دوره 23، شماره 3 - ( پاییز 1401 )
دوره، شماره، فصل و سال، شماره مسلسل |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
2- گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران. ،mpmrtajrishi@gmail.com
3- گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی وعلوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
4- گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
2- گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران. ،
3- گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی وعلوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
4- گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.
چکیده: (3523 مشاهده)
هدف: از دیرباز تاکنون همواره موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان برای خانواده، مربیان و جامعه اهمیت عمده‌ای داشته است. اختلالات یادگیری خاص که به‌طور عمده، عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان را کاهش می‌دهد و امر آموزش را با مشکل مواجه می‌کند یکی از نگرانی‌های عمده متولیان آموزش‌وپرورش کودکان است و با بالا رفتن روز‌افزون شیوع اختلالات یادگیری (به‌ویژه اختلال ریاضی)، نیاز به تشخیص و ارزیابی دقیق، ایجاد شیوه‌های درمانی جدید و استفاده از راه‌کارهای علمی برای کاهش نشانه‌ها بیش‌از‌پیش احساس می‌شود. پیامدهای منفی مشکلات ریاضی در سال‌های اولیه کودکی ممکن است تا بزرگسالی بر زندگی فردی و اجتماعی فرد تأثیر بگذارد. اکثر کودکان با اختلال ریاضی، مشکلات قابل‌توجهی در‌زمینه کارکردهای اجرایی دارند. بنابراین با کاربرد روش‌های آموزشی مؤثر بر کارکردهای اجرایی می‌توان عملکردها و یادگیری را بهبود بخشید. از‌این‌رو پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان دارای اختلال ریاضی انجام شد.
روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون با گروه کنترل همراه با پیگیری بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی دانش‌آموزان 8 تا 12 سال شهر سنندج تشکیل می‌دادند که در سال تحصیلی 1399-1400 در مدارس مشغول به تحصیل بودند. 30 کودک (17 پسر و 13 دختر) به شیوه دردسترس انتخاب شدند که با استفاده از آزمون ریاضی ایران کی‌مت روی 30 نفر از دانش‌آموزان اجرا شد. نمره همگی آن‌ها 5/1 انحراف‌معیار پایین‌تر از میانگین (85 و پایین‌تر) بود و 28 نفر از آن‌ها بر مبنای معیار های ورود (تشخیص اختلال ریاضی توسط متخصص مرکز، دریافت نمره 85 و پایین‌تر در آزمون ریاضی ایران کی‌مت، رضایت والدین و تمایل کودک) و خروج (ابتلا به سایر اختلالات عصبی تحولی مانند نارسایی توجه / بیش فعالی، اختلال طیف اُتیسم، صرع، تشنج، غیبت بیش از 2 جلسه از برنامه توانبخشی شناختی) انتخاب شدند و پس از همتاسازی بر مبنای سن و جنس به‌طور تصادفی و مساوی (هر گروه 14 نفر) در گروه آزمایش (7 پسر و 7 دختر) و کنترل (8 پسر و 6 دختر) قرار گرفتند و سیاهه درجه‌بندی رفتاری کارکردهای اجرایی را والدین آن‌ها تکمیل کردند. در مرحله بعد، دانش‌آموزان گروه آزمایش در 10 جلسه انفرادی به مدت 30 تا 45 دقیقه (دو جلسه در هفته) برنامه توانبخشی شناختی را دریافت کردند و گروه کنترل فقط در برنامه‌های متداول مدرسه (برنامه‌های آموزشی مبتنی بر کتاب‌های درسی دبستان) شرکت کردند. پس از آخرین جلسه آموزشی (هفته ششم) و ۵ هفته پس از آن، تمامی افراد دوباره با استفاده از سیاهه درجه‌بندی رفتاری کارکردهای اجرایی، ارزیابی شدند. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تجزیه‌‌وتحلیل شدند.
یافته‌ها: یافته‌های حاصل از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر نشان داد برنامه توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی و مؤلفه‌های آن (تنظیم رفتار و فراشناخت) دانش‌آموزان با اختلال ریاضی تأثیر معنادار داشته است. باتوجه‌به مجذور اتا می‌توان نتیجه گرفت که42 درصد٬ 32 درصد و 43 درصد به‌ترتیب از واریانس کارکردهای اجرایی، تنظیم رفتار و فراشناخت در گروه آزمایش ناشی از شرکت در برنامه توانبخشی شناختی بوده است. حتی نتایج اثربخشی پس از ۵ هفته مطالعه پیگیری پایدار ماند.
نتیجه‌گیری: باتوجه‌به اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی، می‌توان نتیجه گرفت طراحی و اجرای برنامه‌های توانبخشی مشابه در برنامه آموزشی دوره ابتدایی نه‌تنها موجب بهبود کارکردهای اجرایی در کودکان با اختلال ریاضی می‌شود٬ بلکه از وخیم‌تر شدن مشکلات آن‌ها در یادگیری مهارت‌های تحصیلی پیشگیری می‌کند.
روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون با گروه کنترل همراه با پیگیری بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی دانش‌آموزان 8 تا 12 سال شهر سنندج تشکیل می‌دادند که در سال تحصیلی 1399-1400 در مدارس مشغول به تحصیل بودند. 30 کودک (17 پسر و 13 دختر) به شیوه دردسترس انتخاب شدند که با استفاده از آزمون ریاضی ایران کی‌مت روی 30 نفر از دانش‌آموزان اجرا شد. نمره همگی آن‌ها 5/1 انحراف‌معیار پایین‌تر از میانگین (85 و پایین‌تر) بود و 28 نفر از آن‌ها بر مبنای معیار های ورود (تشخیص اختلال ریاضی توسط متخصص مرکز، دریافت نمره 85 و پایین‌تر در آزمون ریاضی ایران کی‌مت، رضایت والدین و تمایل کودک) و خروج (ابتلا به سایر اختلالات عصبی تحولی مانند نارسایی توجه / بیش فعالی، اختلال طیف اُتیسم، صرع، تشنج، غیبت بیش از 2 جلسه از برنامه توانبخشی شناختی) انتخاب شدند و پس از همتاسازی بر مبنای سن و جنس به‌طور تصادفی و مساوی (هر گروه 14 نفر) در گروه آزمایش (7 پسر و 7 دختر) و کنترل (8 پسر و 6 دختر) قرار گرفتند و سیاهه درجه‌بندی رفتاری کارکردهای اجرایی را والدین آن‌ها تکمیل کردند. در مرحله بعد، دانش‌آموزان گروه آزمایش در 10 جلسه انفرادی به مدت 30 تا 45 دقیقه (دو جلسه در هفته) برنامه توانبخشی شناختی را دریافت کردند و گروه کنترل فقط در برنامه‌های متداول مدرسه (برنامه‌های آموزشی مبتنی بر کتاب‌های درسی دبستان) شرکت کردند. پس از آخرین جلسه آموزشی (هفته ششم) و ۵ هفته پس از آن، تمامی افراد دوباره با استفاده از سیاهه درجه‌بندی رفتاری کارکردهای اجرایی، ارزیابی شدند. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تجزیه‌‌وتحلیل شدند.
یافته‌ها: یافته‌های حاصل از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر نشان داد برنامه توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی و مؤلفه‌های آن (تنظیم رفتار و فراشناخت) دانش‌آموزان با اختلال ریاضی تأثیر معنادار داشته است. باتوجه‌به مجذور اتا می‌توان نتیجه گرفت که42 درصد٬ 32 درصد و 43 درصد به‌ترتیب از واریانس کارکردهای اجرایی، تنظیم رفتار و فراشناخت در گروه آزمایش ناشی از شرکت در برنامه توانبخشی شناختی بوده است. حتی نتایج اثربخشی پس از ۵ هفته مطالعه پیگیری پایدار ماند.
نتیجه‌گیری: باتوجه‌به اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی، می‌توان نتیجه گرفت طراحی و اجرای برنامه‌های توانبخشی مشابه در برنامه آموزشی دوره ابتدایی نه‌تنها موجب بهبود کارکردهای اجرایی در کودکان با اختلال ریاضی می‌شود٬ بلکه از وخیم‌تر شدن مشکلات آن‌ها در یادگیری مهارت‌های تحصیلی پیشگیری می‌کند.
نوع مطالعه: پژوهشی |
موضوع مقاله:
روانشناسی کودکان استثنایی
دریافت: 1400/7/24 | پذیرش: 1400/12/14 | انتشار: 1401/7/1
دریافت: 1400/7/24 | پذیرش: 1400/12/14 | انتشار: 1401/7/1
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |