیرات طولانی‌مدت عوارض سوختگی از قبیل اسکار هایپرتروفیک، چسبندگی‌ها‌، کاهش دامنه حرکات مفصلی و غیر‌طبیعی شدن حس پوست باشد. بنابراین پیگیری وضعیت تکاملی کودکان حتی پس از ماه‌ها از گذشت آسیب اولیه ضروری است. 
یافته نهایی این مطالعه، عدم تفاوت در تعداد جلسات دریافت خدمات فیزیوتراپی در زمان بستری و پس از آن در کودکان دارای آسیب سوختگی با و بدون تأخیر حرکات ظریف بود. در مطالعات بسیاری تأثیر کاربرد روش‌های مختلف فیزیوتراپی بر کاهش اسکار، افزایش دامنه حرکتی و بهبود فعالیت‌های عملکردی در افراد دارای آسیب سوختگی گزارش شده است [25-27]. همچنین بر مبنای شواهد علمی موجود، توجه بیشتر به اثرگذاری مداخلات فیزیوتراپی در درمان عوارض سوختگی ضروری است. بنابراین می‌توان انتظار داشت که با افزایش تعداد جلسات فیزیوتراپی و دریافت خدمات مؤثرتر، پیامدهای ناشی از سوختگی کاسته و در‌نتیجه احتمال وقوع اختلالات تکاملی در کودکان از بین برود. در مطالعه حاضر، میانگین تعداد جلسات فیزیوتراپی در زمان بستری 4 جلسه و پس از ترخیص کمتر از 1 جلسه بود. هر‌چند میانگین درصد سوختگی افراد شرکت‌کننده در این مطالعه کم (‌تقریباً 13درصد) بود، اما با‌توجه‌به اینکه تنوع و گستردگی عوارض ناشی از سوختگی تحت تأثیر عوامل دیگری از قبیل عمق و ناحیه سوختگی، وجود آسیب‌های همراه و غیره قرار می‌گیرد، به نظر می‌رسد تعداد جلسات دریافت خدمات فیزیوتراپی برای این جمعیت ناکافی بوده و امکان مقایسه دقیق خدمات بین کودکان با و بدون اختلال تکاملی وجود ندارد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی، وضعیت تکاملی در کودکان با وسعت سوختگی بیشتر مورد‌بررسی قرار گیرد.

نتیجه‌گیری
سوختگی یکی از عوامل تأثیرگذار در بروز تأخیر در تکامل کودکان است که احتمالاً حیطه‌های تکامل حرکتی (حرکات ظریف و درشت) و حل مسئله را بیشتر درگیر می‌کند. اختلال حرکتی، بیشتر در سنین بالا خود را نشان می‌دهد. همچنین با سپری شدن زمان بیشتری از وقوع سوختگی، تأخیر حرکات ظریف بیشتر دیده می‌شود.
مطالعه حاضر دارای محدودیت‌هایی بود. از جمله محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه و به‌صورت خود‌گزارش‌دهی اشاره کرد که ممکن است برخی از پاسخ‌دهندگان به‌طور صادقانه، پرسش‌نامه‌ها را تکمیل نکرده باشند. از دیگر محدودیت‌ها، محدود بودن جامعه آماری مورد‌مطالعه بود. انجام پژوهش در جامعه آماری بزرگ‌تر در مطالعات آینده پیشنهاد می‌شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در تاریخ 1399/12/27 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی جندی‌شاپور اهواز به تصویب رسید (کد اخلاق: IR.AJUMS.REC.1399.956).

حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی جندی‌شاپور اهواز انجام شد (کد :PHT-0002).

مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و منابع: ندا اورکی‌فر، مریم کیانی هفت‌لنگ و راضیه مفتح؛ تحلیل داده‌ها: امل ساکی مالهی؛ تحقیق و نگارش پیش‌نویس: ندا اورکی‌فر؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: ندا اورکی‌فر و مریم کیانی هفت‌لنگ؛ جمع‌آوری داده‌ها، نوشین کاشی‌ساز و مریم کیانی هفت‌لنگ.

تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است

تشکر و قدردانی
محققان بر خود لازم می‌دانند از دانشگاه علوم‌پزشکی جندی‌شاپور اهواز به‌خاطر حمایت مالی قدردانی کنند.

 

References

1.van Baar ME, Polinder S, Essink-Bot ML, van Loey NE, Oen IM, Dokter J, et al. Quality of life after burns in childhood (5-15 years): Children experience substantial problems. Burns. 2011; 37(6):930-8. [DOI:10.1016/j.burns.2011.05.004] [PMID]
2.Disseldorp LM, Niemeijer AS, Van Baar ME, Reinders-Messelink HA, Mouton LJ, Nieuwenhuis MK. How disabling are pediatric burns? Functional independence in Dutch pediatric patients with burns. Research in Developmental Disabilities. 2013; 34(1):29-39. [DOI:10.1016/j.ridd.2012.07.012] [PMID]
3.Gibran NS, Wiechman S, Meyer W, Edelman L, Fauerbach J, Gibbons L, et al. American burn association consensus statements. Journal of Burn Care & Research. 2013; 34(4):361-85. [Link]
4.Pruitt BA, Wolf SE, Mason AD. Epidemiological, demographic, and outcome characteristics of burn injury. In: Herndon DN, editor. Total burn care. Amsterdam: Elsevier; 2012. [DOI:10.1016/B978-1-4377-2786-9.00003-5]
5.Simons M, King S, Edgar D; ANZBA. Occupational therapy and physiotherapy for the patient with burns: Principles and management guidelines. The Journal of Burn Care & Rehabilitation. 2003; 24(5):323-35; discussion 322. [DOI:10.1097/01.BCR.0000086068.14402.C6] [PMID]
6.Cartwright S, Saret C, Shapiro GD, Ni P, Sheridan RL, Lee AF, et al. Burn survivors injured as children exhibit resilience in long-term community integration outcomes: A life impact burn recovery evaluation (LIBRE) study. Burns. 2019; 45(5):1031-40. [DOI:10.1016/j.burns.2019.02.008] [PMID] [PMCID]
7.Esselman PC. Burn rehabilitation: An overview. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 2007; 88(12 Suppl 2):S3-6. [DOI:10.1016/j.apmr.2007.09.020] [PMID]
8.van Baar ME, Essink-Bot ML, Oen IM, Dokter J, Boxma H, van Beeck EF. Functional outcome after burns: A review. Burns. 2006; 32(1):1-9. [DOI:10.1016/j.burns.2005.08.007] [PMID]
9.Pereira C, Murphy K, Herndon D. Outcome measures in burn care. Is mortality dead? Burns. 2004; 30(8):761-71. [DOI:10.1016/j.burns.2004.05.012] [PMID]
10.Gorga D, Johnson J, Bentley A, Silverberg R, Glassman M, Madden M, et al. The physical, functional, and developmental outcome of pediatric burn survivors from 1 to 12 months postinjury. The Journal of Burn Care & Rehabilitation. 1999; 20(2):171-8; discussion 170. [PMID]
11.Yako JPW. Exploring paediatric burns: Narrative accounts from caregivers in Khayelitsha, Cape Town [master thesis]. Cape Town: University of Cape Town; 2005. [Link]
12.Meyers-Paal R, Blakeney P, Robert R, Murphy L, Chinkes D, Meyer W, et al. Physical and psychologic rehabilitation outcomes for pediatric patients who suffer 80% or more TBSA, 70% or more third degree burns. The Journal of Burn Care & Rehabilitation. 2000; 21(1 Pt 1):43-9. [DOI:10.1097/00004630-200021010-00009] [PMID]
13.Buschmann A, Jooss B, Rupp A, Dockter S, Blaschtikowitz H, Heggen I, Pietz J. Children with developmental language delay at 24 months of age: Results of a diagnostic work-up. Developmental Medicine and Child Neurology. 2008; 50(3):223-9. [DOI:10.1111/j.1469-8749.2008.02034.x] [PMID]
14.McCormick MC, Brooks-Gunn J, Buka SL, Goldman J, Yu J, Salganik M, et al. Early intervention in low birth weight premature infants: results at 18 years of age for the infant health and development program. Pediatrics. 2006; 117(3):771-80. [DOI:10.1542/peds.2005-1316] [PMID]
15.Rydz D, Srour M, Oskoui M, Marget N, Shiller M, Birnbaum R, et al. Screening for developmental delay in the setting of a community pediatric clinic: A prospective assessment of parent-report questionnaires. Pediatrics. 2006; 118(4):e1178-86. [DOI:10.1542/peds.2006-0466] [PMID]
16.Fauls JR, Thompson BL, Johnston LM. Validity of the ages and stages questionnaire to identify young children with gross motor difficulties who require physiotherapy assessment. Developmental Medicine and Child Neurology. 2020; 62(7):837-44. [DOI:10.1111/dmcn.14480] [PMID]
17.Atkins-Burnett S, Meisels S. Developmental screening in early childhood: A guide. Washington: ERIC; 2005. [Link]
18.No Author. Developmental surveillance and screening of infants and young children. Pediatrics. 2001; 108(1):192-6. [DOI:10.1542/peds.108.1.192] [PMID]
19.Glascoe FP. Parents' evaluation of developmental status: how well do parents' concerns identify children with behavioral and emotional problems? Clinical Pediatrics. 2003; 42(2):133-8. [DOI:10.1177/000992280304200206] [PMID]
20.Sajedi F, Vameghi R, Mojembari AK, Habibollahi A, Lornejad H, Delavar B. [Standardization and validation of the ASQ developmental disorders screening tool in children of Tehran city (Persian)]. Tehran University Medical Journal. 2012; 70(7):436-46. [Link]
21.Yu LM, Hey E, Doyle LW, Farrell B, Spark P, Altman DG, et al. Evaluation of the ages and stages questionnaires in identifying children with neurosensory disability in the magpie trial follow-up study. Acta Paediatrica. 2007; 96(12):1803-8. [DOI:10.1111/j.1651-2227.2007.00517.x] [PMID]
22.Khorrami Z, Namdar A. [Development status among one-year-old children referring to urban health centers of Jahrom: An assessment based on ages and stages questionnaires (Persian)]. Community Health. 2018; 5(2):141-50. [Link]
23.Shaahmadi F, Khushemehri G, Arefi Z, Karimyan A, Heidari F. Developmental delay and its effective factors in children aged 4 to12 months. International Journal of Pediatrics. 2015; 3(1.1):396-402. [DOI:10.22038/ijp.2015.3778]
24.Rahimi Derazi Z, Bagherzadeh R, Bahremand M, Ravanipour M. [Coarse and fine motor skills and some factors affecting them in children in Bushehr, 2019 (Persian)]. Iranian South Medical Journal. 2021; 24(1):46-62. [DOI:10.52547/ismj.24.1.46]
25.Karimi H, Mobayen M, Alijanpour A. Management of hypertrophic burn scar: A comparison between the efficacy of exercise-physiotherapy and pressure garment-silicone on hypertrophic scar. Asian Journal of Sports Medicine. 2013; 4(1):70-5. [DOI:10.5812/asjsm.34536] [PMID] [PMCID]
26.Mohammed HE, Mohammed AH, Gamal GA. Effect of physiotherapy protocol on post burn upper limbs’ function. International Journal of Nursing Didactics. 2019; 9(08):24-34. [DOI:10.15520/ijnd.v9i08.2681]
27.Perera AD, Perera C, Karunanayake A. Effectiveness of early stretching exercises for range of motion in the shoulder joint and quality of functional recovery in patients with burns-a randomized control trial. International Journal of Physiotherapy. 2017; 4(5):302–10. [DOI:10.15621/ijphy/2017/v4i5/159426]