دوره 20، شماره 3 - ( پائیز 1398 )
دوره، شماره، فصل و سال، شماره مسلسل |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Poursadeqiyan M, Hosseini Foladi S, Khammar A, Nabi Amjad R, Marioryad H, Hosseini Ghosheh S N, et al . A Survey on the Relationship Between the Status of Occupational Health Management and Job Satisfaction Among Staff of Rehabilitation Centers in Tehran: A Cross-sectional Study. jrehab 2019; 20 (3) :242-255
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2504-fa.html
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2504-fa.html
پورصادقیان محسن، حسینی فولادی شیوا، خمر علیرضا، امجد رضا نبی، ماری اوریاد حسین، حسینی گوشه سیدنورالدین، و همکاران.. بررسی رابطه وضعیت مدیریت بهداشت حرفهای و رضایت شغلی کارکنان مراکز توانبخشی شهر تهران: یک مطالعه مقطعی. مجله توانبخشی. 1398; 20 (3) :242-255
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2504-fa.html
محسن پورصادقیان1 
، شیوا حسینی فولادی2 ، علیرضا خمر3 ، رضا نبی امجد4 ، حسین ماری اوریاد5 ، سیدنورالدین حسینی گوشه6 ، منیر علی محمدی7 ، سیدحبیب الله کواری* 8
، شیوا حسینی فولادی2 ، علیرضا خمر3 ، رضا نبی امجد4 ، حسین ماری اوریاد5 ، سیدنورالدین حسینی گوشه6 ، منیر علی محمدی7 ، سیدحبیب الله کواری* 8
1- مرکز تحقیقات علوم بهداشتی، دانشگاه علوم پزشکی تربیت حیدریه، تربت حیدریه، ایران.؛ مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.؛ گروه ارگونومی، مرکز تحقیقات اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.
3- مرکز تحقیقات گیاهان دارویی زابل، گروه مهندسی بهداشت حرفهای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زابل، زابل، ایران.
4- مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی البرز، کرج، ایران.
5- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، یاسوج، ایران.
6- گروه مهندسی بهداشت حرفهای، دانشکده علوم پزشکی بهبهان ، بهبهان، ایران.
7- مرکز تحقیقات علوم مدیریت و اقتصاد سلامت، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
8- گروه مدیریت توانبخشی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران. ،kavarih@gmail.com
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.
3- مرکز تحقیقات گیاهان دارویی زابل، گروه مهندسی بهداشت حرفهای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زابل، زابل، ایران.
4- مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی البرز، کرج، ایران.
5- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، یاسوج، ایران.
6- گروه مهندسی بهداشت حرفهای، دانشکده علوم پزشکی بهبهان ، بهبهان، ایران.
7- مرکز تحقیقات علوم مدیریت و اقتصاد سلامت، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
8- گروه مدیریت توانبخشی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 2925 kb]
(2380 دریافت)
| چکیده (HTML) (5737 مشاهده)
یافته‌های جدول شماره 5 نشان داد بُعد همکار بیشترین همبستگی را با دیگر ابعاد داشت و بیشترین مقدار همبستگی مربوط به رابطه کار با اطفای حریق و بحران (0/272) بوده است. همچنین آزمون همبستگی پیرسون نیز بین مدیریت بهداشت حرفهای، ایمنی عمومی، اطفای حریق و بحران و ارگونومی و عوامل روانی با زیرمجموعه‌های رضایت شغلی همبستگی مستقیم و معناداری را نشان داد؛ به طوری که افزایش نمره بهداشت حرفهای، ایمنی عمومی، اطفای حریق و بحران و ارگونومی و عوامل روانی به افزایش معنادار رضایت شغلی منجر شد (0/001>P).
همچنین یافته‌های جدول شماره ۵ نشان داد بین مدیریت بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی و میزان رضایت شغلی کارکنان آن‌ها رابطه معناداری وجود دارد؛ به طوری که بین متغیرهای رضایت شغلی، شاخص همکار (میانگین 3/61) بیشترین و شاخص پرداخت دستمزد (میانگین 2/25) کمترین میزان میانگین را داشت. از طرفی میانگین نمره متغیرهای مدیریت بهداشت حرفهای و زیرمقیاس‌های آن، از حد وسط طیف لیکرت نمره بیشتری داشتند.
در متغیرهای رضایت شغلی و زیرمقیاس‌های آن، به غیر از متغیر پرداخت دستمزد، میانگین نمره از حد وسط طیف لیکرت بیشتر بود. نمره متغیرهای مدیریت ایمنی و سلامت برای مدیریت ایمنی و سلامت شغلی کارکنان، ایمنی عمومی، اطفای حریق و ارگونومی و عوامل روانی به ترتیب برابر با 0/65، 0/57، 0/60 و 0/79 و از مقدار کسب‌شده بیشتر بود. نمره متغیرهای رضایت شغلی برای رضایت شغلی، کار، سرپرست، همکار و ارتقای کارکنان به ترتیب برابر با 0/09، 0/4، 0/25، 0/6 و 0/83 و از مقدار کسب‌شده بیشتر بود. ضریب رگرسیون میان دو متغیر مدیریت بهداشت حرفهای و میزان رضایت شغلی فعالیت شغلی کارکنان 0/267 به دست آمد.
متن کامل: (3478 مشاهده)
مقدمه
منابع انسانی سرمایه‌های بنیادین سازمان‌ها و منشأ هرگونه تحول و نوآوری در سازمان‌ها محسوب می‌شوند [1]. موفقیت سازمان‌ها به عوامل مختلفی وابسته است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها میزان رضایت شغلی کارکنان آن سازمان است [2]. رضایت شغلی به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مفاهیم سازمانی و پایه بسیاری از سیاست‌ها و خط‌مشی‌های مدیریت برای افزایش بهره‌وری و کارایی سازمان محسوب می‌شود [3]. از آنجایی که بیشتر افراد تقریباً نیمی از ساعات بیداری خود را در محیط کارشان می‌گذرانند، بنابراین رضایت از کار و محیط کار امری مهم و ضروری است [2].
رضایت شغلی عبارت است از نوع نگرش فرد نسبت به شغل خویش و به مجموع تمایلات یا احساسات مثبت گفته می‌شود که افراد نسبت به شغل خود و پس انجام کار دارند [4]. البته رضایت شغلی عاملی مجرد و تنها نیست، بلکه ارتباط بینابین و پیچیده‌ای از وظایف شغلی، مسئولیت‌پذیری، کنش‌ها و واکنش‌ها، انگیزه‌ها، تشویق و دلگرمی‌هاست [5، 6]. از جمله اثرات بارز رضایت کارکنان از شغل خویش می‌توان به افزایش اعتماد‌به‌نفس و سلامت فیزیکی و روانی افراد، انجام بهتر کارها و از سوی دیگر بهبود ارتباطات و ایجاد جو سازمانی بسیار مطلوب و متعاقباً جذب و بقای کارکنان اشاره کرد [7].
همچنین کارکنان با رضایت شغلی کم، سلامت روانی کمتری دارند و اثر ناخوشایند آن در زندگی خصوصی فرد و حتی جامعه بروز می‌کند [8-10]. به علاوه عواملی دیگر از قبیل تشویش، غیبت کاری، تأخیر در کار، ترک خدمت و بازنشستگی زودرس از دیگر اثرات منفی رضایت‌نداشتن از شغل محسوب می‌شود [11-15]. بنابراین می‌توان گفت که رضایت شغلی مفهومی چند‌بعدی است و با عوامل متعددی ارتباط دارد به عبارت دیگر رضایت شغلی با تحقق مجموعه‌ای از عوامل حاصل خواهد شد و این عوامل می‌تواند شامل ماهیت و شرایط کار، حقوق و دستمزد، فرصت‌های موجود برای پیشرفت و ارتقای شغلی، نحوه سرپرستی و روابط با همکاران باشد [16-18].
سازمان‌ها از هر نوعی که باشند به طور فزاینده‌ای به دستیابی و اثبات عملکرد صحیح ایمنی و بهداشت شغلی از طریق کنترل ریسک‌های ایمنی و بهداشت شغلی سازگار با اهداف کلان و خط‌مشی ایمنی و بهداشت شغلی خود علاقه دارند. آن‌ها این کار را در قالب قوانینی که به طور روزافزون سختگیرانه‌تر می‌شوند، توسعه خط مشی‌های اقتصادی و دیگر اقدامات برای ارتقای بهداشت شغلی و افزایش توجه گروه‌های ذی‌نفع به مسائل ایمنی و بهداشت شغلی انجام می‌دهند [19-21]. به طوری که در سال‌های اخیر بسیاری از سازمان‌ها در کشورهای صنعتی با تمهیداتی از جمله برنامه کمک به کارکنان کوشیده‌اند تا به طور جدی از مشکلات موجود در محیط کار بکاهند و با آن مقابله کنند [14].
مدیریت بهداشت حرفهای علمی است که از طریق شناسایی، ارزشیابی و کنترل شرایط و عوامل زیان‌آور در محیط کار و ارائه مراقبت‌های پزشکی، حافظ سلامت شاغلان است و حفظ سلامت شاغلین سبب بهبود شرایط کار می‌شود. مورهد و گریفین 10 عامل را مؤثر بر رضایت شغلی می‌دانند که ایمنی شغلی و شرایط فیزیکی کار از آن جمله‌اند [22]. در مدیریت بهداشت حرفهای توجه به ایمنی شغلی و شرایط فیزیکی بسیار حائز اهمیت است. مطالعات نیز نشان داده است که مدیریت بهداشت حرفهای می‌تواند بر میزان رضایت شغلی تأثیر گذارد [22].
وجود بیماری‌های حرفهای و حوادث ناشی از کار به لحاظ هزینه‌های درمانی، ایجاد ناتوانی‌ها و زمان ازدست‌رفته کاری و کاهش تولید، بار سنگینی بر دوش اقتصاد هر جامعه‌ای تحمیل می‌کند [1]. طبق گزارشات رسمی سازمان بین‌المللی کار، در سال 2006 حدود 270 میلیون حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده است که قریب به 160 میلیون نفر به بیماری‌های ناشی از کار مبتلا شده‌اند و بیش از 260 میلیون حادثه به سه روز غیبت کاری منجر شده است [23].
بنابراین در همه سازمان‌ها به‌ویژه سازمان‌هایی که به جامعه خدمات فوری ارائه می‌دهند، باید محیطی فراهم شود که در آن آسیبی به مشتریان و کارکنان وارد نشود [24]. مراکز توانبخشی از جمله مراکزی هستند که خدمات متنوع توانبخشی را به شیوه‌ای هماهنگ به توان‌خواهان و خانواده آنان ارائه می‌کنند و در سیستم ارائه خدمات توانبخشی جایگاه ویژه‌ای دارند [25]. از سوی دیگر، بر اساس ماده 2 قانون جامع حمایت از معلولان، همه دستگاه‌های دولتی موظف به طراحی و احداث ساختمان‌ها، ایجاد محیط ایمن و استاندارد، استقرار بهداشت حرفهای و محیط زیست مناسب هستند؛ به گونه‌ای که امکان دسترسی و بهره‌مندی معلولان مانند دیگر افراد جامعه از آن‌ها مهیا باشد [25].
کارکنان توانبخشی افرادی هستند که با مخاطبانی سروکار دارند که مشکلات مختلف جسمی و روانی یا ناتوانی‌های عملکردی مختلفی را تجربه می‌کنند و از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه به حساب می‌آیند [25]. با توجه به اهمیت مراکز توانبخشی به عنوان سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی و درمانی و سختی کار کارکنان شاغل در این مراکز، رضایت شغلی دراین سازمان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد و نداشتن رضایت شغلی در بین کارکنان این مراکز به گسستگی عاطفی، بی‌تفاوتی و کاهش کیفیت خدمات ارائه‌شده منجر می‌شود که این امر نتایج جدی را دربر خواهد داشت [25]. این امر نه‌تنها از نظر کمی باعث اختلال در کار رسیدگی به بیماران می‌شود، بلکه از نظر کیفی نیز باعث تضعیف روحیه کارکنان و بیماران می‌شود، درنتیجه کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و درمانی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و بار اقتصادی و مالی سنگینی را به سیستم سلامت وارد می‌کند [26].
نظر به حساسیت و اهمیت وظیفه و کارکرد مراکز توانبخشی در جامعه و اینکه کارکنان این مراکز به دلیل ماهیت خاص شغل توانبخشی ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با افراد کم‌توان و آسیب‌دیده دارند، این شغل وضعیت شغلی متفاوتی نسبت به دیگر مشاغل دارد. بنابراین مدیریت بهداشت حرفهای در این محیط‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
بر اساس مطالعات صورت‌گرفته حدود 50 درصد حوادث شغلی در اثر فقدان یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفهای پدید آمده است. همچنین در صورت استقرار‌نیافتن سیستم‌های مدیریتی ایمنی و بهداشت حرفهای، هزینه‌های مالی گزاف می‌تواند متوجه سازمان شود. ﺑــﺎ رﻋﺎﻳــﺖ چنین برنامه‌های مدیریتی در ﺳﺎزﻣﺎن‌ها و ایجاد آسایش برای نیروهای انسانی، می‌توان حفاظت کارکنان را در مقابل خطرات محیط کار تأمین کرد و یا به عبارتی رﻳﺴـﻚﻫـﺎی موجود را ﻛــﺎﻫﺶ داد [1].
با اینکه تاکنون در سطح کشور مطالعات متعددی در زمینه بررسی میزان رضایتمندی مشاغل مختلف انجام شده است، اما درباره اهمیت تأثیر عوامل بهداشت حرفهای و ایمنی بر رضایتمندی شغلی درکارکنان توانبخشی مطالعه‌ای انجام نگرفته است.
بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی وضعیت مدیریت ایمنی و بهداشت حرفهای مراکز توانبخشی استان تهران و تعیین رابطه آن با رضایتمندی شغلی کارکنان شاغل در آن مراکز، در سال 1396 انجام شد تا با تعیین رابطه وضعیت ایمنی و بهداشت حرفهای در این مراکز با رضایتمندی شغلی بتوان راهکارهایی برای رفع یا تعدیل عوامل خطر ناشی از ضعف ایمنی و بهداشت حرفهای پیشنهاد کرد و بدین وسیله در راه کاهش هزینه‌های مالی و انسانی ناشی از نارضایتی شغلی در کارکنان مراکز توانبخشی گام برداشت.
روش بررسی
این پژوهش از نوع توصیفی‌مقطعی بود که در سال 1396 در یک دوره زمانی 6ماهه، در مراکز توانبخشی استان تهران انجام گرفت. جامعه پژوهش‌شده شامل تمام کارکنان شاغل در 28 مرکز توانبخشی این استان بودند (1402 نفر) که نمونه‌گیری به روش سرشماری و با مشارکت تمام کارکنان شاغل در مراکز توانبخشی صورت گرفت. معیارهای ورود به مطالعه شامل تمایل به شرکت در مطالعه، تجربه کار در حداقل یک مرکز توانبخشی به مدت 2 سال، شاغل‌بودن در مرکز توانبخشی به صورت تمام‌وقت و معیارهای خروج، ادامه‌ندادن همکاری شرکت‌کنندگان بود.
داده‌های پژوهش نیز با استفاده از پرسش‌نامه محقق‌ساخته ارزیابی وضعیت ایمنی و بهداشت حرفهای و پرسش‌نامه استاندارد رضایت شغلی، جمع‌آوری شد. بدین صورت که برای سنجش رضایت شغلی نیز از پرسش‌نامه سنجش رضایت شغلی که ویسوکی و کروم در سال 1991 استانداردش کرده بودند، استفاده شد. این پرسش‌نامه، از 39 گویه و 5 خرده‌مقیاس در ارتباط با کار (10 سؤال)، سرپرست (8 سؤال)، همکار (10 سؤال)، ارتقا (5 سؤال) و پرداخت (6 سؤال) تشکیل شده است که شامل مؤلفه‌های فعالیت شغلی، مدیریت، فعالیت‌های گروهی، سیستم انگیزشی و سیستم پرداختی بود.
نحوه امتیاز‌گذاری این پرسش‌نامه بر اساس افتراق معنایی انجام گرفت. در این مقیاس از پاسخ‌دهنده خواسته شد تا مفهومی را روی یک مقیاس دوقطبی 5درجه‌ای علامت‌گذاری کند. در دو قطب مقیاس، دو صفت متضاد باهم قرار دارند. اعدادی که روی یک پیوستار درج شده است (از 1 به معنای بدون رضایت تا 5 به معنای خیلی راضی) نشانگر میزان امتیازی بود که به عامل مورد‌نظر اختصاص داشت. برای سنجش رضایت شغلی فرد، ابتدا امتیازات هریک از ابعاد به صورت جداگانه محاسبه شد و سپس امتیازات تمامی ابعاد با هم جمع و تقسیم بر پنج شد. امتیازات نیز در یک طیف پنج‌قسمتی لیکرت به این صورت تفسیر و در نظر گرفته شد: امتیاز 1: فرد هیچ رضایتی ندارد، امتیاز 2: رضایت کم، امتیاز 3: رضایت متوسط، امتیاز 4: رضایت زیاد و امتیاز 5 بیانگر رضایت خیلی زیاد بود.
برای ارزیابی وضعیت مدیریت بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی نیز از پرسش‌نامه محقق‌ساخته استفاده شد. بدین صورت که در بتدا با استفاده از مرور منابع و ابزارهای استفاده‌شده در دیگر تحقیقات مشابه، پیش‌نویسی از ابزار محقق‌ساخته مدنظر تهیه و طراحی شد و سپس از 5 تا10 نفر از پرسنل شاغل در مراکز توانبخشی درباره محتوا، وضوح و سادگی عبارت‌های پرسش‌نامه نظرخواهی شد.
سپس با نظرخواهی از خبرگان و متخصصان دانشگاهی، اعتبار ابزار با استفاده از شاخص اعتبار صوری و اعتبار محتوا تأیید و اصلاحات لازم اعمال شد. محتوای این پرسش‌نامه مشتمل بر سؤالاتی نظیر آیتم‌های ریسک‌های ایمنی برق، تجهیزات و ساختمان (جریان ترافیک در مراکز توانبخشی، ورودی‌ها و خروجی‌ها، تعمیر و نگهداری، تجهیزات الکتریکی و مولدهای انرژی، تسهیلات و سرویس‌ها، سکوها و طبقات) و متغیرهای مربوط به ایمنی حریق و شرایط اضطراری، عوامل خطر در بخش‌های مراکز توانبخشی (شامل عوامل فیزیکی، عوامل بیولوژیکی و عوامل شیمیایی)، عوامل ارگونومیکی، روحی و روانی و مباحث مدیریتی مراکز توانبخشی بود.
برای محاسبه این شاخص از نظرات کارشناسان متخصص در زمینه محتوای آزمون مدنظر استفاده و از آن‌ها خواسته شد تا هریک از سؤالات را بر اساس طیف پنج گزینه‌ای لیکرت طبقه‌بندی کنند. محدوده امتیاز برای ارزیابی وضعیت مدیریت بهداشت حرفهای برای هر سؤال یک تا پنج و به صورت 1: مدیریت ضعیف، امتیاز 2: مدیریت کم، امتیاز 3: مدیریت متوسط، امتیاز 4: مدیریت متوسط رو به بالا و امتیاز 5 بیانگر مدیریت قوی در نظر گرفته شد. علاوه بر آن شاخص اعتبار محتوایی و ضریب اعتبار محتوا برای پرسش‌نامه مدیریت بهداشت حرفهای و سنجش رضایت شغلی به ترتیب 0/68، 0/83 و 0/69، 0/83 محاسبه شد.
پایایی ابزار نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و 0/872 محاسبه شد. درنهایت پس از حصول اطمینان از روایی و پایایی ابزار، پرسش‌نامه مذکور برای گردآوری داده‌ها از طریق مراجعه پژوهشگر به مراکز توانبخشی بین کارکنان توزیع و جمع‌آوری شد. البته قبل از آن با انجام هماهنگی‌های مربوطه، مجوزهای لازم از سازمان بهزیستی و مراکز توانبخشی منتخب گرفته شد و افراد شرکت‌کننده در تحقیق نیز با رضایت آگاهانه، پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند. درنهایت پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها داده‌های طرح استخراج و به منظور تجزیه و تحلیل وارد نسخه 20 نرم‌افزار آماری SPSS شد و در سطح معنی‌داری 0/05>P از آزمون‌های شاپیرو‌ویلک، ویلکاکسون و همبستگی اسپیرمن برای تحلیل یافته‌ها استفاده شد.
برای بررسی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پاسخ‌دهندگان نیز از شاخص‌های آمار توصیفی استفاده شد و فراوانی پاسخ‌دهندگان بر اساس جنسیت، تحصیلات، سابقه کاری، سن، تأهل، تعداد ساعات کاری و حوزه کاری بررسی شد.
یافته‌ها
آمار توصیفی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی نمونه تحقیق نشان داد از نظر جنسیت بیشترین فراوانی شرکت‌کنندگان در پژوهش را زن‌ها (746 نفر؛ 53/2 درصد) تشکیل می‌دادند که از نظر وضعیت تأهل نیز بیشتر آنان متأهل (856 نفر؛ 61 درصد) بودند و در طیف سنی 36 تا 45 سال (370 نفر؛ 26/4 درصد) قرار داشتند. همچنین از نظر سطح تحصیلات نیز بیشتر شرکت‌کنندگان، مدرک تحصیلی کارشناسی (504 نفر؛ 35/9 درصد) داشتند که از نظر حوزه کاری اکثر آن‌ها در حوزه مدیریتی (366 نفر؛ 26/1 درصد) فعالیت داشتند. علاوه بر آن بیشتر افراد سابقه کاری 6 تا 10 سال (527 نفر؛ 6 /37درصد) داشتند که از نظر ساعت کاری بیشتر آن‌ها بین 21 تا 40 ساعت (719 نفر؛ 51/2 درصد) فعالیت داشتند.
منابع انسانی سرمایه‌های بنیادین سازمان‌ها و منشأ هرگونه تحول و نوآوری در سازمان‌ها محسوب می‌شوند [1]. موفقیت سازمان‌ها به عوامل مختلفی وابسته است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها میزان رضایت شغلی کارکنان آن سازمان است [2]. رضایت شغلی به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مفاهیم سازمانی و پایه بسیاری از سیاست‌ها و خط‌مشی‌های مدیریت برای افزایش بهره‌وری و کارایی سازمان محسوب می‌شود [3]. از آنجایی که بیشتر افراد تقریباً نیمی از ساعات بیداری خود را در محیط کارشان می‌گذرانند، بنابراین رضایت از کار و محیط کار امری مهم و ضروری است [2].
رضایت شغلی عبارت است از نوع نگرش فرد نسبت به شغل خویش و به مجموع تمایلات یا احساسات مثبت گفته می‌شود که افراد نسبت به شغل خود و پس انجام کار دارند [4]. البته رضایت شغلی عاملی مجرد و تنها نیست، بلکه ارتباط بینابین و پیچیده‌ای از وظایف شغلی، مسئولیت‌پذیری، کنش‌ها و واکنش‌ها، انگیزه‌ها، تشویق و دلگرمی‌هاست [5، 6]. از جمله اثرات بارز رضایت کارکنان از شغل خویش می‌توان به افزایش اعتماد‌به‌نفس و سلامت فیزیکی و روانی افراد، انجام بهتر کارها و از سوی دیگر بهبود ارتباطات و ایجاد جو سازمانی بسیار مطلوب و متعاقباً جذب و بقای کارکنان اشاره کرد [7].
همچنین کارکنان با رضایت شغلی کم، سلامت روانی کمتری دارند و اثر ناخوشایند آن در زندگی خصوصی فرد و حتی جامعه بروز می‌کند [8-10]. به علاوه عواملی دیگر از قبیل تشویش، غیبت کاری، تأخیر در کار، ترک خدمت و بازنشستگی زودرس از دیگر اثرات منفی رضایت‌نداشتن از شغل محسوب می‌شود [11-15]. بنابراین می‌توان گفت که رضایت شغلی مفهومی چند‌بعدی است و با عوامل متعددی ارتباط دارد به عبارت دیگر رضایت شغلی با تحقق مجموعه‌ای از عوامل حاصل خواهد شد و این عوامل می‌تواند شامل ماهیت و شرایط کار، حقوق و دستمزد، فرصت‌های موجود برای پیشرفت و ارتقای شغلی، نحوه سرپرستی و روابط با همکاران باشد [16-18].
سازمان‌ها از هر نوعی که باشند به طور فزاینده‌ای به دستیابی و اثبات عملکرد صحیح ایمنی و بهداشت شغلی از طریق کنترل ریسک‌های ایمنی و بهداشت شغلی سازگار با اهداف کلان و خط‌مشی ایمنی و بهداشت شغلی خود علاقه دارند. آن‌ها این کار را در قالب قوانینی که به طور روزافزون سختگیرانه‌تر می‌شوند، توسعه خط مشی‌های اقتصادی و دیگر اقدامات برای ارتقای بهداشت شغلی و افزایش توجه گروه‌های ذی‌نفع به مسائل ایمنی و بهداشت شغلی انجام می‌دهند [19-21]. به طوری که در سال‌های اخیر بسیاری از سازمان‌ها در کشورهای صنعتی با تمهیداتی از جمله برنامه کمک به کارکنان کوشیده‌اند تا به طور جدی از مشکلات موجود در محیط کار بکاهند و با آن مقابله کنند [14].
مدیریت بهداشت حرفهای علمی است که از طریق شناسایی، ارزشیابی و کنترل شرایط و عوامل زیان‌آور در محیط کار و ارائه مراقبت‌های پزشکی، حافظ سلامت شاغلان است و حفظ سلامت شاغلین سبب بهبود شرایط کار می‌شود. مورهد و گریفین 10 عامل را مؤثر بر رضایت شغلی می‌دانند که ایمنی شغلی و شرایط فیزیکی کار از آن جمله‌اند [22]. در مدیریت بهداشت حرفهای توجه به ایمنی شغلی و شرایط فیزیکی بسیار حائز اهمیت است. مطالعات نیز نشان داده است که مدیریت بهداشت حرفهای می‌تواند بر میزان رضایت شغلی تأثیر گذارد [22].
وجود بیماری‌های حرفهای و حوادث ناشی از کار به لحاظ هزینه‌های درمانی، ایجاد ناتوانی‌ها و زمان ازدست‌رفته کاری و کاهش تولید، بار سنگینی بر دوش اقتصاد هر جامعه‌ای تحمیل می‌کند [1]. طبق گزارشات رسمی سازمان بین‌المللی کار، در سال 2006 حدود 270 میلیون حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده است که قریب به 160 میلیون نفر به بیماری‌های ناشی از کار مبتلا شده‌اند و بیش از 260 میلیون حادثه به سه روز غیبت کاری منجر شده است [23].
بنابراین در همه سازمان‌ها به‌ویژه سازمان‌هایی که به جامعه خدمات فوری ارائه می‌دهند، باید محیطی فراهم شود که در آن آسیبی به مشتریان و کارکنان وارد نشود [24]. مراکز توانبخشی از جمله مراکزی هستند که خدمات متنوع توانبخشی را به شیوه‌ای هماهنگ به توان‌خواهان و خانواده آنان ارائه می‌کنند و در سیستم ارائه خدمات توانبخشی جایگاه ویژه‌ای دارند [25]. از سوی دیگر، بر اساس ماده 2 قانون جامع حمایت از معلولان، همه دستگاه‌های دولتی موظف به طراحی و احداث ساختمان‌ها، ایجاد محیط ایمن و استاندارد، استقرار بهداشت حرفهای و محیط زیست مناسب هستند؛ به گونه‌ای که امکان دسترسی و بهره‌مندی معلولان مانند دیگر افراد جامعه از آن‌ها مهیا باشد [25].
کارکنان توانبخشی افرادی هستند که با مخاطبانی سروکار دارند که مشکلات مختلف جسمی و روانی یا ناتوانی‌های عملکردی مختلفی را تجربه می‌کنند و از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه به حساب می‌آیند [25]. با توجه به اهمیت مراکز توانبخشی به عنوان سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی و درمانی و سختی کار کارکنان شاغل در این مراکز، رضایت شغلی دراین سازمان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد و نداشتن رضایت شغلی در بین کارکنان این مراکز به گسستگی عاطفی، بی‌تفاوتی و کاهش کیفیت خدمات ارائه‌شده منجر می‌شود که این امر نتایج جدی را دربر خواهد داشت [25]. این امر نه‌تنها از نظر کمی باعث اختلال در کار رسیدگی به بیماران می‌شود، بلکه از نظر کیفی نیز باعث تضعیف روحیه کارکنان و بیماران می‌شود، درنتیجه کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و درمانی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و بار اقتصادی و مالی سنگینی را به سیستم سلامت وارد می‌کند [26].
نظر به حساسیت و اهمیت وظیفه و کارکرد مراکز توانبخشی در جامعه و اینکه کارکنان این مراکز به دلیل ماهیت خاص شغل توانبخشی ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با افراد کم‌توان و آسیب‌دیده دارند، این شغل وضعیت شغلی متفاوتی نسبت به دیگر مشاغل دارد. بنابراین مدیریت بهداشت حرفهای در این محیط‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
بر اساس مطالعات صورت‌گرفته حدود 50 درصد حوادث شغلی در اثر فقدان یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفهای پدید آمده است. همچنین در صورت استقرار‌نیافتن سیستم‌های مدیریتی ایمنی و بهداشت حرفهای، هزینه‌های مالی گزاف می‌تواند متوجه سازمان شود. ﺑــﺎ رﻋﺎﻳــﺖ چنین برنامه‌های مدیریتی در ﺳﺎزﻣﺎن‌ها و ایجاد آسایش برای نیروهای انسانی، می‌توان حفاظت کارکنان را در مقابل خطرات محیط کار تأمین کرد و یا به عبارتی رﻳﺴـﻚﻫـﺎی موجود را ﻛــﺎﻫﺶ داد [1].
با اینکه تاکنون در سطح کشور مطالعات متعددی در زمینه بررسی میزان رضایتمندی مشاغل مختلف انجام شده است، اما درباره اهمیت تأثیر عوامل بهداشت حرفهای و ایمنی بر رضایتمندی شغلی درکارکنان توانبخشی مطالعه‌ای انجام نگرفته است.
بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی وضعیت مدیریت ایمنی و بهداشت حرفهای مراکز توانبخشی استان تهران و تعیین رابطه آن با رضایتمندی شغلی کارکنان شاغل در آن مراکز، در سال 1396 انجام شد تا با تعیین رابطه وضعیت ایمنی و بهداشت حرفهای در این مراکز با رضایتمندی شغلی بتوان راهکارهایی برای رفع یا تعدیل عوامل خطر ناشی از ضعف ایمنی و بهداشت حرفهای پیشنهاد کرد و بدین وسیله در راه کاهش هزینه‌های مالی و انسانی ناشی از نارضایتی شغلی در کارکنان مراکز توانبخشی گام برداشت.
روش بررسی
این پژوهش از نوع توصیفی‌مقطعی بود که در سال 1396 در یک دوره زمانی 6ماهه، در مراکز توانبخشی استان تهران انجام گرفت. جامعه پژوهش‌شده شامل تمام کارکنان شاغل در 28 مرکز توانبخشی این استان بودند (1402 نفر) که نمونه‌گیری به روش سرشماری و با مشارکت تمام کارکنان شاغل در مراکز توانبخشی صورت گرفت. معیارهای ورود به مطالعه شامل تمایل به شرکت در مطالعه، تجربه کار در حداقل یک مرکز توانبخشی به مدت 2 سال، شاغل‌بودن در مرکز توانبخشی به صورت تمام‌وقت و معیارهای خروج، ادامه‌ندادن همکاری شرکت‌کنندگان بود.
داده‌های پژوهش نیز با استفاده از پرسش‌نامه محقق‌ساخته ارزیابی وضعیت ایمنی و بهداشت حرفهای و پرسش‌نامه استاندارد رضایت شغلی، جمع‌آوری شد. بدین صورت که برای سنجش رضایت شغلی نیز از پرسش‌نامه سنجش رضایت شغلی که ویسوکی و کروم در سال 1991 استانداردش کرده بودند، استفاده شد. این پرسش‌نامه، از 39 گویه و 5 خرده‌مقیاس در ارتباط با کار (10 سؤال)، سرپرست (8 سؤال)، همکار (10 سؤال)، ارتقا (5 سؤال) و پرداخت (6 سؤال) تشکیل شده است که شامل مؤلفه‌های فعالیت شغلی، مدیریت، فعالیت‌های گروهی، سیستم انگیزشی و سیستم پرداختی بود.
نحوه امتیاز‌گذاری این پرسش‌نامه بر اساس افتراق معنایی انجام گرفت. در این مقیاس از پاسخ‌دهنده خواسته شد تا مفهومی را روی یک مقیاس دوقطبی 5درجه‌ای علامت‌گذاری کند. در دو قطب مقیاس، دو صفت متضاد باهم قرار دارند. اعدادی که روی یک پیوستار درج شده است (از 1 به معنای بدون رضایت تا 5 به معنای خیلی راضی) نشانگر میزان امتیازی بود که به عامل مورد‌نظر اختصاص داشت. برای سنجش رضایت شغلی فرد، ابتدا امتیازات هریک از ابعاد به صورت جداگانه محاسبه شد و سپس امتیازات تمامی ابعاد با هم جمع و تقسیم بر پنج شد. امتیازات نیز در یک طیف پنج‌قسمتی لیکرت به این صورت تفسیر و در نظر گرفته شد: امتیاز 1: فرد هیچ رضایتی ندارد، امتیاز 2: رضایت کم، امتیاز 3: رضایت متوسط، امتیاز 4: رضایت زیاد و امتیاز 5 بیانگر رضایت خیلی زیاد بود.
برای ارزیابی وضعیت مدیریت بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی نیز از پرسش‌نامه محقق‌ساخته استفاده شد. بدین صورت که در بتدا با استفاده از مرور منابع و ابزارهای استفاده‌شده در دیگر تحقیقات مشابه، پیش‌نویسی از ابزار محقق‌ساخته مدنظر تهیه و طراحی شد و سپس از 5 تا10 نفر از پرسنل شاغل در مراکز توانبخشی درباره محتوا، وضوح و سادگی عبارت‌های پرسش‌نامه نظرخواهی شد.
سپس با نظرخواهی از خبرگان و متخصصان دانشگاهی، اعتبار ابزار با استفاده از شاخص اعتبار صوری و اعتبار محتوا تأیید و اصلاحات لازم اعمال شد. محتوای این پرسش‌نامه مشتمل بر سؤالاتی نظیر آیتم‌های ریسک‌های ایمنی برق، تجهیزات و ساختمان (جریان ترافیک در مراکز توانبخشی، ورودی‌ها و خروجی‌ها، تعمیر و نگهداری، تجهیزات الکتریکی و مولدهای انرژی، تسهیلات و سرویس‌ها، سکوها و طبقات) و متغیرهای مربوط به ایمنی حریق و شرایط اضطراری، عوامل خطر در بخش‌های مراکز توانبخشی (شامل عوامل فیزیکی، عوامل بیولوژیکی و عوامل شیمیایی)، عوامل ارگونومیکی، روحی و روانی و مباحث مدیریتی مراکز توانبخشی بود.
برای محاسبه این شاخص از نظرات کارشناسان متخصص در زمینه محتوای آزمون مدنظر استفاده و از آن‌ها خواسته شد تا هریک از سؤالات را بر اساس طیف پنج گزینه‌ای لیکرت طبقه‌بندی کنند. محدوده امتیاز برای ارزیابی وضعیت مدیریت بهداشت حرفهای برای هر سؤال یک تا پنج و به صورت 1: مدیریت ضعیف، امتیاز 2: مدیریت کم، امتیاز 3: مدیریت متوسط، امتیاز 4: مدیریت متوسط رو به بالا و امتیاز 5 بیانگر مدیریت قوی در نظر گرفته شد. علاوه بر آن شاخص اعتبار محتوایی و ضریب اعتبار محتوا برای پرسش‌نامه مدیریت بهداشت حرفهای و سنجش رضایت شغلی به ترتیب 0/68، 0/83 و 0/69، 0/83 محاسبه شد.
پایایی ابزار نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و 0/872 محاسبه شد. درنهایت پس از حصول اطمینان از روایی و پایایی ابزار، پرسش‌نامه مذکور برای گردآوری داده‌ها از طریق مراجعه پژوهشگر به مراکز توانبخشی بین کارکنان توزیع و جمع‌آوری شد. البته قبل از آن با انجام هماهنگی‌های مربوطه، مجوزهای لازم از سازمان بهزیستی و مراکز توانبخشی منتخب گرفته شد و افراد شرکت‌کننده در تحقیق نیز با رضایت آگاهانه، پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند. درنهایت پس از تکمیل پرسش‌نامه‌ها داده‌های طرح استخراج و به منظور تجزیه و تحلیل وارد نسخه 20 نرم‌افزار آماری SPSS شد و در سطح معنی‌داری 0/05>P از آزمون‌های شاپیرو‌ویلک، ویلکاکسون و همبستگی اسپیرمن برای تحلیل یافته‌ها استفاده شد.
برای بررسی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پاسخ‌دهندگان نیز از شاخص‌های آمار توصیفی استفاده شد و فراوانی پاسخ‌دهندگان بر اساس جنسیت، تحصیلات، سابقه کاری، سن، تأهل، تعداد ساعات کاری و حوزه کاری بررسی شد.
یافته‌ها
آمار توصیفی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی نمونه تحقیق نشان داد از نظر جنسیت بیشترین فراوانی شرکت‌کنندگان در پژوهش را زن‌ها (746 نفر؛ 53/2 درصد) تشکیل می‌دادند که از نظر وضعیت تأهل نیز بیشتر آنان متأهل (856 نفر؛ 61 درصد) بودند و در طیف سنی 36 تا 45 سال (370 نفر؛ 26/4 درصد) قرار داشتند. همچنین از نظر سطح تحصیلات نیز بیشتر شرکت‌کنندگان، مدرک تحصیلی کارشناسی (504 نفر؛ 35/9 درصد) داشتند که از نظر حوزه کاری اکثر آن‌ها در حوزه مدیریتی (366 نفر؛ 26/1 درصد) فعالیت داشتند. علاوه بر آن بیشتر افراد سابقه کاری 6 تا 10 سال (527 نفر؛ 6 /37درصد) داشتند که از نظر ساعت کاری بیشتر آن‌ها بین 21 تا 40 ساعت (719 نفر؛ 51/2 درصد) فعالیت داشتند.
بر اساس یافته‌های جدول شماره 1، متغیرهای مدیریت ایمنی و سلامت شغلی و زیرمقیاس‌های آن، از حد وسط طیف لیکرت، میانگین بیشتری دارند که بیانگر آن است که هرچه میزان میانگین بیشتر باشد، این متغیرها در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند. به عبارت دیگر هرچه میزان میانگین بیشتر باشد، وضعیت مدیریت ایمنی و سلامت شغلی مناسب‌تر است. همچنین متغیرهای رضایت شغلی و زیرمقیاس‌های آن، به غیر از متغیر پرداخت دستمزد، از حد وسط طیف لیکرت میانگین بیشتری دارند. هرچه میزان میانگین بیشتر باشد، بدان معناست که این متغیرها در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند. به عبارت دیگر هر چه میزان میانگین بیشتر باشد، رضایت شغلی کارکنان بیشتر است.
نتایج آزمون کولموگروف‌اسمیرنوف در جدول شماره 2 برای آزمون عادی‌بودن داده‌ها نشان داد در سطح خطای 5 درصد تمامی متغیرها توزیع عادی نداشته‌اند. لذا فرضیات پژوهش، با استفاده از آزمون‌های ناپارامتریک بررسی شد.
نتایج آزمون کولموگروف‌اسمیرنوف در جدول شماره 2 برای آزمون عادی‌بودن داده‌ها نشان داد در سطح خطای 5 درصد تمامی متغیرها توزیع عادی نداشته‌اند. لذا فرضیات پژوهش، با استفاده از آزمون‌های ناپارامتریک بررسی شد.
بر اساس نتایج پژوهش در جدول شماره 3، میانگین دیدگاه پاسخ‌دهندگان از نظر مدیریت بهداشت حرفهای (3/65) و رضایت شغلی (3/12) بیش از نصف لیکرت 3 به دست آمد.
همچنین مطابق نتایج به‌دست‌آمده در جدول شماره 4 ضریب رگرسیون میان دو متغیر مدیریت بهداشت حرفهای و میزان رضایت شغلی فعالیت شغلی کارکنان نشان داد مدیریت بهداشت حرفهای بر میزان رضایت شغلی کارکنان آن‌ها تأثیر معناداری دارد (0/001>P).
نتایج جدول شماره 3 نیز نشان داد به ازای یک واحد بهترشدن مدیریت بهداشت حرفهای نمره رضایت شغلی به اندازه 23/0 افزایش می‌یابد که این افزایش از نظر آماری معنادار بود (0/001>P)
یافته‌های جدول شماره 5 نشان داد بُعد همکار بیشترین همبستگی را با دیگر ابعاد داشت و بیشترین مقدار همبستگی مربوط به رابطه کار با اطفای حریق و بحران (0/272) بوده است. همچنین آزمون همبستگی پیرسون نیز بین مدیریت بهداشت حرفهای، ایمنی عمومی، اطفای حریق و بحران و ارگونومی و عوامل روانی با زیرمجموعه‌های رضایت شغلی همبستگی مستقیم و معناداری را نشان داد؛ به طوری که افزایش نمره بهداشت حرفهای، ایمنی عمومی، اطفای حریق و بحران و ارگونومی و عوامل روانی به افزایش معنادار رضایت شغلی منجر شد (0/001>P).
همچنین یافته‌های جدول شماره ۵ نشان داد بین مدیریت بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی و میزان رضایت شغلی کارکنان آن‌ها رابطه معناداری وجود دارد؛ به طوری که بین متغیرهای رضایت شغلی، شاخص همکار (میانگین 3/61) بیشترین و شاخص پرداخت دستمزد (میانگین 2/25) کمترین میزان میانگین را داشت. از طرفی میانگین نمره متغیرهای مدیریت بهداشت حرفهای و زیرمقیاس‌های آن، از حد وسط طیف لیکرت نمره بیشتری داشتند.
در متغیرهای رضایت شغلی و زیرمقیاس‌های آن، به غیر از متغیر پرداخت دستمزد، میانگین نمره از حد وسط طیف لیکرت بیشتر بود. نمره متغیرهای مدیریت ایمنی و سلامت برای مدیریت ایمنی و سلامت شغلی کارکنان، ایمنی عمومی، اطفای حریق و ارگونومی و عوامل روانی به ترتیب برابر با 0/65، 0/57، 0/60 و 0/79 و از مقدار کسب‌شده بیشتر بود. نمره متغیرهای رضایت شغلی برای رضایت شغلی، کار، سرپرست، همکار و ارتقای کارکنان به ترتیب برابر با 0/09، 0/4، 0/25، 0/6 و 0/83 و از مقدار کسب‌شده بیشتر بود. ضریب رگرسیون میان دو متغیر مدیریت بهداشت حرفهای و میزان رضایت شغلی فعالیت شغلی کارکنان 0/267 به دست آمد.
بحث
این مطالعه با هدف بررسی رابطه وضعیت مدیریت ایمنی و سلامت و رضایت شغلی کارکنان مراکز غیردولتی توانبخشی تحت نظر سازمان بهزیستی استان تهران صورت گرفت. بدین منظور 1403 نفر با استفاده از روش شماری انتخاب و وارد مطالعه شدند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد میانگین رضایت شغلی کارکنان3/12 و در حد متوسط بود که با مطالعه افشار و همکاران و مطالعه مستانه و همکاران هم‌جهت و هم‌راستا بود [28 ،27]. همچنین میانگین نمره مدیریت ایمنی و سلامت شغلی 3/65 و در حد متوسط بود. همچنین نتایج مطالعه نشان داد در میان متغیرهای رضایت شغلی، شاخص همکار (میانگین3/31) بیشترین و شاخص پرداخت دستمزد (میانگین 2/25) کمترین میزان میانگین را دارند.
در مطالعه افشاری و همکاران بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و توان بالقوه انگیزشی و رضایت شغلی ارتباط معنادار وجود نداشت. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد میانگین رضایت شغلی کارکنان 3/12 بود که در حد متوسط بود و با مطالعه افشار و همکارانو مطالعه مستانه و همکاران هم راستا بود [28 ،27]. همچنین میانگین نمره مدیریت بهداشت حرفهای 3/65 و در حد متوسط بود. نتایج مطالعه نشان داد در میان متغیرهای رضایت شغلی، شاخص همکار (میانگین 3/61) بیشترین و شاخص پرداخت دستمزد (میانگین 2/25) کمترین میزان میانگین را دارد. در مطالعه افشاری و همکاران بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و توان بالقوه انگیزشی و رضایت شغلی ارتباط معنادار وجود نداشت [27].
همچنین نتایج مطالعه نشان داد میانگین نمره متغیرهای مدیریت بهداشت حرفهای و زیرمقیاس‌های آن و نیز متغیرهای رضایت شغلی و زیرمقیاس‌های آن، به غیر از متغیر پرداخت دستمزد، بیشتر از حد متوسط هستند و در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند که نتایج این بخش از پژوهش با نتایج مطالعه جعفری و همکاران، زابلی و همکاران و نیز آزاده و همکاران، کیم و همکاران، همسو و هم جهت بود [29 ،19 ،11 ،8].
در توجیه این بخش ار نتایج می‌توان گفت که ایمنی بالا و خدمات بهداشتی مناسب سبب ارتقای رضایت شغلی کارکنان می‌شود [30]. در توجیه این بخش از یافته‌ها می‌توان گفت که کیفیت محیط کاری از لحاظ روانی و جسمی، تأثیر مستقیم بر بهبود سلامت کار، افزایش انگیزه کارکنان و ارتقای رضایت شغلی دارد و بهبود در رضایت شغلی کارکنان به بالا‌رفتن کیفیت مراقبت از بیماران، کاهش جراحات و آسیب‌های جسمی کارکنان مراقبت‌های بهداشتی درمانی و درنهایت بهبودیافتن سازمان منجر خواهد شد [30]. از سویی دیگر نتایج مذکور مؤید این امر است که اجرای برنامه‌های ایمنی و بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی تا چه اندازه می‌تواند بر میزان رضایت شغلی کارکنان تأثیرگذار باشد. بنابراین لازم است با برنامه‌ریزی و پیگیری‌های لازم برای بهبود و ارتقای سطح ایمنی و بهداشت حرفهای مراکز توانبخشی، بتوان موجبات رضایت شغلی بیشتری را برای پرسنل این مراکز فراهم کرد.
همچنین دیگر نتایج این مطالعه نشان داد میزان رضایت شغلی با جنسیت افراد رابطه معناداری دارد و میزان رضایت مردان از زنان بیشتر است که علت این تفاوت را باید در جامعه پژوهش‌شده جست‌وجو و بررسی کرد. این بخش از یافته‌ها با نتایج پژوهش جعفری و همکاران مطابقت داشت [11].
نتیجه‌گیری
یکی از اهداف این مطالعه طراحی چک‌لیست ارزیابی مدیریت بهداشت حرفهای بود و شامل عوامل وابسته بود. مطابق نتایج ارزیابی حاصل از این تحقیق، میزان رضایت شغلی کارکنان و مدیریت بهداشت حرفهای در مراکز مطالعه‌شده در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت.
همچنین نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق حاضر مؤید این امر بود که ارتباط مثبت و معناداری بین نحوه مدیریت بهداشت حرفهای و میزان رضایت شغلی کارکنان شاغل در مراکز توانبخشی وجود دارد و گویای این مطلب بود که اجرای برنامه‌های ایمنی و بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی تا چه اندازه می‌تواند بر میزان رضایت شغلی کارکنان تأثیرگذار باشد. بنابراین لازم است با برنامه‌ریزی و پیگیری‌های لازم برای بهبود و ارتقای سطح ایمنی و بهداشت حرفهای مراکز توانبخشی موجبات رضایت شغلی بیشتری را برای پرسنل این مراکز فراهم کرد، چراکه این مهم در کیفیت خدمات ارائه‌شده به توان‌خواهان موثر خواهد بود.
درنهایت براساس نتایج پژوهش، ارتقای شرایط ایمنی و بهداشت محیط با استفاده از استقرار سیستم‌های مدیریتی ایمنی و بهداشت ضروری به نظر می‌رسد و انجام تحقیقات مشابه در دیگر سازمان‌ها و شرکت‌هایی که بهبود مستمر را به عنوان لازمه حیات خود قبول دارند، مفید است [31]. از طرفی فراهم‌کردن امکان مشارکت کارکنان در سرپرستی طرح‌های ایمنی و بهداشت و تعیین پاداش، ایجاد فرصت‌های ترقی و پیشرفت متناسب با توانایی کارکنان در زمینه‌های ایمنی و بهداشت، ایجاد برنامه‌های چرخشی متناسب با کار، به منظور کاهش آسیب‌های شغلی نیز پیشنهاد می‌شود؛ به طوری که می‌توان با برگزاری کارگاه‌های آموزشی سیستم بهداشت حرفهای و عوامل ارگونومی آموزش‌های لازم را در این زمینه ارائه کرد.
از طرفی با توجه به تحقیقات انجام‌شده در کشورهای دیگر، عوامل زیادی (نظیر بهره‌وری سازمانی، رفتار ایمنی، فناوری اطلاعات و رسانه‌های اجتماعی، توجه به استاندار‌های جهانی ایمنی و بهداشت و غیره) وجود دارند که می‌توان آن‌ها را در پژوهش‌های بعدی بررسی کرد. مضاف بر آن در زمینه تحقیقات آینده نیز پیشنهاد می‌شود با انجام مطالعه مداخله‌ای و ارتقای سطح ایمنی و بهداشت حرفهای میزان رضایت شغلی را سنجیده شود و حتی می‌توان این پژوهش را در سطح چند شهر و یا کشور و مقایسه نتایج آن‌ها به روش ترکیبی کمّی و کیفی نیز انجام داد.
این پژوهش نیز همانند بسیاری از پژوهش‌های دیگر با محدودیت‌هایی روبه‌رو بود که محققان سعی کردند آن را رفع کنند و می‌توان به مواردی نظیر کمبود منابع علمی و اطلاعاتی لازم، انجام‌نشدن تحقیقات علمی و یا کاربردی در داخل کشور، کمبود پیشینه مشابه با موضوع پژوهش در ایران و خارج از کشور، جدید‌بودن موضوع و تازگی مباحث مرتبط با آن و نا‌آشنایی با سؤالات برای شرکت‌کنندگان که در بعضی موارد محقق را مجبور به ارائه توضیحاتی در حین توزیع پرسش‌نامه می‌کرد، احساس مسئولیت‌نداشتن و انگیزه لازم در ارتباط با تکمیل پرسش‌نامه در بین برخی از کارکنان اشاره کرد. به همین دلیل نتایج پژوهش حاضر از قطعیت لازم برای همه دوره ها برخوردار نیست و تعمیم آن به سایر دوره ها نیازمند دقت نظر است. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری و نیز محدودیت های دسترسی به اطلاعات تمامی مراکز توانبخشی، لذا تشریح نتایج این پژوهش به سایر مراکز توانبخشی باید با احتیاط انجام گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با کد طرح 1688مصوب شورای پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی است. قابلیت انجام پژوهش از طریق اعمال ملاحظات اخلاقی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بر مبنای کدهای 31گانه و با تصویب معاونت پژوهشی طبق شماره IR.USWR.REC.1396.359 تأیید شد.
حامی مالی
مقاله فوق مستخرج از طرحی با همین عنوان، در شورای پژوهشی گروه ارگونومی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بررسی و داوری شد و پس از تصویب در شورای پژوهشی دانشگاه، مورد حمایت مالی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی قرار گرفت.
مشارکت نویسندگان
کلیه نویسندگان در انجام طرح و نیز نگارش مقاله همکاری مؤثر داشته‌اند ازجمله مفهوم‌سازی: سید حبیب‌الله کواری و محسن پورصادقیان؛ تحقیق و بررسی: رضا نبی امجد و منیر علیمحمدی؛ روش‌شناسی و تحلیل آماری: حسین ماری اوریاد و سید نوالدین حسینی گوشه؛ نگارش پیش‌نویس مقاله و اصلاحات ساختاری: علیرضا خمر و رضا نبی امجد؛ ویراستاری علمی و ادبی: شیوا حسینی فولادی؛ مسئولیت هماهنگی تیم و نهایی‌سازی مقاله: محسن پورصادقیان.
تعارض منافع
بنابر اظهارات نویسندگان تعارض منافع وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان به رسم ادب و اخلاق از زحمات تمام استادان و مسئولان محترم دانشگاهی و نیز از مدیران ارشد، کارشناسان خبره، محققان و پرسنل توانبخشی وابسته به سازمان بهزیستی استان تهران و دیگر افراد شرکت‌کننده که ما را در به‌انجام‌رسانیدن این پژوهش یاری کردند، کمال تشکر و سپاسگزاری را می‌نمایند.
این مطالعه با هدف بررسی رابطه وضعیت مدیریت ایمنی و سلامت و رضایت شغلی کارکنان مراکز غیردولتی توانبخشی تحت نظر سازمان بهزیستی استان تهران صورت گرفت. بدین منظور 1403 نفر با استفاده از روش شماری انتخاب و وارد مطالعه شدند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد میانگین رضایت شغلی کارکنان3/12 و در حد متوسط بود که با مطالعه افشار و همکاران و مطالعه مستانه و همکاران هم‌جهت و هم‌راستا بود [28 ،27]. همچنین میانگین نمره مدیریت ایمنی و سلامت شغلی 3/65 و در حد متوسط بود. همچنین نتایج مطالعه نشان داد در میان متغیرهای رضایت شغلی، شاخص همکار (میانگین3/31) بیشترین و شاخص پرداخت دستمزد (میانگین 2/25) کمترین میزان میانگین را دارند.
در مطالعه افشاری و همکاران بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و توان بالقوه انگیزشی و رضایت شغلی ارتباط معنادار وجود نداشت. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد میانگین رضایت شغلی کارکنان 3/12 بود که در حد متوسط بود و با مطالعه افشار و همکارانو مطالعه مستانه و همکاران هم راستا بود [28 ،27]. همچنین میانگین نمره مدیریت بهداشت حرفهای 3/65 و در حد متوسط بود. نتایج مطالعه نشان داد در میان متغیرهای رضایت شغلی، شاخص همکار (میانگین 3/61) بیشترین و شاخص پرداخت دستمزد (میانگین 2/25) کمترین میزان میانگین را دارد. در مطالعه افشاری و همکاران بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و توان بالقوه انگیزشی و رضایت شغلی ارتباط معنادار وجود نداشت [27].
همچنین نتایج مطالعه نشان داد میانگین نمره متغیرهای مدیریت بهداشت حرفهای و زیرمقیاس‌های آن و نیز متغیرهای رضایت شغلی و زیرمقیاس‌های آن، به غیر از متغیر پرداخت دستمزد، بیشتر از حد متوسط هستند و در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند که نتایج این بخش از پژوهش با نتایج مطالعه جعفری و همکاران، زابلی و همکاران و نیز آزاده و همکاران، کیم و همکاران، همسو و هم جهت بود [29 ،19 ،11 ،8].
در توجیه این بخش ار نتایج می‌توان گفت که ایمنی بالا و خدمات بهداشتی مناسب سبب ارتقای رضایت شغلی کارکنان می‌شود [30]. در توجیه این بخش از یافته‌ها می‌توان گفت که کیفیت محیط کاری از لحاظ روانی و جسمی، تأثیر مستقیم بر بهبود سلامت کار، افزایش انگیزه کارکنان و ارتقای رضایت شغلی دارد و بهبود در رضایت شغلی کارکنان به بالا‌رفتن کیفیت مراقبت از بیماران، کاهش جراحات و آسیب‌های جسمی کارکنان مراقبت‌های بهداشتی درمانی و درنهایت بهبودیافتن سازمان منجر خواهد شد [30]. از سویی دیگر نتایج مذکور مؤید این امر است که اجرای برنامه‌های ایمنی و بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی تا چه اندازه می‌تواند بر میزان رضایت شغلی کارکنان تأثیرگذار باشد. بنابراین لازم است با برنامه‌ریزی و پیگیری‌های لازم برای بهبود و ارتقای سطح ایمنی و بهداشت حرفهای مراکز توانبخشی، بتوان موجبات رضایت شغلی بیشتری را برای پرسنل این مراکز فراهم کرد.
همچنین دیگر نتایج این مطالعه نشان داد میزان رضایت شغلی با جنسیت افراد رابطه معناداری دارد و میزان رضایت مردان از زنان بیشتر است که علت این تفاوت را باید در جامعه پژوهش‌شده جست‌وجو و بررسی کرد. این بخش از یافته‌ها با نتایج پژوهش جعفری و همکاران مطابقت داشت [11].
نتیجه‌گیری
یکی از اهداف این مطالعه طراحی چک‌لیست ارزیابی مدیریت بهداشت حرفهای بود و شامل عوامل وابسته بود. مطابق نتایج ارزیابی حاصل از این تحقیق، میزان رضایت شغلی کارکنان و مدیریت بهداشت حرفهای در مراکز مطالعه‌شده در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت.
همچنین نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق حاضر مؤید این امر بود که ارتباط مثبت و معناداری بین نحوه مدیریت بهداشت حرفهای و میزان رضایت شغلی کارکنان شاغل در مراکز توانبخشی وجود دارد و گویای این مطلب بود که اجرای برنامه‌های ایمنی و بهداشت حرفهای در مراکز توانبخشی تا چه اندازه می‌تواند بر میزان رضایت شغلی کارکنان تأثیرگذار باشد. بنابراین لازم است با برنامه‌ریزی و پیگیری‌های لازم برای بهبود و ارتقای سطح ایمنی و بهداشت حرفهای مراکز توانبخشی موجبات رضایت شغلی بیشتری را برای پرسنل این مراکز فراهم کرد، چراکه این مهم در کیفیت خدمات ارائه‌شده به توان‌خواهان موثر خواهد بود.
درنهایت براساس نتایج پژوهش، ارتقای شرایط ایمنی و بهداشت محیط با استفاده از استقرار سیستم‌های مدیریتی ایمنی و بهداشت ضروری به نظر می‌رسد و انجام تحقیقات مشابه در دیگر سازمان‌ها و شرکت‌هایی که بهبود مستمر را به عنوان لازمه حیات خود قبول دارند، مفید است [31]. از طرفی فراهم‌کردن امکان مشارکت کارکنان در سرپرستی طرح‌های ایمنی و بهداشت و تعیین پاداش، ایجاد فرصت‌های ترقی و پیشرفت متناسب با توانایی کارکنان در زمینه‌های ایمنی و بهداشت، ایجاد برنامه‌های چرخشی متناسب با کار، به منظور کاهش آسیب‌های شغلی نیز پیشنهاد می‌شود؛ به طوری که می‌توان با برگزاری کارگاه‌های آموزشی سیستم بهداشت حرفهای و عوامل ارگونومی آموزش‌های لازم را در این زمینه ارائه کرد.
از طرفی با توجه به تحقیقات انجام‌شده در کشورهای دیگر، عوامل زیادی (نظیر بهره‌وری سازمانی، رفتار ایمنی، فناوری اطلاعات و رسانه‌های اجتماعی، توجه به استاندار‌های جهانی ایمنی و بهداشت و غیره) وجود دارند که می‌توان آن‌ها را در پژوهش‌های بعدی بررسی کرد. مضاف بر آن در زمینه تحقیقات آینده نیز پیشنهاد می‌شود با انجام مطالعه مداخله‌ای و ارتقای سطح ایمنی و بهداشت حرفهای میزان رضایت شغلی را سنجیده شود و حتی می‌توان این پژوهش را در سطح چند شهر و یا کشور و مقایسه نتایج آن‌ها به روش ترکیبی کمّی و کیفی نیز انجام داد.
این پژوهش نیز همانند بسیاری از پژوهش‌های دیگر با محدودیت‌هایی روبه‌رو بود که محققان سعی کردند آن را رفع کنند و می‌توان به مواردی نظیر کمبود منابع علمی و اطلاعاتی لازم، انجام‌نشدن تحقیقات علمی و یا کاربردی در داخل کشور، کمبود پیشینه مشابه با موضوع پژوهش در ایران و خارج از کشور، جدید‌بودن موضوع و تازگی مباحث مرتبط با آن و نا‌آشنایی با سؤالات برای شرکت‌کنندگان که در بعضی موارد محقق را مجبور به ارائه توضیحاتی در حین توزیع پرسش‌نامه می‌کرد، احساس مسئولیت‌نداشتن و انگیزه لازم در ارتباط با تکمیل پرسش‌نامه در بین برخی از کارکنان اشاره کرد. به همین دلیل نتایج پژوهش حاضر از قطعیت لازم برای همه دوره ها برخوردار نیست و تعمیم آن به سایر دوره ها نیازمند دقت نظر است. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری و نیز محدودیت های دسترسی به اطلاعات تمامی مراکز توانبخشی، لذا تشریح نتایج این پژوهش به سایر مراکز توانبخشی باید با احتیاط انجام گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با کد طرح 1688مصوب شورای پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی است. قابلیت انجام پژوهش از طریق اعمال ملاحظات اخلاقی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بر مبنای کدهای 31گانه و با تصویب معاونت پژوهشی طبق شماره IR.USWR.REC.1396.359 تأیید شد.
حامی مالی
مقاله فوق مستخرج از طرحی با همین عنوان، در شورای پژوهشی گروه ارگونومی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بررسی و داوری شد و پس از تصویب در شورای پژوهشی دانشگاه، مورد حمایت مالی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی قرار گرفت.
مشارکت نویسندگان
کلیه نویسندگان در انجام طرح و نیز نگارش مقاله همکاری مؤثر داشته‌اند ازجمله مفهوم‌سازی: سید حبیب‌الله کواری و محسن پورصادقیان؛ تحقیق و بررسی: رضا نبی امجد و منیر علیمحمدی؛ روش‌شناسی و تحلیل آماری: حسین ماری اوریاد و سید نوالدین حسینی گوشه؛ نگارش پیش‌نویس مقاله و اصلاحات ساختاری: علیرضا خمر و رضا نبی امجد؛ ویراستاری علمی و ادبی: شیوا حسینی فولادی؛ مسئولیت هماهنگی تیم و نهایی‌سازی مقاله: محسن پورصادقیان.
تعارض منافع
بنابر اظهارات نویسندگان تعارض منافع وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان به رسم ادب و اخلاق از زحمات تمام استادان و مسئولان محترم دانشگاهی و نیز از مدیران ارشد، کارشناسان خبره، محققان و پرسنل توانبخشی وابسته به سازمان بهزیستی استان تهران و دیگر افراد شرکت‌کننده که ما را در به‌انجام‌رسانیدن این پژوهش یاری کردند، کمال تشکر و سپاسگزاری را می‌نمایند.
References
- Khandan M, Aligol MH, Shamsi M, PourSadeqiyan M, Biglari H, Koohpaei A. Occupational health, safety, and ergonomics challenges and opportunities based on the organizational structure analysis: A case study in the selected manufacturing industries in Qom Province, Iran, 2015. Annals of Tropical Medicine and Public Health. 2017; 10(3):606-11.
- Moradi S, Farahnaki Z, Akbarzadeh A, Gharagozlou F, Pournajaf A, Abbasi AM, et al. Relationship between shift work and job satisfaction among nurses: A Cross-sectional study. International Journal of Hospital Research. 2014; 3(2):63-8.
- Abbasi M, Yazdani Rad S, Habibi P, Arabi S, Fallah Madvari R, Mehri A, et al. Relationship among noise exposure, sensitivity, and noise annoyance with job satisfaction and job stress in a textile industry. Noise & Vibration Worldwide. 2019; 50(6):195-201 [DOI: 10.1177/0957456519853812]
- PourSadeqiyan M, Abbasi M, Mehri A, Hami M, Raei M, Ebrahimi MH. Relationship between job stress and anxiety, depression and job satisfaction in nurses in Iran. The Social Science. 2016; 11(9):2349-55.
- Karami J, Moradi A, Hatamian P. The effect of resilience, self-efficacy, and social support on job satisfaction among the employed, middle-aged and elderly. Iranian Journal of Ageing. 2017; 12(3):300-11. [DOI:10.21859/sija.12.3.300]
- Farajpour Khazai O, Pishyare E, Rassafani M, Bakhshi E, Poursadeqiyan M. The relationship between areas of occupation and severity of depression, anxiety, and stress in Parkinson's disease (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 2019; 20(2):190-201.
- Azadeh A, Zarrin M. An intelligent framework for productivity assessment and analysis of human resource from resilience engineering, motivational factors, HSE and ergonomics perspectives. Safety Science. 2016; 89:55-71. [DOI:10.1016/j.ssci.2016.06.001]
- Kim Y, Park J, Park M. Creating a culture of prevention in occupational safety and health practice. Safety and Health at Work. 2016; 7(2):89-96. [DOI:10.1016/j.shaw.2016.02.002] [PMID] [PMCID]
- Molamohamadi Z, Ismail N. The relationship between occupational safety, health, and environment, and sustainable development: A review and critique. International Journal of Innovation, Management and Technology. 2014; 5(3):198-202. [DOI:10.7763/IJIMT.2014.V5.513]
- Hauff S, Richter NF, Tressin T. Situational job characteristics and job satisfaction: The moderating role of national culture. International Business Review. 2015; 24(4):710-23. [DOI:10.1016/j.ibusrev.2015.01.003]
- Jafari M. [The relationship between job satisfaction and occupational safety and occupational health status of nurses in a hospital (Persian)]. Journal of Health and Safety at Work. 2012; 2(3):41-8.
- Malliarou M, Moustaka E, Kouvela T, Constantinidis TC, Sarafis P. Greek registered nurses’ job satisfaction in relation to work-related stress: a study on army and civilian RNS. Global Journal of Health Science. 2010; 2(1):44-59. [DOI:10.5539/gjhs.v2n1p44]
- PourSadeqiyan M, Moghimian M, Amjad RN, Baneshi MM, Yari A, Noroozi M, et al. Effects on job stress on Iranian clinical nurses. Annals of Tropical Medicine and Public Health. 2017; 10(4):985-8. [DOI:10.4103/ATMPH.ATMPH_306_17]
- Pakjoo A, Mirza Ebrahim Tehrani M, Malmasi S. [Assessing the effectiveness of HSE management programs and its relationship with job satisfaction one of the vegetable oil production plant at the west of Tehran (Persian)]. Journal of Occupational Hygiene Engineering. 2017; 3(4):10-21. [DOI:10.21859/johe-03042]
- Khammar A, Amjad RN, Rohani M, Yari A, Noroozi M, Poursadeghian A, et al. Survey of shift work disorders and occupational stress among nurses: A cross-sectional study. Ann Trop Med Public Health . 2017; 10(4):978-84
- Silla I, Navajas J, Koves GK. Organizational culture and a safety-conscious work environment: The mediating role of employee communication satisfaction. Journal of Safety Research. 2017; 61:121-7. [DOI:10.1016/j.jsr.2017.02.005] [PMID]
- Khammar A, Dalvand S, Hashemian AH, PourSadeqiyan M, Yarmohammadi S, Babakhani J, et al. Data for the prevalence of nurses' burnout in Iran (A meta-analysis dataset). Data in Brief. 2018; 20: 1779-86.
- Abbasi M, Farhang Dehghan S, Fallah Madvari R, Mehri A, Ebrahimi MH, PourSadeqiyan M, et al. Interactive effect of background variables and workload parameters on the quality of life among nurses working in highly complex hospital units: A cross-sectional study. Journal of Clinical and Diagnostic Research. 2019; (13)1:LC8-13.
- Zaboli R, Tofighi s, Valipour F, Hasani M. [Effect of occupational health and safety management standards and environmental management on environmental factors and employees satisfaction at Milad industrial complex- before and after study (Persian)]. Journal of Nurse and Physician Within War. 2014; 25:30-4.
- Cheah WL, Giloi N, Chang CT, Lim JF. The perception, level of safety satisfaction and safety feedback on occupational safety and health management among hospital staff nurses in Sabah State Health Department. The Malaysian Journal of Medical Sciences. 2012; 19(3):57-63. [PMID] [PMCID]
- Serkalem SY, Haimanot GM, Ansha NA. Determinants of occupational injury in Kombolcha textile factory, north-east ethiopia. International Journal of Occupational and Environmental Medicine. 2014; 5(2):327-84. [PMID]
- Kolins Givan R. Seeing stars: Human resources performance indicators in the National Health Service. Personnel Review. 2005; 34(6):634-47. [DOI:10.1108/00483480510623439]
- Hämäläinen P, Takala J, Saarela KL. Global estimates of occupational accidents. Safety Science. 2006; 44(2):137-56. [DOI:10.1016/j.ssci.2005.08.017]
- Habibi E, Soleymanei B, Nateghi R, Lotfirosbehani M, Yarmohammadian M. [Risk management in radiology units of Isfahan University of Medical Sciences' hospitals (Persian)]. Journal of Health Information Managment. 2007; 4(1):133-41.
- Khammar A, PourSadeqiyan M, Marioryad H, Nabi Amjad R, Alimohammadi M, Khandan M. Patient Safety Climate and Its affecting factors among rehabilitation health care staff of Hospitals and Rehabilitation Centers in Iran-Tehran. Iranian Rehabilitation Journal. 2019; 17(1):39-48.
- Khandan M, Eyni Z, Ataei Manesh L, Khosravi Z, Biglari H, Koohpaei AR, et al. Relationship between Musculoskeletal Disorders and job performance among nurses and nNursing aides in main educational hospital in Qom Province, 2014. Research Journal of Medical Sciences. 2016; 10(4):307-12.
- Afshar S, Mombeyni NN, Hamedi D, Karan SM, Dinari K, Nazarian M. [Job satisfaction and its correlation with motivational power score among occupational therapists in Ahvaz City (Persian)]. Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2017; 6(1):143-52.
- Mastaneh Z, Mouseli L, Zamani M, Boromand E, Dadipoor S, Beizaei F, et al. [Investigation of nursing job satisfaction in university hospitals affiliated to Hormozgan University of Medical Sciences (Persian)]. Bimonthly Journal of Hormozgan University of Medical Sciences. 2014; 18(3):260-6.
- Azadeh A, Sheikhalishahi M. An efficient taguchi approach for the performance optimization of health, safety, environment and ergonomics in generation companies. Safety and Health at Work. 2015; 6(2):77-84. [DOI:10.1016/j.shaw.2014.11.001] [PMID] [PMCID]
- Khandan M, Ataei Manesh L, Eyni Z, Khosravi Z, Biglari H, Koohpaei AR, et al. Relationship between job content and demographic variables with musculoskeletal disorders among nurses in a University Hospital, Qom Province, 2014. Research Journal of Applied Sciences. 2016; 11(7):547-53.
- Firoozi Chahak A, Beheshti M, PourSadeqiyan M. Effect of health, safety, and environment management system training on safety climate in a mine in Yazd Province, Iran. Journal of Occupational Health & Epidemiology. 2015; 4 (4):198-204 . [DOI: 10.3923/rjmsci.2016.307.312]
نوع مطالعه: پژوهشی |
موضوع مقاله:
مدیریت توانبخشی
دریافت: 1397/8/3 | پذیرش: 1398/2/3 | انتشار: 1398/6/30
دریافت: 1397/8/3 | پذیرش: 1398/2/3 | انتشار: 1398/6/30
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار مجله آرشیو توانبخشی تحت مجوز Attribution-NonCommercial 4.0 هستند.
تماس با ما
فصلنامه آرشیو توانبخشی
تلفن دفتر فصلنامه: 02171732812، 09941095452 (زمان تماس شنبه تا چهار شنبه ۸ صبح تا ۱۴ بعد از ظهر)
تلفن ناشر : 02145355555 - 02145355000
ایمیل: rehabilitationj@gmail.com
