اهداف: جمعیت سالمند در ایران رو به افزایش است. افزایش سن پدیده‌ای طبیعی است که موجب تغییرات در ساختارهای مغز از جمله لوب پیشانی و ارتباطات آن می‌‌شود که مسئول عملکردهای اجرائی در مغز هستند. این تغییرات ساختاری موجب بروز مشکلاتی در عملکردهای شناختی و جسمانی می‌شود و فرد سالمند را با مشکلاتی چون کاهش عملکرد در فعالیت‌های روزمره زندگی و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی روبه‌رو می‌کند. در رویکرد شناخت‌گرا به عملکرد کاری روزمره افراد می‌آموزند که با استفاده از استراتژی‌های شناختی عملکرد حرکتی خود را بهبود ببخشند. اثربخشی این رویکرد در سکته مغزی، ضربه مغزی و برخی اختلالات کودکان گزارش شده است. در مطالعه حاضر هدف بررسی امکان اجرای این رویکرد و تأثیر آن در سالمندان ایرانی بدون مشکلات شناختی است.
روش بررسی: این پژوهش به صورت نیمه‌تجربی تک‌موردی از نوع A-B با دوره‌ی پیگیری اجرا شد. شرکت‌کنندگان دو نفر از سالمندان مراجعه‌کننده به مرکز بهداشت شهر رامسر بودند. پیش از شروع مداخله، به منظور بررسی وضعیت شناختی شرکت‌کنندگان از خرده‌مقیاس‌های حافظه عددی مستقیم برای سنجش توجه و حافظه‌ی عددی معکوس و تداعی نمادها برای سنجش حافظه کاری استفاده شد. همچنین عملکرد اجرایی شرکت‌کنندگان با آزمون مرتب کردن کارت‌ها ویسکانسین و استقلال در فعالیت‌های روزمره زندگی با Functional Independent Measure (FIM) بررسی شد. سپس با استفاده از ابزار Canadian Occupational Performance Measure (COPM) هر شرکت‌کننده سه هدف را به منظور اجرای مداخله انتخاب کرد. پس از دو هفته بررسی عملکرد شرکت‌کنندگان در اهداف انتخابی با استفاده از ابزار Performance Quality Rating Scale (PQRS) به منظور تعیین عملکرد پایه، دوره مداخله شروع شد. در طی این دوره مجموعاً هشت الی ده جلسه برای هرکدام از شرکت‌کنندگان تشکیل داده شد. در طی این جلسات، نخست استراتژی کلی حل مسئله (هدف‌گذاری، طراحی نقشه، اجرا، وارسی) به شرکت‌کنندگان آموزش داده شد و همچنین شرکت‌کنندگان با استراتژی‌های خاص حوزه و اهمیت آن‌ها در اجرای فعالیت‌‌ها آشنا شدند و سپس در حین اجرا از طریق کشف هدایت‌شده به سمت استفاده از این استراتژی‌ها راهنمایی شدند. در طی این دوره عملکرد شرکت‌کنندگان در اهداف انتخابی در پنج نوبت از طریق ابزار PQRS مورد بررسی قرار گرفت. پس از پایان مداخله، به منظور بررسی تأثیر بلند‌مدت مداخله، در سه نوبت به فاصله یک هفته از هم، عملکرد شرکت‌کنندگان در اهداف انتخابی مجدداً با ابزار PQRS مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج حاصل از ابزار PQRS نشان داد که عملکرد شرکت‌کننده اول در هر سه فعالیت انتخابی بهبود یافته است. نتایج حاصل از ابزار PQRS برای شرکت‌کننده دوم نشان‌دهنده بهبود معنادار عملکرد در دو هدف انتخابی بود. با این‌ حال، یکی از اهداف انتخابی تغییر معناداری را نشان نداد که این مورد می‌تواند به ماهیت هدف انتخابی مربوط باشد. نمرات خالص شرکت‌کنندگان در آزمون‌های FIM و COPM بهبود در عملکرد و رضایت از عملکردشان در اهداف انتخابی و ثابت ماندن استقلال عملکردی را نشان دادند.
نتیجه‌گیری: رویکرد شناخت‌گرا به عملکرد کاری روزمره، در جمعیت سالمند ایرانی قابل استفاده است و نتایج مقدماتی بیانگر تأثیر مثبت این رویکرد بر بهبود عملکرد سالمندان در اهداف انتخابی است. با این ‌حال با توجه به محدودیت‌های این مطالعه در تفسیر نتایج، توصیه می‌شود در آینده مطالعات با حجم نمونه بالاتر به منظور بررسی تأثیر این رویکرد اجرا شوند. همچنین توصیه می‌شود جهت بررسی نتایج، با توجه به بستر فرهنگی متفاوت، از ابزارهای جایگزینِ PQRS استفاده شود.

واژه‌های کلیدی: سالمندی، فعالیت، مشارکت، رویکرد شناخت‌گرا به عملکرد کاری روزمره

متن کامل [PDF 6642 kb]   (1094 دریافت) |   |   متن کامل (HTML)  (1910 مشاهده)