دوره 19، شماره 2 - ( تابستان 1397 )                   دوره، شماره، فصل و سال، شماره مسلسل | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ramshini M, Hasanzadeh S, Afroz G A, Hashemi Razini H. The Effect of Family-Centered Nature Therapy on Children With Autism Spectrum Disorder. jrehab 2018; 19 (2) :150-159
URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2294-fa.html
رامشینی مریم، حسن زاده سعید، افروز غلامعلی، هاشمی رزینی هادی. تأثیر طبیعت‌درمانی خانواده‌محور در نشانگان کودکان طیف اتیسم. مجله توانبخشی. 1397; 19 (2) :150-159

URL: http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-2294-fa.html

تأثیر طبیعت‌درمانی خانواده‌محور در نشانگان کودکان طیف اتیسم
مریم رامشینی1 ، سعید حسن زاده* 2، غلامعلی افروز3 ، هادی هاشمی رزینی4
1- گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2- گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. ، shasan@ut.ac.ir
3- گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
4- گروه روانشناسی عمومی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
واژه‌های کلیدی: طبیعت‌درمانی، اتیسم، خانواده‌محور
متن کامل [PDF 3004 kb]   (3102 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (7132 مشاهده)
متن کامل:   (7818 مشاهده)
مقدمه
اختلال طیف اتیسم اختلالی است که ملاک‌های تشخیصی آن بر اساس پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی به صورت نقصان مداوم ارتباط و تعاملات اجتماعی در موقعیت‌های مختلف و الگوهای علایق، رفتار و فعالیت‌های تکراری محدود در زمان حال یا گذشته و در اوایل دوران رشد بروز یافته باشد [1].
مرکز اطلاعات اختلالات طیف اتیسم علائم این طیف را نقص در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، ناهنجاری تماس چشمی، ناتوانی در مشارکت در بازی‌های تخیلی، مشکلات پردازش حسی، دلبستگی شدید و غیرمعمولی به اشیا، انجام بازی‌های تکراری، حرکات تکراری و کلیشه‌ای، پیروی انعطاف‌ناپذیر از عادات روزمره، تخریب روابط دوجانبه هیجانی و اجتماعیو خودآزاری می‌داند [2]. با توجه به آنچه امروز برآورد شده، شیوع این اختلال 1 در 68 نفر تخمین زده شده که نسبت به اولین گزارش آماری در سال 2002 افزایش قابل توجهی داشته است [3].
این کودکان افرادی با عملکردهای ذهنی متفاوت هستند. به طوری که شیوه‌های برقراری ارتباط، تعامل، رفتار کردن و یاد گرفتن آن‌ها با افراد دیگر متفاوت است. با توجه به سیر طولانی این اختلال و نیازهای چندگانه آن‌ها هزینه‌های مراقبت این کودکان بار اقتصادی زیادی برای خانواده‌ها و جامعه فراهم می‌کند که بخش بیشتر این هزینه‌ها صرف آموزش و درمان‌های خاص می‌شود [4]. این مسئله چالش‌های زیادی در ارتباط با مراقبت و مدیریت به‌ویژه در زمینه مداخله و درمان برای خانواده و مراقبان آن‌ها برای اتخاذ رفتار مقتضی مبتنی بر اطلاعات صحیح فراهم آورده است [5].
بحث درمان این کودکان با توجه به شدت و مزمن بودن اختلال دربرگیرنده شیوه‌های مختلفی است که ازجمله می‌توان به تحلیل رفتار کاربردی، نظام برقراری ارتباط با استفاده از تبادل تصویر، داستان‌های اجتماعی، آموزش و تربیت کودکان دارای اتیسم و ناتوانی ارتباطی اشاره کرد که هزینه‌های زیادی را برای خانواده‌ها متحمل می‌کند [11-6].
یکی دیگر از مداخلاتی که روشی موفق و مقرون‌به‌صرفه است، روش طبیعت‌درمانی (اکوتراپی) است. این مداخله در میان مردم با طیف وسیعی از نیازها به کار رفته است [12]. واژه «طبیعت»، طیف وسیعی از فضاهای باز، از باغ‌ها تا نواحی صحرایی و بیابان‌ها را دربر می‌گیرد که شامل زندگی گیاهان، حیوانات و عناصر طبیعی مانند آب، سنگ، خاک، شن و غیره می‌شود. طبیعت‌درمانی شیوه‌ای است که در محیط، با استفاده از عناصر طبیعی موجود در آن به صورت فعالیت‌ها و تجربیات مختلف محیطی استفاده می‌‌شود [13].
صحبت درباره طبیعت‌درمانی و تأثیر آن بر انسان وکاهش فشار روانی او در حوزه روانشناسی محیطی ذکر شده است؛ حوزه‌ای که بخش وسیعی از تحقیقات در زمینه تعامل انسان با طبیعت را دربر می‌گیرد [14]. در این زمینه نظریه‌هایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به نظریه بیوفیلیا، نظریه ترمیم و بازسازی توجه، و نظریه دلبستگی و حفظ محیط اشاره داشت.
نظریه بیوفیلیا
ویلسون در سال 1984 به عنوان اولین زیست‌گرا در این نظریه عنوان می‌کند که بین انسان و دیگر موجودات زنده پیوندی غریزی وجود دارد؛ یعنی انسان‌ها به طور تکاملی خواهان نزدیکی با جهان طبیعت هستند. این نیاز نه‌فقط در بهره‌وری مادی، بلکه در تمام زمینه‌های رشد هیجانی، شناختی، زیباشناختی و اخلاقی وجود دارد.
نظریه ترمیم و بازسازی توجه
اولین بارکاپلان و کاپلان در سال 1989 با تمرکز روی فرایند توجه بیان کردند که طبیعت اثری ترمیمی بر توجه دارد. به عبارت دیگر، محیط طبیعی نوع خاصی از عملکرد شناختی را برای انسان به همراه می‌آورد. حضور فرد در طبیعت و وجود عناصر طبیعی در آن باعث می‌شود ذهن وارد مرحله شیفتگی محض شود و خستگی ناشی از توجه پایدار به یک مسئله را از بین ببرد؛ یعنی به عنوان نوعی عامل تسهیل‌کننده عمل کند و این خود باعث بازسازی ذهن و بالا رفتن سرعت یادگیری شود.
نظریه دلبستگی و حفظ محیط
اینورث (1978) و بالبی (1988) این نظریه را مطرح کردند. آن‌ها بیان کردند که از مزیت‌های طبیعت این است که مردم در آن احساس مالکیت می‌کنند و حس مالکیت و تعلق باعث شکل‌گیری دلبستگی سالم می‌شود. در واقع شکل دادن و تسهیل دلبستگی‌های هیجانی به هر دو جهان انسانی و غیرانسانی می‌تواند باعث ترغیب سلامت روان شود [15 ،14].
این شیوه درمانی دربرگیرنده انواع مختلفی از درمان‌ها است که شامل درمان به کمک حیوان، باغبانی‌درمانی،کشاورزی، فعالیت هنری در طبیعت، بیابان‌درمانی، ماجراجویی‌درمانی و درمان به کمک تمرین‌های سبز است [17 ،16]. بیشتر مطالعاتی که امروزه در زمینه طبیعت‌درمانی انجام شده، روی کودکان با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، بیماران بیمارستانی، افراد مضطرب و افسرده و پرخاشگر صورت گرفته است [18 ،15]. 
در تمام این مطالعات ارتباط و تعامل با طبیعت اثرات مثبتی بر ترویج سلامت، جلوگیری از بیماری، بهبود وضعیت جسمانی، بهبود استرس یا خستگی ذهن، بهبود کلی و درازمدت در افراد از نظر سلامت و خوب بودن، گسترش مهارت‌های ارتباطی، افزایش عزت نفس، بهبود ظرفیت‌های مختلف رشد شناختی و جسمانی و اجتماعی و هیجانی کودکان، کمک به حفظ محیط زیست، داشتن فرصت برای پرورش گیاه و حیوان، تعامل با سیستمی پویا از طریق تغییر فصل، مشاهده طبیعت به عنوان عاملی آرامش‌بخش و اثر انتقال آن به فرد، دسترسی بالقوه به محصولات باغ، انجام و شرکت در کار تیمی، شرکت در تولید از طریق انجام فعالیت‌های معنی دار اما نه به صورت الزام، می‌گذارد. به عبارت دیگر حضور در طبیعت و تعامل با عناصری مانند خاک، گیاه، درخت، حیوان، و باد به عنوان مرکزی برای برگشتن به تعادل عاطفی و روانی و حفظ و نگهداری حالت‌های خلق‌وخوی مثبت در نظر گرفته می‌شود [19]. 
از دیگر مزیت‌های طبیعت‌درمانی می‌توان به این مسئله اشاره کرد که این شیوه نوعی خوددرمانی هم محسوب می‌شود؛ چرا که اسباب تحریکات حسی، بالابردن ظرفیت توجه و دقت، ایجاد احساس امنیت، افزایش حس نشاط، کاهش استرس و خستگی روانی، افزایش احساس خوب بودن را برای فرد فراهم می‌سازد [20].
 نداشتن ارتباط با طبیعت و یا عدم فعالیت کودکان در فضای طبیعی و درگیر شدن آن‌ها با ابزار و رسانه‌های الکترونیکی باعث ایجاد مشکلی به نام «غفلت از طبیعت» می‌شود. ریچارد لو این اصطلاح را برای اولین بار در سال 2005 مطرح کرد و بیان داشت که این مشکل بر سبک و کیفیت زندگی کودکان تأثیر می‌گذارد [21]. لذا آگاه کردن کودک و والدین از وجود موهبت طبیعت و بیدار کردن شور و شوق حضور و بازی در طبیعت برای آن‌ها امکان تجربه بیشتر طبیعت را برای کودک به همراه دارد و در نهایت منجر به هم‌آغوشی بیشتر طبیعت، کودک و والدین و بهتر شدن روحیه آن‌ها می‌شود [22].
با توجه به مطالعات انجام‌شده، در این پژوهش به دنبال بررسی این مسئله هستیم که برنامه طبیعت‌درمانی خانواده‌محور بر نشانگان کودکان با اختلال طیف اتیسم چه تأثیری دارد؟
روش بررسی
این مطالعه به صورت نیمه‌آزمایشی (پیش‌آزمون و پس‌آزمون و پیگیری) با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام کودکان 3 تا 7 ساله‌ای بود که به مراکز توانبخشی و درمانی شهر تهران مراجعه کرده و توسط روانپزشک مرکز، تشخیص اوتیسم را گرفته بودند. پس از تماس تلفنی با مراکز و بیان شرایط خاص پژوهش مبنی بر حضور الزامی والدین در تمام جلسات آموزشی، درنهایت با سه مرکز هماهنگی‌های لازم به عمل آمد. نمونه‌ای شامل 14 کودک (12 پسر و 2 دختر) به صورت در دسترس با تشخیص اتیسم بدون ناتوانی ذهنی و نقص توجه و بیش‌فعالی انتخاب شدند که والدین آن‌ها حاضر به شرکت الزامی در طرح پژوهشی بودند. این افراد به صورت غیرتصادفی در دو گروه 7 نفره (6 پسر و 1 دختر) آزمایشی و کنترل قرار گرفتند.
ملاک‌های خروج از مطالعه شامل وجود هرگونه اختلال بارز دیگری غیر اوتیسم که بتواند به عنوان تشخیص اصلی مطرح شود، غیبت بیش از دو جلسه و وجود بیماری جسمی بود. این کودکان هنگام شروع طرح پژوهشی، مداخلات روانشناسی و کاردرمانی ذهنی در مرکز را دریافت می‌کردند و تا پایان طرح همچنان مداخلات قبلی خود را ادامه دادند.
تعداد جلسات آموزشی 10 جلسه بود که طی 3 ماه به مدت 3 ساعت در مدرسه طبیعت سیار ساوان واقع در پارک جنگلی چیتگر تهران برگزار شد. اولین جلسه توجیهی گروه آزمایشی در تیرماه 1396 در ساختمان مرکز بهداشت صداوسیما، با حضور پزشک متخصص کودکان مرکز بهداشت و کارمندان آنجا برگزار شد. بعد از گرفتن رضایت از والدین و مطرح کردن نکات اخلاقی پژوهش مبنی بر رازداری اطلاعات خصوصی و ارائه نتایج پژوهش در صورت تمایل آن‌ها، 10 جلسه آموزشی در فضای طبیعت برگزار و در هر جلسه طبق آنچه در جدول شماره 1 آمده است تکالیف انجام شد.
قبل از شروع طرح، از والدین هر دو گروه (گروه کنترل و آزمایش) خواسته شد که فهرست ارزیابی درمانی اتیسم [23]را به عنوان پیش‌آزمون تکمیل کنند. روند جلسات آموزشی به گونه‌ای بود که به خاطر حضور گروهی تمام کودکان به همراه خانواده‌ها در طبیعت و همچنین برای ایجاد حس امنیت برای خانواده‌ها وکودکان، محقق از چندین تسهیلگر مدرسه طبیعت درخواست همکاری کرد. به طوری که در ابتدای هر جلسه آموزشی محقق تکالیف مربوط به همان جلسه را برای تسهیلگران و خانواده‌ها توضیح می‌داد و بعد آموزش را شروع می‌کرد. 
هر کدام از والدین موظف بودند که در یک سری از تکالیف جلسه با تسهیلگر و فرزند خود همراه باشند. در بعضی موارد مادر یا پدر به‌تنهایی و با فرزند خود (بدون وجود تسهیلگر) تکلیف خواسته‌شده را به اتمام رساندند. 10 روز پس از پایان جلسات آموزش، گروه آزمایش و کنترل مجدداً فهرست ارزیابی درمانی اتیسم [23] را به عنوان پس‌آزمون تکمیل کردند. پس از 3 ماه نیز گروه آزمایش آن را به عنوان مرحله پیگیری تکمیل کرد. دانشگاه علوم وتحقیقات تهران و مرکز بهداشت صداوسیمای تهران این پژوهش را تأیید کرده‌اند. در جدول شماره 1 تکالیف آموزشی هر جلسه آورده شده است.
ابزارهای مورد استفاده در پژوهش عبارتنداز: 
فهرست ارزیابی درمانی اتیسم
ریملند و ادلسون (1993) این فهرست را طراحی کردند. فهرست ارزیابی درمانی اتیسم چهار زمینه را می‌سنجد که عبارتند از: گفتار، زبان و ارتباط (با 14ماده)؛ اجتماعی شدن (با 20 ماده)، آگاهی حسی و شناختی (با 18ماده)؛ و بهداشت جسمی و رفتاری (با 25 ماده). در مطالعه‌ای که در آمریکا انجام شد، اعتبار هر یک از چهار زمینه مذکور به انضمام نمره کل، به ترتیب 0/92، 0/84، 0/81 و 0/94 برآورد شد. میزان روایی این ابزار با روش آلفای کرونباخ 0/83 تعیین شده است. در گزارش نهایی اثر رفتاردرمانی ساخت‌دار ویژه اتیسم بر کودکان مبتلا به اختلالات درخودماندگی ایرانی، میزان روایی این ابزار با روش آلفای کرونباخ 0/83 برآورد شد و اعتبار ملاک چهار مقیاس آن به ترتیب 0/87، 0/70، 0/6 و 0/85 بود [23].
برنامه طبیعت‌درمانی خانواده‌محور
این برنامه در دو مرحله اصلی علاقه‌مند شدن و درگیری ذهنی کودک به طبیعت، و بودن در طبیعت همراه با انجام تکالیف مختلف تدوین شد. مرحله اول شامل فعالیت‌هایی بود که به صورت آزاد و بدون هدایت مستقیم محقق صورت گرفت. مرحله دوم شامل سه بخش انجام فعالیت مربوط به باغبانی‌درمانی، ارتباط با حیوان در محیط طبیعی و انجام فعالیت‌های فیزیکی در محیط طبیعی بود که در هر بخش تکالیف خاصی جایگزین شدند. بخش «انجام فعالیت‌های فیزیکی در محیط طبیعی» دربرگیرنده شش نوع فعالیت بود که هر کدام مربوط به یکی از حواس مختلف (بینایی، چشایی، لامسه، شنوایی، بویایی) به همراه حس وستیبولار تنظیم شد. 5 نفر از متخصصان مربوطه روایی محتوای برنامه را تأیید کردند. در تمام این بخش‌ها شواهد پژوهشی به لحاظ استناد برنامه لحاظ شد.
یافته‌ها
به منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از شاخص‌های توصیفی و آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد. جدول شماره 2 و 3، شاخص‌های مرکزی و پراکندگی فهرست ارزیابی درمانی اتیسم را به همراه نمرات پیگیری گروه آزمایش نشان می‌دهد.
همانطورکه در جدول شماره 2 مشاهده می‌شود، میانگین نمره فهرست ارزیابی درمانی اتیسم در گروه آزمایش در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون 152/7 و 172/3 و میانگین نمره فهرست ارزیابی درمانی اتیسم در گروه کنترل در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون 151/9 و 151/1 بود. همانطور که در جدول شماره 3 مشاهده می‌شود نمرات پیگیری گروه آزمایش لحاظ شده‌اند. با توجه به میانگین‌های به‌دست‌آمده در مرحله پیگیری تفاوتی جزئی نسبت به پس‌آزمون گروه آزمایشی دیده می‌شود.
 
قبل از استفاده از آزمون پارامتریک تحلیل کوواریانس، پیش‌فرض استفاده از این تحلیل با استفاده از آزمون کالموگروف  اسمیرنف (به منظور بررسی طبیعی بودن توزیع) و آزمون لون (به منظور بررسی فرض برابری واریانس‌های خطا) بررسی شد که نتایج نشان داد شرایط لازم را برای استفاده از تحلیل کوواریانس دارد. 
همان‌گونه که در جدول شماره 4 مشاهده می‌شود مقدار F محاسبه‌شده (21/90=F) با سطح معناداری 0/001 محاسبه شده است و با توجه به اینکه  0/05≥0/001  است، درنتیجه مقدار F محاسبه‌شده معنادار است که بیانگر اثر شرایط آزمایش بر متغیر وابسته (کاهش نشانگان) است. فرضیه برنامه طبیعت‌درمانی (اکوتراپی) خانواده‌محور ویژه کودکان با اختلال طیف اتیسم باعث کاهش نشانگان در این کودکان می‌شود. با توجه به اینکه مجذورات اتا 0/67 است، بیانگر این نکته که تقریباً 67 درصد از واریانس متغیر وابسته (کاهش نشانگان) تحت تأثیر شرایط آزمایش قرار دارد.
بحث
هدف اصلی پژوهش حاضر اثربخشی طبیعت‌درمانی (اکوتراپی) خانواده‌محور ویژه کودکان طیف اتیسم بر نشانگان این کودکان است. کودکان گروه آزمایش و کنترل در خلال این طرح تمام برنامه‌های درمانی روان‌شناسی و کاردرمانی ذهنی خود را که از قبل دریافت می‌کردند، همچنان ادامه می‌دادند؛ مضاف بر اینکه گروه آزمایش جلسات طبیعت‌درمانی را هم دریافت کردند.
 با توجه به یافته‌های پژوهش، میانگین نمرات پس‌آزمون گروه آزمایش در این پرسش‌نامه نسبت به میانگین نمرات پس‌آزمون گروه کنترل تفاوت داشت. تفاوت آن به لحاظ آماری معنادار بود؛ به این معنا که آموزش، تأثیر معناداری بر نشانگان کودک مبتلا به اتیسم داشته، یعنی برنامه طبیعت‌درمانی خانواده‌محور باعث کاهش نشانگان شده است.
در تبیین یافته‌های این پژوهش باید به تئوری سه‌گانه مغز پاول مک کلین اشاره کرد. در این تئوری، وقتی از قسمت دوم مغز به نام مغز میانی (عاطفی) صحبت می‌کند، توضیح می‌دهد که مغز میانی به زندگی هیجانی انسان مربوط می‌شود؛ یعنی صمیمت، لمس، دلبستگی به دیگران، همسویی با دیگران که همگی محرکاتی برای تولید اکسی‌توسین هستند. وقتی فردی در طبیعت و ارتباط با گیاهان یا پرورش آن‌ها قرار می‌گیرد، خودبه‌خود منجر به تولید اکسی‌توسین در بدن می‌شود. این ترشح موجب تحریک مغز میانی و بهبود زندگی هیجانی و ارتباط بهتر با دیگران می‌شود. با توجه به اینکه کودکان اتیسم در زمینه مهارت‌های ارتباطی و هیجانی ضعیف عمل می‌کنند، ارتباط با گیاهان و طبیعت می‌تواند باعث کاهش بعضی نشانگان این کودکان شود [24]. 
تبیین دیگری که می‌توان ارائه کرد نظرات ویلسون است. ویلسون (1984) معتقد است بین انسان و دیگر موجودات زنده اطراف او نوعی پیوند غریزی وجود دارد. طوری که به صورت ژنتیکی و رشد تکاملی خواهان نزدیکی و گرایش ذاتی با طبیعت و ارتباط برقرار کردن با آن است که باعث رشد زمینه‌های هیجانی، شناختی، اجتماعی و جسمانی می‌شود [26 ،25 ،15]. احساس نزدیکی با طبیعت فرصت درگیر شدن فعال با طبیعت و عناصر آن را بیشتر فراهم می‌کند. فعالیت در فضایی مانند محیط طبیعی به دلیل برقراری ارتباط با عناصر آن مانند حیوان، آب، گیاه و تحریک حواس مختلف از طریق رنگ، صدا و هوا باعث بهبود وضعیت روانی و اجتماعی می‌شود و این مسئله با توجه به نشانگان کودکان اتیسم می‌تواند باعث کاهش مشکلات رفتاری، اجتماعی، شناختی و حسی شود [27].
نکته آخر اینکه ما در طبیعت‌زدایی‌ترین گوشه‌های دنیا با پدیده‌ای مواجه هستیم که شاید بتوان آن را اتیسم فرهنگی نامید. اتیسم فرهنگی به معنای حواس محدودشده، احساس انزوا و حبس‌شدگی است. مطالعات نشان داده‌اند که عدم دسترسی به طبیعت باعث محدود شدن حواس پنج‌گانه، دشواری در تمرکز و توجه، افزایش بیماری‌های روانی و کاهش روابط و تعاملات اجتماعی می‌شود که تمام این‌ها را تحت عنوان «اختلال فقر طبیعت» نامیده‌اند. 
جان دیویی به عنوان تأثیرگذارترین معلم آمریکایی در حدود یک قرن پیش هشدار داده بود که غالب شدن تجربیات ثانویه و غیر مستقیم در دوران کودکی می‌تواند برای او مشکلات زیادی را به وجود بیاورد، درصورتی‌که تجربه مستقیم طبیعت حواس مختلف کودک را بیدار می‌کند و او را از تجربه دو حسی (بینایی‌شنوایی) وسایل الکترونیک رها می‌کند. بنابراین طبیعت به عنوان منبع اصلی و اصیل خوراک‌رسانی به حواس، با در اختیار قرار دادن فضایی آزاد برای جست‌وجو و درگیری با عناصر و محیط می‌تواند باعث رشد کودک در تمام ابعاد رشدی شود [22]. 
یافته‌های این پژوهش با نتایج مطالعات تازیکی و همکاران (2015) مبنی بر تأثیر اسب‌درمانی بر افزایش مهارت‌های اجتماعی کودکان مبتلا به اتیسم همسو است. همچنین با یافته‌های صارمیان‌فر و همکاران (2015) مبنی بر تأثیر اسب‌سواری در کاهش معنادار شدت بروز اختلافات در تعاملات اجتماعی کودکان اتیسم، نتایج پژوهش برگی و همکاران (2016) مبنی بر استفاده از حیوان‌درمانی در بهبود رفتارهای انطباقی و کوتاه شدن مدت‌زمان برنامه‌ریزی در حل مسئله کودکان، یافته‌های اسمیث و همکاران (2016) در خصوص ورود حیوان به کلاس‌های کودکان اتیسم برای کاهش مشکلات رفتاری، نتایج مطالعه سیفرت (2014) در زمینه اثر مثبت باغبانی‌درمانی روی پیشرفت مهارت‌های کودک، نتیجه پژوهش پیشگام یادگیری طبیعت (2012) در زمینه تأثیر مثبت تماس روزانه با طبیعت در خصوص کاهش فشار روانی و بهبود روابط اجتماعی افراد، و یافته‌های برگر و تایری (2012) مبنی بر استفاده از طبیعت‌درمانی (شن‌درمانی) برای بیماران با مشکلات روانی در زمینه کسب روابط تعاملی بهتر با افراد دیگر در یک راستا قرار دارد.
نتیجه‌گیری
بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان نتیجه گرفت که برنامه طبیعت‌درمانی (اکوتراپی) خانواده‌محور ویژه کودکان با اختلال طیف اتیسم باعث کاهش بعضی از نشانگان در این کودکان می‌شود. 
از محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به فضای مدرسه طبیعت اشاره کرد. به دلیل اینکه فضای مدرسه طبیعت به طور کلی برای کودکان عادی تعبیه شده است و از نظر ابزار و آلات موجود در آن برای کودکان با اختلال طیف اتیسم و حتی دیگر کودکان با نیاز ویژه به تمهیدات بیشتری نیاز است. محدودیت دیگر شرایط شغلی والدین کودکان بود که به دلیل وجود الزامی والدین در تمام جلسات طبیعت‌درمانی، تعداد جلسات محدود شد. 
با توجه به اینکه این برنامه برای کودکان و به دلیل خانواده‌محور بودن آن برای والدین نتیجه‌بخش است و باعث بهبود وضعیت روحی آن‌ها شد، پیشنهاد می‌شود به عنوان درمان مکمل در کنار درمان‌های دیگر برای کودکان با اختلال طیف اتیسم در همه سنین و حتی برای کودکانی با نیازهای ویژه استفاده شود تا شاهد پیشرفت‌های بیشتری در تمام ابعاد رشدی کودکان خاص و سلامت روان بیشتر خانواده‌های آن‌ها باشیم. 
تشکر و قدردانی
این مقاله از رساله دکترای خانم مریم رامشینی از گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشگاه آزاد واحد علوم وتحقیقات تهران گرفته شده است. مقاله حامی مالی ندارد. 
بدین‌وسیله از دکتر حمید حسینی (ریاست محترم مرکز بهداشت صداوسیمای تهران)، دکتر حسین کریمی (پزشک متخصص کودکان صداوسیمای تهران)، خانم زهره ممتازیان (مدیر مرکز بهداشت صداوسیمای تهران)، دکتر علیرضا عبدی (مدیر محترم پارک جنگلی چیتگر)، خانم ملیحه مرادی و تیم همراه (مدیر محترم مدرسه طبیعت ساوان) و والدین بزرگواری که در اجرای این پژوهش صمیمانه همکاری کردند، تشکر و قدردانی می‌شود.

References
  1. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders [F Rezaee, et al., Persian trans.]. Tehran: Arjmand Pub; 2013.
  2. Murphy R. SPICe briefing: Autism spectrum disorder. Edinburgh: Scottish Parliament Information Centre; 2017.
  3. Russell S, McCloskey CR. Parent perceptions of care received by children with an autism spectrum disorder. Journal of Pediatric Nursing. 2016; 31(1):21–31. [DOI:10.1016/j.pedn.2015.11.002]
  4. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). A snapshot of autism spectrum disorder among 8-year-old children in Multiple Communities across the United States. Atlanta: United States Department of Health and Human Services; 2014.
  5. Hsiao YJ. Pathways to mental health-related quality of life for parents of children with autism spectrum disorder: roles of parental stress, children’s performance, medical support, and neighbor support. Research in Autism Spectrum Disorders. 2016; 23:122–30. [DOI:10.1016/j.rasd.2015.10.008]
  6. Golzari F, Hemati Alamdarloo G, Moradi S. The effect of a social stories intervention on the social skills of male students with autism spectrum disorder. SAGE Open. 2015; 5(4):215824401562159. [DOI:10.1177/2158244015621599]
  7. Morgenthal AH. Child-centered play therapy for children with autism: A case study (PhD dissertation). Culver City, California: Antioch University; 2015.
  8. Welterlin A, Turner Brown LM, Harris S, Mesibov G, Delmolino L. The home teacching program for toddlers with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2011; 42(9):1827–35. [DOI:10.1007/s10803-011-1419-2]
  9. Politte LC, Howe Y, Nowinski L, Palumbo M, McDougle CJ. Evidence-based treatments for autism spectrum disorder. Current Treatment Options in Psychiatry. 2015; 2(1):38–56. [DOI:10.1007/s40501-015-0031-z]
  10. Leaf JB, Leaf R, McEachin J, Taubman M, Ala’i-Rosales S, Ross RK, et al. Applied behavior analysis is a science and, therefore, progressive. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2015; 46(2):720–31. [DOI:10.1007/s10803-015-2591-6]
  11. Battaglia D, McDonald ME. Effects of the Picture Exchange Communication System (PECS) on maladaptive behavior in children with Autism Spectrum Disorders (ASD): A review of the literature. Journal of the American Academy of Special Education Professionals. 2015; 8:20.
  12. Seifert AR. Cultivating new lives: Anethnographic pilot study of Eco-therapy provision for people with Alcohol-related problems in Northern Ireland. Anthropology in Action. 2014; 21(1):4-12. [DOI:10.3167/aia.2014.210103]
  13. Corazon SS, Stigsdotter UK, Jensen AG, Nilsson K. Development of the nature-based therapy concept for patients with stress-related illness at the Danish healing forest garden Nacadia. Journal of Therapeutic Horticulture. 2010; 20:33-51.
  14. Plambech T, Konijnendijk van den Bosch CC. The impact of nature on creativity: A study among Danish creative professionals. Urban Forestry & Urban Greening. 2015; 14(2):255–63. [DOI:10.1016/j.ufug.2015.02.006]
  15. Adams M, Jordan M, Wren J, Wright J. The grow project: A report on the well-being benefits of nature connection for people with experience of mental distress. Brighton, UK: University of Brighton, Community and University Partnership Project. 2014.
  16. Sempik J. Green care and mental health: Gardening and farming as health and social care. Mental Health and Social Inclusion. 2010; 14(3):15–22. [DOI:10.5042/mhsi.2010.0440]
  17. Mind for Better Mental Health. Making sense of ecotherapy [Internet]. 2015. Availble from: https://mhaw.nz/assets/Overseas-lit-PDFs/making-sense-of-ecotherapy-MIND-2013.pdf
  18. Mustapa ND, Maliki NZ, Hamzah A. Repositioning children’s developmental needs in space planning: A review of connection to nature. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2015; 170:330-9. [DOI:10.1016/j.sbspro.2015.01.043]
  19. Kahn PH, Kellert SR. Children and nature: Psychological, sociocultural, and evolutionary investigations. Cambridge: MIT Press; 2002.
  20. Brown DK, Barton JL, Pretty J, Gladwell VF. Walks4Work: Assessing the role of the natural environment in a workplace physical activity intervention. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health. 2014; 40(4):390–9. [DOI:10.5271/sjweh.3421]
  21. McCurdy LE, Winterbottom KE, Mehta SS, Roberts JR. Using nature and outdoor activity to improve children’s health. Current Problems in Pediatric And Adolescent Health Care. 2010; 40(5):102-17. [DOI:10.1016/j.cppeds.2010.02.003]
  22. Louv R. Last child in the woods: Saving our childran from nature-deficit disorder [A Hosseinian, F Azad, Persian trans.]. Tehran: Talangor Pub; 2016.
  23. Pouretemad HR, Khooshabi K. [The effect of autism therapeutic behavioral therapy-Lovaas on children with autistic disorders (Persian)]. Tehran: Shahid Beheshti University of Medical Sciences; 2004.
  24. Haller RL, Kramer CL. Horticultural therapy methods: Connecting people and plants in health care, human services, and therapeutic programs. Abingdon: CRC Press; 2017.
  25. Bagot KL, Allen FC, Toukhsati S. Perceived restorativeness of children’s school playground environments: Nature, playground features and play period experiences. Journal of environmental psychology. 2015; 41:1-9. [DOI:10.1016/j.jenvp.2014.11.005]
  26. Rogerson M, Barton J. Effects of the visual exercise environments on cognitive directed attention, energy expenditure and perceived exertion. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2015; 12(7):7321-36. [DOI:10.3390/ijerph120707321] [PMID] [PMCID]
  27. Rat W. Nature and the child (Practical guideline for nature schools) [AH Vahabzade, Persian trans.]. Mashhad: Sahra Pub; 2016.
نوع مطالعه: كاربردی | موضوع مقاله: روانشناسی کودکان استثنایی
دریافت: 1396/7/16 | پذیرش: 1396/12/20 | انتشار: 1397/4/1
* نشانی نویسنده مسئول: دانشگاه تهران
فهرست منابع
1. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders [F Rezaee, et al., Persian trans.]. Tehran: Arjmand Pub; 2013.
2. Murphy R. SPICe briefing: Autism spectrum disorder. Edinburgh: Scottish Parliament Information Centre; 2017.
3. Russell S, McCloskey CR. Parent perceptions of care received by children with an autism spectrum disorder. Journal of Pediatric Nursing. 2016; 31(1):21–31. [DOI:10.1016/j.pedn.2015.11.002] [DOI:10.1016/j.pedn.2015.11.002]
4. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). A snapshot of autism spectrum disorder among 8-year-old children in Multiple Communities across the United States. Atlanta: United States Department of Health and Human Services; 2014.
5. Hsiao YJ. Pathways to mental health-related quality of life for parents of children with autism spectrum disorder: roles of parental stress, children's performance, medical support, and neighbor support. Research in Autism Spectrum Disorders. 2016; 23:122–30. [DOI:10.1016/j.rasd.2015.10.008] [DOI:10.1016/j.rasd.2015.10.008]
6. Golzari F, Hemati Alamdarloo G, Moradi S. The effect of a social stories intervention on the social skills of male students with autism spectrum disorder. SAGE Open. 2015; 5(4):215824401562159. [DOI:10.1177/2158244015621599] [DOI:10.1177/2158244015621599]
7. Morgenthal AH. Child-centered play therapy for children with autism: A case study (PhD dissertation). Culver City, California: Antioch University; 2015.
8. Welterlin A, Turner Brown LM, Harris S, Mesibov G, Delmolino L. The home teacching program for toddlers with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2011; 42(9):1827–35. [DOI:10.1007/s10803-011-1419-2] [DOI:10.1007/s10803-011-1419-2]
9. Politte LC, Howe Y, Nowinski L, Palumbo M, McDougle CJ. Evidence-based treatments for autism spectrum disorder. Current Treatment Options in Psychiatry. 2015; 2(1):38–56. [DOI:10.1007/s40501-015-0031-z] [DOI:10.1007/s40501-015-0031-z]
10. Leaf JB, Leaf R, McEachin J, Taubman M, Ala'i-Rosales S, Ross RK, et al. Applied behavior analysis is a science and, therefore, progressive. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2015; 46(2):720–31. [DOI:10.1007/s10803-015-2591-6] [DOI:10.1007/s10803-015-2591-6]
11. Battaglia D, McDonald ME. Effects of the Picture Exchange Communication System (PECS) on maladaptive behavior in children with Autism Spectrum Disorders (ASD): A review of the literature. Journal of the American Academy of Special Education Professionals. 2015; 8:20.
12. Seifert AR. Cultivating new lives: Anethnographic pilot study of Eco-therapy provision for people with Alcohol-related problems in Northern Ireland. Anthropology in Action. 2014; 21(1):4-12. [DOI:10.3167/aia.2014.210103] [DOI:10.3167/aia.2014.210103]
13. Corazon SS, Stigsdotter UK, Jensen AG, Nilsson K. Development of the nature-based therapy concept for patients with stress-related illness at the Danish healing forest garden Nacadia. Journal of Therapeutic Horticulture. 2010; 20:33-51.
14. Plambech T, Konijnendijk van den Bosch CC. The impact of nature on creativity: A study among Danish creative professionals. Urban Forestry & Urban Greening. 2015; 14(2):255–63. [DOI:10.1016/j.ufug.2015.02.006] [DOI:10.1016/j.ufug.2015.02.006]
15. Adams M, Jordan M, Wren J, Wright J. The grow project: A report on the well-being benefits of nature connection for people with experience of mental distress. Brighton, UK: University of Brighton, Community and University Partnership Project. 2014.
16. Sempik J. Green care and mental health: Gardening and farming as health and social care. Mental Health and Social Inclusion. 2010; 14(3):15–22. [DOI:10.5042/mhsi.2010.0440] [DOI:10.5042/mhsi.2010.0440]
17. Mind for Better Mental Health. Making sense of ecotherapy [Internet]. 2015. Availble from: https://mhaw.nz/assets/Overseas-lit-PDFs/making-sense-of-ecotherapy-MIND-2013.pdf
18. Mustapa ND, Maliki NZ, Hamzah A. Repositioning children's developmental needs in space planning: A review of connection to nature. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2015; 170:330-9. [DOI:10.1016/j.sbspro.2015.01.043] [DOI:10.1016/j.sbspro.2015.01.043]
19. Kahn PH, Kellert SR. Children and nature: Psychological, sociocultural, and evolutionary investigations. Cambridge: MIT Press; 2002.
20. Brown DK, Barton JL, Pretty J, Gladwell VF. Walks4Work: Assessing the role of the natural environment in a workplace physical activity intervention. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health. 2014; 40(4):390–9. [DOI:10.5271/sjweh.3421] [DOI:10.5271/sjweh.3421]
21. McCurdy LE, Winterbottom KE, Mehta SS, Roberts JR. Using nature and outdoor activity to improve children's health. Current Problems in Pediatric And Adolescent Health Care. 2010; 40(5):102-17. [DOI:10.1016/j.cppeds.2010.02.003] [DOI:10.1016/j.cppeds.2010.02.003]
22. Louv R. Last child in the woods: Saving our childran from nature-deficit disorder [A Hosseinian, F Azad, Persian trans.]. Tehran: Talangor Pub; 2016.
23. Pouretemad HR, Khooshabi K. [The effect of autism therapeutic behavioral therapy-Lovaas on children with autistic disorders (Persian)]. Tehran: Shahid Beheshti University of Medical Sciences; 2004.
24. Haller RL, Kramer CL. Horticultural therapy methods: Connecting people and plants in health care, human services, and therapeutic programs. Abingdon: CRC Press; 2017.
25. Bagot KL, Allen FC, Toukhsati S. Perceived restorativeness of children's school playground environments: Nature, playground features and play period experiences. Journal of environmental psychology. 2015; 41:1-9. [DOI:10.1016/j.jenvp.2014.11.005] [DOI:10.1016/j.jenvp.2014.11.005]
26. Rogerson M, Barton J. Effects of the visual exercise environments on cognitive directed attention, energy expenditure and perceived exertion. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2015; 12(7):7321-36. [DOI:10.3390/ijerph120707321] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3390/ijerph120707321]
27. Rat W. Nature and the child (Practical guideline for nature schools) [AH Vahabzade, Persian trans.]. Mashhad: Sahra Pub; 2016.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه آرشیو توانبخشی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Archives of Rehabilitation

Designed & Developed by : Yektaweb